Dünya gazetesi müellifi Ali Ekber Yıldırım, “Ekonomik krizden çıkışın reçetesi tarım olabilir mi” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Yıldırım yazısında, Merkez Bankası Başkanı’nın değişimiyle başlayan TL’deki bedel kaybı üzerine Türkiye’nin çıkış yollarını yazdı.
“Ekonomiyi yalnızca döviz, faiz, borsa üçgeninden ele alanlar için krizden çıkış için tarımın ehemmiyeti elbette pek inandırıcı gelmeyecektir” diyen Yıldırım, krizden çıkış yolunun tarımdan geçebileceğini söyledi.
Yıldırım’ın yazısı şöyle:
Ekonomiyi yalnızca döviz, faiz, borsa üçgeninden ele alanlar için krizden çıkış için tarımın kıymeti elbette pek inandırıcı gelmeyecektir. Fakat, Türkiye’nin sahip olduğu ziraî potansiyel yanlışsız siyasetlerle ve iyi bir planlama ile değerlendirildiğinde krizden çıkış için kıymetli bir avantaj sağlayacağı çok açık.
Koronavirüs ile birlikte dünyada besin ve tarımın değerinin ne kadar arttığı bir defa daha görüldü. Dünya besin fiyatları son 6 yılın tepesinde. İthalat yerine üreten bir Türkiye’nin bugün iktisatta çok daha iyi yerlerde olacağı inkâr edilemez bir gerçek.
Yıllardır uygulanan iktisat siyasetlerinde tarımın potansiyeli, gücü, değeri daima yok sayıldı. Ülkeye döviz kazandıracak en kıymetli bölümlerden birisinin tarım ve besin olduğu şuurlu yahut bilinçsizce görmezden gelindi. Üretmek yerine ithalata dayalı bir siyaset ile tarım yok edilmeye çalışılıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 18 Mart 2021’de “Bitkisel Eser İstikrar Tabloları”nı yayınladı. Bu tablolarla Türkiye’nin hangi eserlerde kendisine ne kadar kâfi olduğu, üretim, ithalat, ihracat dataları detaylı olarak yer alıyor. Çoklukla hangi eserde kendimize ne kadar yeterliyiz verisi üzerinden ele alınan bu tabloların ayrıntılarına inildiğinde birtakım gerçekler su yüzüne çıkıyor.
TAHILLARDA KENDİNE YETERLİLİK DÜŞÜK
ZERZEVAT VE MEYVELERDE YETERLİLİK ÇOK YÜKSEK
Zerzevat ve meyvelerde kendine yeterlilik çok yüksek. Türkiye’nin dünyada birinci olduğu incir, fındık, kayısı üzere eserleri çok az tüketiyor. Bu eserlerde kendine yeterlilik yüzde 500’lerin üzerinde. Bu eserler birebir vakitte Türkiye’nin klasik ihraç eserleri. Meyveler ve içecek bitkilerinde 2019-2020 piyasa periyodunda en yüksek yeterlilik derecesi yüzde 617,9 ile incir birinci sırada. Turunçgiller kümesinde yer alan meyvelerin tamamında kendine yeterlilik yüzde 100’ün üzerinde.
Toplam zerzevat eserlerinde, 2019-2020 piyasa periyodunda yurt içi üretimin, yurt içi talebi karşılama derecesi yüzde 107,2 oldu. Sebzelerde en yüksek yeterlilik derecesi havuçta yüzde 117,7 olurken, kuru soğanda yüzde 113,1, sakız kabakta ise yüzde 111,6 olarak gerçekleşti. Buğdayda kayıp 1.5 milyon ton
Bu genel bilgilerden sonra birtakım eserlere ayrıntılı olarak bakmakta fayda var. En çok konuşulan eserlerden birisi buğday. TÜİK datalarına nazaran; 2019-2020 döneminde Türkiye, 6.8 milyon hektar alanda 19 milyon ton buğday üretti. Üretilen buğdayın 1 milyon 45 bin tonu hasat sırasında kayboldu. Hasat kayıplarının önlenmesi çok kıymetli.
Üretilen 19 milyon ton buğdayın 17 milyon 955 bin tonu kullanılabilir durumda. 2019-2020 döneminde Türkiye toplam 10 milyon 793 bin 317 ton buğday ithalatı yaptı. İthalatla birlikte buğday arzı 28 milyon 748 bin 317 ton.
Yurt içi kullanım ölçüsü 20 milyon 69 bin ton. Bu buğdayın 16 milyon 34 bin tonu tüketim gayeli bedellendiriliyor. Tohumluk olarak 1 milyon 232 bin ton kullanılıyor. Yemlik olarak kullanılan buğday ölçüsü 2 milyon 267 bin ton. Hasat kayıpları 1 milyon 45 bin ton olurken, sürece ve öbür kullanımlar sırasındaki kayıp ölçüsü da 535 bin 673 ton. Buğdayda 19 milyon ton üretiyoruz lakin bunun 1 milyon 580 bin 673 tonunu kaybediyoruz. Buğdaydan elde edilen, un, makarna, bulgur ve öbür eserlerin buğday muadili ihracatı 7 milyon 530 bin ton.
