- Akşam çocuklarımın okuldan sağ salim meskene döneceklerini bilseydim hiç terk eder miydim meskenimi, yurdumu! Evet, Türkiye’de de açız fakat en azından hayattayız, can güvenliğimiz var.
- Prof. Dr. Haydar Efe ve uzman Nurcan Arıcı ile Erzincan’daki Afgan mültecilerin yaşadıkları yerlere gittik. Kâh açlar Kâh toklar “En azından çocuklarımız okula gidiyor, laik bir ülkedeyiz” diyorlar.
“Burada kafana nazaran yaşıyorsun. İster kafanı kapat ister kapatma. Benim yerime sen mezara girmeyeceksin ki. İster iç, ister içme. İster namaz kıl, ister kılma. Yanlışsız mu? Burada zorluk yok. Herkes özgür. Kimse kimsenin yerine hesap vermeyecek ki. Türkiye’de ister diskoya git, ister namaza git.”
“Akşam çocuklarımın okuldan sağ salim meskene döneceklerini bilseydim hiç terk eder miydim konutumu, yurdumu! Evet, Türkiye’de de açız lakin en azından hayattayız, can güvenliğimiz var.”
“Bir Türk bayanı olmayı çok isterdim. Özgürce âşık olabilirdim, sevgilimle el ele dolaşabilirdim, çıkıp sokaklarda özgürce gezebilirdim.”
Bu kelamlar Afganistan’dan Taliban zulmünden hayatları değerine göç eden binlerce mültecinin ortak cümleleri.
ABD’nin Afganistan’dan çekilmesiyle Türkiye’ye ağır bir Afgan göçü başlarken bilhassa yalnızca genç erkeklerin gelmesi Türkiye’de halkta önemli tedirginlik de yarattı. Uzmanlar şu anda Türkiye’de 1.5 milyon civarında Afgan göçmenin varlığından bahsederken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın son açıklamasına nazaran ise Türkiye’deki Afgan göçmen sayısı 300 bin. Türkiye’ye Afgan göçü son günlerin ana gündem unsuru olmasına karşın aslında Türkiye’nin birçok vilayetinde yıllardır Afgan göçmenler yaşıyor. Kimi Türkiye’den üçüncü bir ülkeye gitmenin hayalini kurarken, kimi burada vatandaşlık almayı umut ediyor.
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Kısım Lideri Prof. Dr. Haydar Efe ve uzman Nurcan Arıcı, en fazla Afgan göçmenin yaşadığı kentlerden Erzincan’da göçmenlerin nabzını tuttu. Araştırma Afgan göçmenlerin laik bir ülkede yaşama isteklerini gözler önüne seriyor. Yapılan çalışmaya nazaran, Afgan mültecilerin yüzde 96’sı laik bir ülkede yaşamak istiyor. Mülteciler demokrasi, özgürlük kavramlarına vurgu yaparken, bilhassa mezhepsel ve dinî ayrımın yapılmadığı, hayat ve giysi biçimlerine müdahale edilmeyen laik bir devlet ve herkesin korkusuzca rahat davranabileceği bir ülkede yaşamak istiyorlar.
ERZİNCAN’DA 2 BİN 500 AFGAN
2 bin 500 Afgan mültecinin yaşadığı Erzincan’da onların göç seyahatine tanıklık ettik. Ortalarında mühendis olan da var, olimpiyatlarda madalya kazanan atlet da, polis de, asker de terzi olan da. Fakat şu anda Türkiye’de hepsi birer vasıfsız inşaat personeli. Ortalama iki yıldır Türkiye’de olmalarına karşın çalışma müsaadeleri yok, kayıtsız çalışıyorlar ortalama günlük 100 lira kazanıyorlar. Kâh açlar kâh toklar “Açız ancak hayattayız ya, en azından çocuklarımız okula gidiyor, laik bir ülkedeyiz” diyorlar.
BİREBİR CEHENNEM ÜZERE
Mihammed Nasır Nuri, Afganistan’da devlet memuruymuş, orada memur olarak çalışmak çok güç diye başlıyor kelama. Gelin kelamlarına kulak verelim: Orası Türkiye üzere değil, elektrik yok, her yer karanlık. Akşam kapınızı çalıp bir mektup bırakıp memurluğu bırak yoksa öldürürüz derler. İşe gidip geldiğim servisi iki kez bombaladılar. Tehlike var diye geldim. Çocuklarım okusun, hoş yaşasın diye buraya geldim.
Afganistan’da emniyet olsa orada yaşamak isterim. Birebir cehennem üzere yaşıyorsun. Sabah işe gidiyorsun akşam meskene dönüp döneceğini bilmiyorsun.
