Döviz kuru yükseldikçe dar gelirli de fakirleşiyor. Bilhassa minimum fiyatla çalışan 10 milyon işçi, TL’nin dolar karşısında yılbaşından bu yana yüzde 30’dan fazla bedel kaybetmesiyle daha fazla eza yaşamaya başladı. Artan enflasyonun da tesiriyle maaşı her gün eriyen minimum ücretlinin ayakta kalma çabası her geçen gün zorlaşıyor.
‘AÇLIK’IN GERİSİNDE
Türkiye’de hala 2 bin 826 lira olarak uygulanan minimum fiyat, bugün yalnızca 318 dolar ediyor. Bu ölçü dolar bazında son 14 yılın en düşük düzeyi. Yılbaşında dolar kuru 7.37 TL iken, minimum ücretlinin maaşı 383 dolara denk geliyordu. Geçen hafta Merkez Bankası’nın faizi 1 puan indirmesiyle minimum fiyatın dolar karşısında düşüşü ise tepe yaptı. Minimum fiyat, doların 8.88 TL’yi aşmasıyla dolar karşısında 9 ayda 65 dolar eridi.
Halbuki 2008 yılındaki ekonomik krizde dolar kuru 1.17 TL iken 503 liralık minimum fiyat 429 dolara denk geliyordu. Ortadan geçen vakitte taban fiyatlı 111 dolarını kaybetti. Minimum fiyat 2019’da 369 dolar, 2018’de ise 426 dolar ediyordu. Türkiye’de minimum fiyat civarında 10 milyona yakın kişi çalışıyor. DİSK-AR datalarına nazaran 3.3 milyon emekçi (bütün fiyatlı çalışanların yüzde 17’si), minimum fiyatın altında bir fiyatla geçimini sağlıyor.
Taban fiyatın yarısından daha az fiyatla çalışan emekçi sayısı 1 milyona yakın. Türk-İş’in Ağustos 2021 bilgilerinde, dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcaması fiyatı yani açlık hududu 2 bin 927 TL olarak hesaplandı. Bu ölçü, taban fiyatı de solladı.
BESİN FİYATI TEPEDE
TÜİK sayılarına nazaran, ağustos ayında besin fiyatlarındaki artış yüzde 29.8 oldu. Birleşik Metal Çalışanları Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi’nin (BİSAM) hesaplamasına nazaran taban fiyatlı, 2020 Ağustos ayına kıyasla besin karşısında alım gücünü gerçek olarak yüzde 6.2 kaybetti. Örneğin salatalık fiyatlarında yaşanan artış karşısında alım gücünü yaklaşık yarı yarıya yitiren taban ücretlinin, geliri ile geçen yılki kadar salatalık alabilmesi için fiyatı 5 bin 314 lira olmalı. Bu meblağ, kabakta 4 bin 358 lira, şeftalide 4 bin 213 lira, tavukta 3 bin 812 lira, ayçiçeği yağında 3 bin 714 lira.
Fakirleşen, işini kaybeden milyonlarca yurttaşı doğalgazdan besine, elektrikten akaryakıta her kalemde fiyat artışları bekliyor. Bugün Türkiye’de 17 milyon kişi toplumsal yardımlarla ayakta kalma gayreti veriyor.
Yüzde 33.4’ü VERGİYE gidiyor
Brüt taban fiyatın dolaylı-dolaysız vergi ve kesintilerini dikkate aldığımızda yüzde 33.4’ü vergi ve kesintilere gidiyor. Personelin eline (asgari geçim indirimi) brüt minimum fiyatın yalnızca yüzde 66.6’sı net harcanabilir gelir olarak geçiyor. Personel, 365 günün 122 günü, vergi ve kesintiler için çalışıyor.
MİNİMUM FİYAT KAÇ DOLAR EDİYOR?
Yıl Minimum Fiyat (TL) Dolar/TL Taban Fiyat (Dolar)
——- —————– ———– ————-
2002 184 1.44 127
2003 225 1.65 136
2004 318 1.37 232
2005 350 1.34 261
2006 380 1.35 283
2007 419 1.41 297
2008 503 1.17 429
2009 546 1.53 356
2010 599 1.48 404
2011 658 1.55 424
2012 739 1.88 393
2013 803 1.78 451
2014 891 2.17 410
2015 1.000 2.34 427
2016 1.300 2.94 442
2017 1.404 3.58 392
2018 1.603 3.76 426
2019 2.020 5.46 369
2020 2.324 5.97 389
2021 2.825 7.37 383
2021 (Eylül) 2.825 8.88 318
NOT: Dolar kurunda Merkez Bankası dataları yılbaşı prestijiyle alınmıştır
Cumhuriyet
