4 Şubat Dünya Kanser Günü: Covid salgını, kanserle mücadeleyi nasıl etkiledi?
Science Photo LibraryBölünmekte olan kanser hücreleri
Bugün 4 Şubat Dünya Kanser Günü. 172 ülkenin üye olduğu Memleketler arası Kanser Denetim Örgütü tarafından ilan edilen gün, birinci kez global pandemi şartlarında gerçekleşiyor.
Koronavirüs pandemisiyle birlikte hastaneler, pek çok kişi için gitmekten çekinilen yerler haline geldi.
Bu durum İngiltere üzere birtakım ülkelerde hastaların kanser tedavilerinin yahut denetimlerinin aksamasına neden oldu.
Pekala pandemi Türkiye’de kanserle çabayı nasıl etkiledi?
Bunun kesin sonuçlarını şimdi bilemiyoruz. Sıhhat Bakanlığı’nın kanser ile ilgili yayınladığı istatistikler dört yıl geriden geliyor. Bakanlığın internet sitesindeki en şimdiki data 2016 yılına ilişkin.
Bu datalara nazaran 2016’da 98 bin bireye kanser teşhisi konuldu. Kanserler en çok sindirim ve teneffüs organlarında görüldü.
Sıhhat Bakanlığı’nın mevzuyla ilgili verisini bulunmadığı için, bu alanda çalışan doktorlara alandaki müşahedelerini sorduk.
Kanser hastaları için Covid-19 nasıl bir risk teşkil ediyor?
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Kısmı Lideri Prof. Murat Dinçer, koronavirüsün neden olduğu Covid-19 hastalığının faal olarak kanser tedavisi alan küme için önemli bir risk teşkil ettiğini söylüyor.
Kanser hastalarına verilen ilaçlar, antikorlar, kortizon türevleri ve kemoterapinin bağışıklığı azalttığını ve bunun da enfeksiyon riskini artırdığını belirten Dinçer, pandeminin başlangıcında bu riskler nedeniyle hastalara kemoterapi vermenin ertelenmesinin tartışıldığını lakin bunun hastalar için daha berbat sonuçlara yol açabileceği nedeniyle kabul görmediğini söylüyor:
“O yüzden tedaviler daima devam etti fakat tedavi almakta olan hastalarda Covid-19’a yakalanma sıklığı da artıyor, yakalandığınız vakit da bu hastalık çok daha ağır geçirme riskiyle de karşı karşıya kalıyorlar. Hasebiyle kanser hastalarına özel ihtimam göstermek gerekiyor.”
‘TÜRKİYE DÜNYAYA ÖRNEK OLDU’
Birebir vakitte Türk Tıbbi Onkoloji Derneği Yeterlik Konseyi üyesi olan Dinçer, Sıhhat Bakanlığı’nın bu riski azaltmak için onkoloji tabiplerini Covid-19 ile gayrette kullanmadığını ve bunun kanser hastalarına bulaşım riskini azaltmada tesirli olduğunu aktarıyor.
Dinçer, “Dolayısıyla biz Covid’li hastayla birebir muhatap olmadığımız için taşıyıcı olma riskimiz de azaldı ve hastalarımıza bulaştırmadık” diyor ve ekliyor:
“Dünyada da onkoloji pratiği manasında bunun çok bir örneği yok, bence Türkiye bu manada dünyaya iyi bir model oldu.
“Bu nitekim çok çok büyük bir muvaffakiyet oldu diye düşünüyorum.”
Prof. Dinçer, Covid hadiselerinin farklı hastane ve binalarda tedavi edilip onkoloji hastalarıyla yakın temaslarının engellenmesinin de bulaşımı azalttığını anlatıyor.
ERKEN TEŞHİSİN EHEMMİYETİ
Kanserle çabada erken teşhis, hem tümörün öbür organlara sıçramasını engellemek için hem de öbür tedavi prosedürlerine daha az gereksinim duyarak cerrahi olarak alınabilmesi açısından değerli.
Ama insanların pandemi nedeniyle hastaneye gitmekteki isteksizliği, erken teşhisleri azaltmış olabilir.
İstinye Üniversitesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Kısmı Lideri Prof. Celalettin Kocatürk, bu süreçte sadece kanserlerin erken teşhisinin azalmadığına, birebir vakitte konutta kalp krizine bağlı vefat oranlarının da arttığına dikkat çekiyor:
“İnatçı şikayetlerinizi kesinlikle ertelememeli ve hastaneye başvurmalısınız. Bundan ötürü yalnızca kanserde değil, bir sürü hastalıkta da sorun olduğunu görüyoruz.
“Hipertansiyona bağlı beyin kanamalarından kalp krizlerine, neredeyse şeker hastalığındaki yüksek şeker komasına girecek olan ve böbrekleri hasar alan, göz tabanında hasar olan bir sürü şeker hastasına kadar çabucak hemen her hastada tedavide aksama görebiliyoruz.”
Prof. Kocatürk, kanserde erken teşhisin azalmasının ilerleyen yıllarda kanser nedeniyle vefatları artırabileceğini söylüyor:
“Akciğer kanserinde olduğu üzere çok ilerlemedikçe bulgu vermeyen, rutin denetimler sırasında teşhis koyabileceğimiz bu kanserlere biz teşhis koyamadık.
