100 yılın keşfi böyle görüntülendi: Apollon tapınağı, senato sarayı ve Neophytos
2014 yılında havadan çekilen fotoğraflar sayesinde İznik Gölü içerisinde fark edilip daha sonra yapılan araştırmalar sonucunda 2 bin yıllık bazilika olduğu keşfedilen tarihî yapıdaki su altı hafriyatları büyük bir titizlikle sürdürülüyor. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda bazilikada 3 evreli bir tertip olabileceği üzerinde duran uzmanlar, Hristiyanların birinci konsülünün yapıldığı senatonun burada yapılmış olabileceği üzerinde duruyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesi ile İznik Müze Müdürlüğü Başkanlığı tarafından sürdürülen bazilika hafriyatının danışmanlığını yapan Uludağ Üniversitesi Arkeoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Mustafa Şahin, “Şu anda elde ettiğimiz bilgilere nazaran Hazreti İsa’dan sonra 2. yüzyıldan başlayarak burada bir yapı kompleksi mevcut. Lakin asıl kıymetli olan kısım Hazreti İsa’dan sonra 4. yüzyılın sonlarında inşa edilen bazilika yapısı. Onu da 2016’da yapmış olduğumuz hafriyatlarda elde ettiğimiz bilgilere nazaran çok rahat bir formda söyleyebiliyoruz. 2014 yılında keşfedilen ve şu anda mimarisi ile temel kalıntılarıyla bize ulaşan yapı birinci olarak Hazreti İsa’dan sonra 390 yılında yapılmış ve günümüze kadar ulaşan yapı bu, fakat altında, yani öncesinde öbür evrelerin olduğunu görüyoruz” dedi.
Türkiye’nin en değerli su altı hafriyatının İznik gölündeki bazilikada gerçekleştirildiğini vurgulayan Şahin, “Bugüne kadar Türkiye’de yapılan su altı çalışmalarında yapının değişik alanlarında sondaj hafriyatları yapıldı. Onun dışında mimariye yönelik rastgele bir hafriyat kelam konusu değil. Bilhassa ben burada hafriyatlarda yüksek lisans ve doktora öğrencilerimizle çalışmak istiyorum. Bunun sebebi ileride iç sularımızda araştırma yapabilecek uzmanlar yetiştirmek ve iç sularla ilgili bir su altı araştırmaları merkezi kurmaktır. Böylelikle su altı arkeolojisini Türkiye’nin gölleri ve ırmaklarını de kapsayacak halde yaygınlaştırmaya katkı sağlamak” diye konuştu.
Bazilika denildiğinde ekseriyetle Hristiyanlık devrinde kilise yapılarının ana plan sisteminin akla geldiğini belirten Prof. Dr. Mustafa Şahin, “Roma İmparatorluğu periyodunda bazilika kamu yapısı olarak kullanılıyor. Mahkeme, stantların yapıldığı galeriler üzere değişik işlevlerde karşımıza çıkıyor. Şunu merak edebilirsiniz bir kamu yapısı çeşidi, neden dini yapıya dönüştü? Onun sebebini de şu formda açıklamak mümkün: Hristiyanlık resmi din kabul edilince, Hristiyanlığa inananlar o denli bir mimari geliştirelim ki, bir evvelki Pagan inancının tapınak mimarisinden farklı olsun. Onların tapınaklarını hatırlatmasın kanısıyla bu türlü bir şey yapıyorlar. Tasarım olarak 3 neftten ya da 3 koridordan oluşuyor. İstikamet olarak doğu-batı istikametine uzanması gerekiyor” dedi.
Bazilikanın içindeki dini yapının kime ilişkin olduğunu tespit etmek için araştırmaların sürdüğünü vurgulayan Şahin, “15 yaşında öldürülen Aziz Neophytos ismine 4. yüzyılda inşa edilen kilise, hafriyat yaptığımız yapı olmalı. İznik Hristiyanlar için çok kıymetli bir merkez. Bunun en değerli sebebi 1. ve 7’nci konsüllerin burada toplanmış olmasıdır. 1. konsilin nerede toplandığı bilinmiyor. Senato sarayından bahsediliyor ancak bilindiği kadarıyla hiç bir imparator burada yaşamamış. Dolayısı ile İznik’te saray yapısının olması ihtimali çok güç. Hususla ilgili yaptığımız çalışmalarda Vatikan Sistine Şapeli’nde 1. konsül resmedilmiş. Yani konsüllerle ilgili çizimler var. Duvarlarda bu fotoğraflarda toplantı yapılan yer, sur dışında, göl kıyısında olan bir yer. Su altındaki yapının pozisyonu göz önünde bulundurulursa, toplantı burada bir salonda yapılmış olabilir. Bu soruya karşılık bulmaya çalışılıyoruz. Biz o konsülün toplandığı yapıyı bulabilirsek, İznik’e din turizmi açısından çok değerli bir fırsat sunmuş olacağız” dedi.
Hafriyat çalışmalarının sürdüğü Bazilika ziyarete açılmamış olsa da turizm açısından dünyanın merakla takip ettiği alanlar ortasında yer alıyor.
Toplantıda, 100 yılın keşfi olarak nitelendirilen İznik Gölü’ndeki Bazilika’nın Göbeklitepe’de uygulanan modele emsal bir yaklaşımla tarihe ve tabiata ziyan vermeyecek bir yüzer iskele ve destekleyici tanıtım yerleriyle ziyarete açılabileceği konusunda fikir birliğine varıldı ve farklı kurumların yetki alanı içerisinde kalması nedeniyle proje oluşturma ve ilgili kurumlardan gerekli müsaadelerin alınması için gerçekleştirilecek sürecin Bursa Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde başlatılmasına karar verildi.
Cumhuriyet
