24 Nisan açıklaması: Biden’ın “soykırım” terimini kullanması ne anlama geliyor?
ABD Lideri Joe Biden, 24 Nisan’da 1915 olaylarının yıldönümüyle ilgili yapacağı açıklamada “soykırım” sözünü kullanmaya hazırlanıyor.
Böylelikle Biden, 1981 yılında yaptığı açıklamada tıpkı sözcüğe yer veren Ronald Reagan’dan bu yana “soykırım” terimini kullanan birinci ABD lideri olacak.
ABD Kongresi’nin her iki kanadı da 2019 yılında 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlayan kararları kabul etmişti.
Amerikan basınında yer alan haberlerde, Biden’ın 1915 olaylarını “soykırım” olarak nitelendirmesinin ABD’nin Türkiye ile bağlantılarda insan hakları konusunda verdiği kıymetin bir yansıması olduğu yorumları yapıldı.
23 Nisan’da Biden, misyona geldikten sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile birinci telefon görüşmesini yaptı.
Görüşmeyle ilgili Beyaz Saray ve Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamalarda 1915 olaylarına ait bir söz yer almadı.
Bir müddet sonra Amerikan medyasına ve Reuters haber ajansına, Amerikan tarafından görüşmeye ait detaylar sızdırıldı.
Buna nazaran Biden, Erdoğan’a, 1915 olaylarını “Ermeni soykırımı” olarak tanıyacağını söyledi.
Uzmanlar, 1915 olaylarının soykırım olarak tanınmasının “soykırımın” memleketler arası hukuka 1946 yılında girmiş olmasından ötürü Türkiye’ye rastgele bir hukuksal müeyyidesi olmayacağını söz ediyor.
Bununla birlikte, Biden’ın misyona gelmesinden bu yana Türkiye konusunda takındığı tavır nedeniyle, “soykırım” açıklamasının siyasi bir değer taşıdığı belirtiliyor.
‘TÜRKİYE HASSASİYETİ GÖZ GERİSİ EDİLİYOR’
Illinois Üniversitesi’nden Siyaset Bilimi öğretim üyesi Doç. Dr. Sibel Oktay, Biden’ın bu ifadeyi kullanmasını “oldukça önemli” olarak nitelendirdi.
Oktay, Biden’ın böylelikle hem Ermeni topluluğunun argümanlarını kabul ettiğini hem de ABD-Türkiye bağlantılarını bir ölçüde gözden çıkardığını gösterdiğini söyledi ve şunları ekledi:
“Gerek Demokrat gerekse Cumhuriyetçi liderler, Türkiye ile ilgileri zedelememek ismine bu mevzuda net bir konum almaktan daima kaçınmışlardı. Biden’in bu noktada geçmişten hayli farklı bir istikamet seçtiğini görüyoruz. Bunun da Türkiye’ye ‘sizin bu hassasiyetiniz artık bizim siyasetimizi şekillendirmeyecek’ halinde gönderilmiş bir sinyal olduğunu düşünüyorum.”
Oktay kelamlarını, “Elbette hem ABD hem de Türkiye, şayet ikili ilgilerine devam etmek istiyorsa, bu bağlantının tarihî ve çok boyutlu olduğunu ve bu kararın ikili alakaları yıpratamayacağını argüman edeceklerdir. Lakin bu sözün kullanılması Türkiye’nin hassasiyetlerinin net bir formda gözardı edildiğini gösteriyor” diye sürdürdü.
Biden’ın 20 Ocak’ta resmen misyona başlamasından bu yana ABD ile Türkiye ortasında zahmetli bir devir yaşanıyor.
ABD’li yetkililer, Biden’ın misyona gelmesinden bu yana Türkiye’deki insan hakları durumuyla ilgili daha eleştirel bir yaklaşım benimsiyor.
Ayrıyeten, Biden’ın misyona geldikten sonra birinci etapta temas kurduğu dünya başkanları ortasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yer almaması, üç ay sonra Erdoğan ile birinci telefon görüşmesini yapmış olması da bu soğukluğun bir gösterisi olarak görülüyor.
Son olarak, Washington idaresi, Türkiye’nin F-35 yeni kuşak savaş uçağı projesinden çıkartıldığına dair resmi bildirimde bulundu.
KAMPANYA VAADİNİ YERİNE GETİRDİ
Doç. Dr. Oktay, Biden’ın selefi Donald Trump’ın tersine bu ifadeyi kullanarak hem Kongre’nin aldığı kararı tanımış olduğunu hem de kampanya vaadini yerine getirdiğini söyledi.
Oktay, “Bu kararıyla hem bir evvelki devir yasama organının aldığı konumu desteklemiş hem seçim vaadini yerine getirmiş oldu. Bence en kıymetlisi, bu karar ile ‘Ermeni Soykırımı meselesi’ Türkiye ile ABD ortasında rehine kalmaktan kurtuldu” dedi.
Biden, kampanya periyodunda “Ermeni Soykırımı’nı tanıyacağını” ilan etmiş ve geçen yıl 24 Nisan’da yaptığı açıklamada da bu söze yer vermişti.
Biden, 24 Nisan 2020’de şimdi lider adayıyken yaptığı açıklamada, “Bu dehşetli ve sistematik yok etme kampanyasını asla unutmamalıyız ve buna karşı sessiz kalmamalıyız… Soykırımı olduğu üzere kabul etmez, anmaz ve çocuklarımıza bunu öğretmezsek, ‘bir daha asla’ sözleri de manasını yitirir” demişti.
Ermenistan Dışişleri Bakanı Orta Avazyan, ABD’nin bu tavrının “birçok ülke için ahlaki bir kılavuz” olacağını söyledi.
Avazyan, “Bu problem Ermenistan ya da Türkiye ile ilgili değil. Bu, hem geçmişte hem bugün hem de gelecekte olacak olan soykırımları tanıma ve kınama yükümlülüğümüzün yerine getirilmesiyle ilgilidir” dedi.
Türkiye, hafta içinde Biden’ın soykırım sözünü kullanacağı tarafındaki haberlere sert reaksiyon gösterdi.
FAHRETTİN ALTUN: “SİYASİ HESAPLARDAN BESLENEN BİR İFTİRA”
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun, 1915 olaylarının soykırım olarak tanımlanmasını “gerçeklerle hiçbir bağı olmayan, yalnızca siyasi hesaplardan beslenen bir iftira” kelamlarıyla nitelendirdi.
ABD idaresi, 1992-2000 yılları ortasında misyon yapan eski Lider Bill Clinton devrinden bu yana 24 Nisan tarihinde anma iletisi yayımlıyor.
Biden’ın bilakis hem yardımcılığını yaptığı Barack Obama hem de Donald Trump açıklamalarında “soykırım” yerine “Meds Yeghern” (Büyük Felaket) sözcüğüne yer veriyordu.
Cumhuriyet