“En çok kanser riski olan 60 yaş ve üzerindeki küme da hastaneye gelmekten çekindiği için önemli aksamalar yaşanıyor.
“Neredeyse her gün teşhis ve tedavi gecikmesi yaşanmış bir sürü hasta görüyorum. ‘Şikayetim vardı lakin doktora gitmekten korktum’ diye gelen çok sayıda hastam var. Ne yazık ki bir birçok ilerlemiş olduğu için en değerli tedavi talihini kullanamıyoruz.
“Ama her şeyde iş işten geçmiş olmuyor, onlarda da başka tedavi yollarını kullanıyoruz. Tek seçenek cerrahi müdahale değil.
“Özellikle son vakitlerde kemoterapi, amaca yönelik tedavi ve immünoterapi ve radyoterapide değerli gelişmeler var.”
Prof. Kocatürk, akciğer kanserinde bölünme suratına bağlı olarak ortalama 300 günde bir kanserin iki katına çıktığını, pandemi sürecinde yaşanan erken teşhis gecikmelerinin de hastalarda kanserin bir sonraki evreye geçmesine yol açabileceğini belirtiyor:
“Bu bir yıllık gecikmeden ötürü önümüzdeki beş yıl içinde kanser oranlarında önemli ölçüde artış göreceğiz diye düşünüyorum. Pandemi daha da uzarsa bu oran artacaktır.”
Öte yandan akciğer kanseri özelinde Covid salgının farklı bir tesiri de oldu.
KORONAVİRÜS İÇİN ÇEKİLEN SİNEMALAR VE TERTİPLİ DENETİMLER
Olağanda akciğer sineması çektirme muhtaçlığı duymayacak çok sayıda şahsa Covid kuşkusuyla tomografi çekildi. Bu tomografiler sayesinde insanların fark etmedikleri tümörler erkenden teşhis edilmiş oldu.
Bunun teşhis edilen kanser sayılarını nasıl etkilediği şimdi bilinmiyor. Ancak Prof. Kocatürk akciğer kanserinin görüldüğü ortalama yaşın 63 olduğunu, bu süreçte yaşlıların daha çok konutta kalıp kendini muhafazaya aldığını, tomografi çekilenlerin ise akciğer kanserinin daha az görüleceği gençler olduğunu hatırlatarak bunun tesirinin kısıtlı olabileceğini söylüyor.
Prof. Dinçer, Türk Tıbbi Onkoloji Derneği olarak kanser hastalarının gerekli durumlarda hastaneye gitmesi, öncelikli olmayan denetimlerin sıklığının ise birkaç ay azaltılabileceği tarafında tavsiye verdiklerini belirtiyor.
BBCSOKAĞA ÇIKMA KISITLAMALARI DEVRİNDE HAYAT ÜSLUBU
Prof. Kocatürk kanser olaylarının sırf yüzde 10’unun genetik nedenlerden kaynaklandığını, geri kalanının çevresel tesirler ve hayat usulüyle alakalı olduğunu söylüyor.
Sokağa çıkma kısıtlamaları nedeniyle insanların fizikî hareketlerinin azaldığını, birtakım bireylerin de pandemi gerilimi nedeniyle alkol yahut sigara kullanımı çoğalttığını anlatan Kocatürk, bunun kanser riskini artırdığını aktarıyor ve ekliyor:
“Hareketin azalması yalnızca bağışıklığı zayıflatmaya neden olmuyor tıpkı vakitte algıda da azalmaya neden oluyor.
“Özellikle yaşlı şahısların daima meskende ve hareketsiz kalması onların beyninin beslenmemesine neden oluyor. Zira beyin yalnızca besinlerle değil, duyularla ve sosyalleşmeyle de beslenir. Beyni en çok besleyen şeyler bunlar. Fakat biz meskende bunlardan yoksun kalıyoruz.”
Sağlıklı beslenme, fizikî aktivite ve alkol kullanımını azaltarak kanserleri üçte bir oranında azaltmanın mümkün olduğunu, buna sigarayı bırakmayı ekleyince bu oranın yüzde 50’ye çıktığını belirten Kocatürk, Dünya Sıhhat Örgütü’nün akciğer kanserini önlenebilir hastalık olarak tanımladığına dikkat çekiyor:
“Çünkü akciğer kanserlerinin yüzde 90’ı tütün kullanımından ötürü oluşuyor.
“1900’lü yılların başında akciğer kanseri görüldüğü vakit mecmualarda yayın oluyormuş. Artık neredeyse her konutta bir akciğer kanseri var.
“Temiz ve yaşanabiliriz etraf, hava kalitesi ile ilgili birtakım çalışmalarda bulunuyoruz.
“Bütün dünyanın bilhassa bu istikamette, global ısınma ve hava kirliliğiyle ilgili problemlerle gayret etmesi gerekiyor. Yalnızca yaşanabilir ortama verdikleri zararın dışında bunlar kanserin tetikleyicisi oluyorlar.”
Tabipler herkese, pandemi sürecinde riskten uzak durmayı ve şikayetlerini geciktirmeden hekimlerine bildirmeyi tavsiye ediyor. Bilhassa 20 yıldan uzun müddettir sigara içenlere de özel bir tavsiyeleri var:
“Düzenli denetimlerinizi aksatmayın.”
Cumhuriyet