Burada çalışma müsaademiz yok diye kaçak çalışıyoruz. Taban fiyatın de altında para veriyorlar. Afganistan’da polistim, burada inşaatçı. Burası yalnızca emniyet için iyi. Yoksa para kazanamıyoruz. Hastalansak hastaneye gitsek 80 lira ödüyoruz. Türkiye’ye birinci geldiğimde kör, sağır, dilsiz üzereydim. Yol bilmiyorsun, lisan bilmiyorsun. Biz vatandaşlık istiyoruz, şu anda mahkûm üzere yaşıyoruz. Erzincan dışında bir yere gitmemiz yasak.
Türkiye’nin iyi tarafı kimse kimseye karışmıyor. Burada isteyen mescide, isteyen partiye gidiyor. Laik bir ülkede yaşamak istiyorum.
ÂŞIK OLMAK İSTERDİM
Görüştüğümüz tüm Afgan bayanların ortak istikameti bir daha Afganistan’a dönmek istememeleri. Bilhassa Taliban’nın bayanlara dönük son yaptığı açıklamalar onları çok ürkütüyor. “Orada hayvanların bile bizden daha çok hakkı var” diye isyan ediyorlar.
Sefergül Saliha, iki yıldır Türkiye’de olduğunu söylüyor. Eltisi ile bir apartmanın bodrum katında karşılıklı yaşıyor. Eşi üç aydır İstanbul’a gitmiş ancak para yollamıyor. Üç çocuğu olan Sefergül, keşke meskene bir çamaşır makinesi, buzdolabı alacak kadar paramız olsa diyor. Sefergül, “Afganistan vatanımız lakin şu anda ne yapabiliriz, can güvenliğimiz yok. Afganistan’da tek başına dışarıya çıkamazsın. Orada sevgilin falan olmaz. 16 yaşındaydım babam evlendirdi. Keşke ben de Türk bayanı olsam, onlar özgürce sevebiliyor, sevgilim olurdu. Bir Türk bayanı olmayı çok isterdim, özgürce âşık olabilirdim, sevgilimle el ele dolaşabilirdim, çıkıp sokaklarda özgürce gezebilirdim. Allah Türkiye’den razı olsun, bize yemek veriyor, çocuklarımızı okutuyor. Eşimin babası ve kardeşini Taliban öldürdü. Bir gecede kaçtık. İş bulsam çalışırım. Çocuklar küçük bez parası lazım. 600 lira kira ödüyoruz.
BAYAN OLMAK GÜÇ
Leyla Muradı, yedi yıldır Erzincan’da yaşıyor. Afgan bayanların hayatının her yerde güç olduğunu söylüyor. Dört çocuğu olan Leyla, kendi ayakları üzerinde de durmaya çalışan bayanlardan. “Evi geçindirmek için merdiven siliyorum diyor. Afganistan’da çocuk olmak da bayan olmak da çok güç. Taliban eşimin iki kardeşini öldürdü. Orada Taliban gelip meskenlerden alıyor çocukları. Açlıktan ölen çocuklar çok. Ailem orada biz burada olanlara ağlıyoruz” diye anlatıyor.
32 yaşında ve 5 çocuk annesi Madine iki yıldır Erzincan’da. Okuma yazmam yok diyor. “Afganistan’da çocuklarımız okula gitmesin diye yollara mayın döşendi. Ailemiz, kardeşlerimiz Afganistan’da sonuçta orası bizim vatanımız. Ancak can güvenliği olmadığı sürece oraya dönmeyi istemem. Buraya daha fazla Afgan gelmesini de istemiyorum. Zira herkes rahatsız oluyor” diyor.
KATKI SUNMAK İSTİYORUM
Atiki, ülkesinde ve milletlerarası alanda kick boks alanında 31 madalya kazanmış bir atlet. 2015’te Ürdün’de olimpiyatlarda 60 ülke atletini yenerek dünya şampiyonu olmuş. İstanbul’da da bir maçta kupa almış. 18 yıldır sporla uğraşıyor, 4 yıldır Türkiye’de. Şu anda Erzincan’da inşaatlarda çalışıyor. Afganistan’dayken birebir vakitte polis olan Atiki, tehditler aldım, ailemi öldürdüler ve Türkiye’ye kaçmak zorunda kaldım diyor. Atiki Türkiye’de yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “Sadece ekmek ve çay da olsa burada inançtayız. Türkiye benden faydalanmalı. Ben zayıf biri değilim” nasıl Türkiye’ye hizmet edebilirim; spor alanında katkı sunabilirim diye düşünüyorum. Burada inşaatlarda çalışıyorum. İki gün çalışıyorum onu da sporuma harcıyorum. Devamlı çalışırsam spor yapma gücüm kalmıyor. Geceleri daima yarın nasıl gidip çalışacağım diyorum.
Ben öğrenciler yetiştirmek istiyorum lakin şu an elimde bir şey yok. Bir şey biliyorsam diğerlerine öğretmek farzdır. Tek istediğim bana maç ayarlayıp göndersinler.”
