50 yıl önce fırlatılan ve uzay çöpü olan Prospero uydusu geri getirilebilir mi?

BBCProspero 50 yıl evvel uzayda etraf şartlarını incelemek üzere yörüngeye oturtulmuştu

Edinburgh merkezli roket üreticisi Skyora şirketi 1971 yılında uzaya gönderilen Prospero uydusunu geri getirmenin yollarını arıyor.

Prospero 1971 yılında İngiltere’ye ilişkin bir roketle Avustralya’dan uzaya fırlatılan Birleşik Krallık üretimi birinci ve son uzay aracıydı. Birinci vazifesi de uzaydaki etraf şartlarını incelemekti.

Artık fonksiyonsuz hale gelmiş olan uydu hala dünya yörüngesinde bin kilometre kadar yükseklikte dönmeye devam ediyor.

Yakında İskoçya’dan uzaya roketler fırlatmaya hazırlanan Skyrora şirketi, Prospero’yu Birleşik Krallık’ın uzay mirasının değerli bir modülü olarak görüyor.

Şirket Prospero’yu yörüngeye oturtan Black Arrow (Siyah Ok) isimli roketi kısmen buldu bile.

Roketin bu kesimi misyon sırasında Avustralya’ya düşmüş ve Outback diye anılan orta Avustralya’dan Skyrora tarafından alınıp İskoçya’ya getirilene kadar onlarca yıl çürümeye terk edilmişti.

Artık Skyrora, artık fonksiyonu kalmayan 66 kilogram tartısındaki Prospero uydusunun hangi metotla en kolay tutulup geri getirilebileceğini araştırıyor.

Uyduyu ziyan görmeden atmosferden geçirerek dünyaya getirmek mümkün olmayabilir, ya da çok güç olabilir.

Öncelikle atmosfere girerken oluşacak ısıdan korunması gerekiyor.

Lakin en azından Britanya’nın sürdürülebilir uzay konusundaki taahhütlerine uygun bir formda yörüngeden çıkması sağlanabilir.

Dünyanın yörüngesi eski ve artık işe yaramayan uydular ve aygıtlarla dolu ve bunlar çarpışma yoluyla kullanımda olan, bize dünyayı üstten gözleme, meteoroloji ve irtibat alanlarında olduğu üzere yararlı hizmetler sağlayan uyduları imha etme riski taşıyorlar.

Skyrora’nın hükümetle ilgiler kısmı lideri Alan Thompson, “Bu bizim kendimize koyduğumuz bir gaye, Birleşik Krallık uzay sanayiine koyduğumuz bir hedef” diyor.

“Son analizde Prospero’yu tutup ziyan görmeden yeryüzüne indirmeyi çok isteriz. Lakin bunun çok güç olacağının da farkındayız. Lakin burada değerli olan uzay kesiminin sorumluluk ve sürdürülebilirlik prensiplerini vurgulamak” diyor.

Şirket Çarşamba akşamı uydunun nasıl indirilebileceği konusundaki fikirleri tartışmak üzere bir davet düzenledi.

Uzay kapasitesi geliştirip vazgeçen tek ülke: Birleşik Krallık

1971 yılında fırlatılan Prospero ve onu yörüngeye oturtan Black Arrow roketi Birleşik Krallık’ın uzay faaliyetleri açısından başarısız ya da yarım kalan bir başlangıç oldu.

Ruj halindeki roket daha uzaya tırmanırken hükümet teknoloji geliştirme projesini iptal etmeye karar verdi.

Birleşik Krallık hala, bu türlü bir roket ve uyduyu muvaffakiyetle fırlatma kapasitesine ulaştıktan sonra bu projeden vazgeçen tek ülke pozisyonunda.

Yarım yüzyıl sonra, birebir alanda Skyrora, Orbex ve birkaç öteki şirket tekrar yerli bir üretim kapasitesi geliştirmek ve bu defa Avustralya’dan değil, Britanya’dan roket fırlatmak istiyor.

Hükümet de bu yılın sonuna kadar roket fırlatma konusundaki ruhsatlar için müracaatların açılabilmesi niyetiyle yasal düzenlemeleri tamamlamak üzere.

Roket sanayisi etraf dostu olabilir mi?

Skyrora, faaliyetlerini mümkün olan en etraf dostu yollarla yapmak istediğini söylüyor.

Roketlerinde fosil yakıtlar ve gazyağı yakacak olmasına rağmen gövdenin geri dönüştürülmüş plastikten yapılacağını söylüyor.

Ayrıyeten en üst kısmın ya da üçüncü kısmın yalnızca yörüngeye uydu yerleştirmesi değil, artık kullanılmayan uyduları da saf dışı edebilmesini amaçlıyor.

Bu çeşit fonksiyonları yerine getirebilecek “uzay haydutu” denemeleri ise harıl harıl devam ediyor.

İngiltere’nin eski uzaydan sorumlu bakan yardımcılarından Lord Willets, “Uzay çöplerini atmosfere düşürerek yanmalarını sağlamak ya da tutup dünyaya indirmek yoluyla saf dışı etmek uzayla ilgili en değerli ve yeni mevzulardan biri. Bunu Britanya sanayii başarabilirse şahane olur” diyor.

Birinci adım: Prospero’yu bulmak

Prospero’yu geri getirebilmek için evvel yerini tespit etmek gerekecek.

Uydunun Dünya ile son bağlantısı 2004 yılında gerçekleşmiş, daha sonra kopmuştu. Fakat Northern Space & Security Ltd. şirketinden Ralph Dinsley, yörüngesinin bilindiğine dikkat çekiyor.

“Dünyanın etrafında eliptik bir dönüş yapıyor. En yakın olduğu anda Dünya’ya 522 km yaklaşıyor, en uzak olduğunda ise arası 1300 km oluyor” diyor.

Yörüngede yalnızca Prospero değil, onu yörüngeye oturtan roketin bir modülü da var.

Dinsley, “Prospero’yu bulmak, gelecek için yapmamız gerekenler konusundaki bütün hayallerimizi hayata geçirmek demek. Uzaydaki çöpün toplanması konusunda bir sürü tartışma yürütülüyor. Uzay çöpü karmaşasının ortaya çıkardığı tehlikeler de çok tartışılıyor. Birleşik Krallık kalkıp sahiden bu çöplerden bir kısmının sorumluluğunu üstlense şahane olmaz mı?” diye soruyor.

Cumhuriyet