HAYATIMA BEN KARAR VERİRİM
Süreyya, sekiz yıldır Erzincan’da yaşıyor. Ortaokul mezunu. Atiki’den kick boks dersleri alıyor. Süreyya adeta kendi içinde bir ihtilal yapmış. Kendi kararlarımı kendim veririm diyerek yedi ay evvel başörtüsünü çıkarmış. “Ben de istediğim şeyi yapabilirim diye başımı açtım. Hayatıma, yaşayacaklarıma ben karar verebilirim dedim. Etrafımdan reaksiyonlar de aldım. Lakin insanların ne düşündükleri, ne söylediklerine takmıyorum artık. Yedi ay öncenin Süreyyası ile şimdinin Süreyyası ortasında çok fark var. O vakit çok küçük şeylere reaksiyon verirdim. Şu an b§enim için neyin iyi neyin berbat olduğunu biliyorum ve bana bu türlü hürmet duyulmalı. Afganistan’daki bayanların bunu hissetmesi gerekiyor. Afganistan’da bir bayanı insan olarak görmüyorlar. Tek başına dışarıya çıkamıyorsun. Afganistan’da bayanlar zorla evlendirilir. İyi günde makus günde onunla olmak istemiyordur tahminen. İnsanların ne dediğini çok önemsiyoruz, kendimizi, mutluluğumuzu hiç düşünmüyoruz” diyor. Spor alanında iyi yerlere gelmek, madalyalar, kupalar kazanmak istediğini anlatan Süreyya, “Türkiye’de kaideler bizim için iyi değil, bize karşı samimi değiller. Burada iş bulursan güzelsin, bulamazsan açsın. Buradan İsveç’e gitmek istiyorum” sözlerini kullanıyor.
BİR DAHA O YOLA ÇIKMAYALIM
Bir yıl evvel Türkiye’ye göç eden Hatemi ailesinin sekiz çocuğu var. Beşi okula gidiyor. Baba ülkesinde Emniyet’te çalışıyormuş. Lakin bombalı bir akında bir gözünü kaybediyor. Erzincan’da iş buldukça inşaatlarda çalışıyor. 200 TL kira ödüyorlar. Baba Hatemi’ye kulak verelim; “Burada beşerler çok iyi. Zira burası da Müslüman bir ülke. Ülkemde savaş var. O yüzden geldik. Biz Taliban’ı istemiyoruz. Taliban olmasa tekrar ülkeme gitmeyi isterim. Burada inşaatlarda çalıştığım Türk emekçiden daha az para alıyorum. Bazen daha fazla da çalışıyorum. Diğer şehire gitmek isteriz, iş nerede varsa oraya gitmek istiyoruz.” Birden fazla ilköğretim çağındaki Hatemi ailesinin çocukları ise göç yollarında yaşadıkları dertlerden bahsederek bir daha o yola çıkmak istemediklerini, Türkiye’yi, arkadaşlarını çok sevdiklerini anlatıyor. Anne Hatemi ise Türkiye’nin çok hoş bir yer olduğunu, bir daha Afganistan’a dönmek istemediğini diye getiriyor.
MÜHENDİSİM ARTIK ENDÜSTRİDE ÇALIŞIYORUM
Hamayoun Ommati 29 yaşında. Türkiye’ye para kazanmak için değil, yalnızca can güvenliği için geldiğini vurguluyor. Ülkesinde bilgisayar mühendisiymiş, iyi derecede İngilizce biliyor. Artık Türkiye’de endüstride çalışıyor.
Afganistan’da aylık 2 bin 800 dolar maaş alıyordum. Her ay otomobilimi değiştiriyordum neredeyse, ancak can güvenliğim yoktu. Erzincan’a geldikten sonra uçak kısmını okudum. Benim İstanbul’da, Ankara’da olmam lazım. Fakat o vilayetlere gidiş müsaadem yok, Burada üç gün Erzincan Üniversitesi’ne gidiyorum; orada elektrikli drone, fırçasız motor diyorlar onu yapmaya çalışıyorum. Ben özgür, laik bir devlette çalışmak istiyorum. İslamda en tehlikeli insan kimdir biliyor musunuz? Takvası çok fazla lakin bilimi çok az insandır. Bir okumuş insanın bir imamdan yetmiş derece daha yüksek fazileti var.
AİLEMİ ÇOK ÖZLÜYORUM
– Parigun, Türkiye’ye yeni gelenlerden. Tek söz Türkçe bilmiyor. Eşi ölmüş bir Afganla evlenmiş. Yaşı 22 olmasına karşın adamın iki çocuğuna annelik yapıyor. Ailem Afganistan’da, onları çok özlüyorum. Burası çok hoş, çalışmak isterim lakin çocuklar küçük.
– Muhhamed, ülkemde hem savaş vardı hem de iş yoktu, o yüzden geldim. Burada mutfak tezgâhları yapıyorum. 300 lira kira veriyorum. İşverenim Türk emekçiye daha yüksek veriyor, bana 2 bin 600 lira veriyor. Sigortam yok, işveren diyor ki sen yabancısın.
YARIN:
LAİK BİR ÜLKE HASRETİ İLE GELDİLER
Cumhuriyet