Türkiye’de kişi başına yıllık 192,8 kilo buğday tüketiliyor. Buğdaydaki yeterlilik derecesi yüzde 89.5. Yani Türkiye buğdayda kendine kâfi değil. Yapılması gereken üretimi artırmak. Lakin tıpkı vakitte hasat ve öteki kayıpların asgarî seviyeye indirilmesi için çalışmak gerekiyor.
YAĞLI TOHUMLARDA BÜYÜK DENGESİZLİK VAR
TÜİK’in yayınladığı istikrar tablolarında yağlı tohumlarla ilgili bilgiler çok çarpıcı.
Bu yıl çok gündemde olan ayçiçeği tohumu ve ayçiçeği yağı ile ilgili Türkiye’nin durumu hiç de iç açıcı değil. 2019-2020 döneminde Türkiye’nin ayçiçeği üretimi 2 milyon 100 bin ton. Üretim kayıpları 16 bin 800 ton. Kullanılabilir üretim 2 milyon 83 bin 200 ton. İthalat 3 milyon 301 bin 308 ton. Türkiye ürettiğinden çok daha fazlasını ithal ediyor.
Toplam arz 5 milyon 384 bin 508 ton. Türkiye’nin tüketimi 3 milyon 385 bin 497 ton. Tohumluk olarak 11 bin 289 ton kullanılıyor. İhracat 1 milyon 939 bin 887 ton. Kişi başına tüketim 40.7 kilo. Ayçiçeğindeki yeterlilik derecesi ise yüzde 60.1 olarak belirlendi.
SOYADA YETERLİLİK YALNIZCA YÜZDE 4.7
Hem besin hem de yem dalında yaygın olarak kullanılan soyada Türkiye yaklaşık 3 milyon 150 bin ton kullanımı var. Bunun yalnızca 150 bin tonunu üretiliyor. Soya ithalatı 3 milyon 38 bin ton. Soyanın 1.6 milyon tonu yemlik,1 milyon 485 bin tonu sanayide kullanılıyor. Soyadaki yeterlilik oranı yüzde 4.7 oldu.
BAKLİYATTA POTANSİYEL DEĞERLENDİRİLEMİYOR
Bakliyat eserlerinde toplam üretim 1 milyon 230 bin ton. İthalat ise 569 bin ton. Kişi başına bakliyat tüketim 13.6 kilogram. Yeterlilik derecesi ise yüzde 94.7 oldu.
Bakliyat eserlerinde en çarpıcı olanı kırmızı mercimekte yaşananlar. Türkiye, 310 bin ton kırmızı mercimek üretirken bunun 8 bin 60 tonunu hasat sırasında kaybediyor.
Kullanılabilir 301 bin 940 ton mercimek üretimine karşılık, 479 bin 863 ton ithalat yapıldı. Kişi başına mercimek tüketimi 4.6 kilo. Yeterlilik derecesi ise yüzde 71.7 olarak gerçekleşti.
KURU MEYVELERDE BÜYÜK AVANTAJ
Türkiye’nin en iyi durumda olduğu eserler kuru meyveler. Yeterlilik derecesinin en yüksek olduğu eser incir. İncirde 310 bin ton üretim, 45 bin ton tüketim, 256 bin ton ihracat var. Yani yemiyoruz ihraç ediyoruz. Kişi başına incir tüketimi yıllık 500 gram. Benzeri bir durum kayısıda var. Kayısı üretimi 863 bin 856 ton, tüketim 194 bin ton ve ihracat 533 bin ton. Kişi başına kayısı tüketimi 2.3 kilo.
Fındıkta kendine yeterlilik yüzde 563.9 olurken, kestanede yüzde 120.9 oldu. Türkiye dünyanın en çok fındık üreten ülkesi ama kişi başına yıllık yalnızca 1.6 kilo fındık tüketiliyor. Cevizde kendine yeterlilik yüzde 72.7 olmasına karşın kişi başına 3.5 kilo ceviz tüketiliyor. Bademde yeterlilik derecesi yüzde 78,7 kişi başına tüketim ise 2.2 kilo.
TURUNÇGİLLERDE İHRACAT ORANI YÜKSEK
TÜİK bilgilerine nazaran greyfurt, limon, mandalina ve portakalı kapsayan turunçgillerde toplamda kendine yeterlilik oranı yüzde 174,4 düzeyinde. En dikkat çeken eser bu kümede greyfurt. Türkiye 249 bin 185 ton greyfurt üretiyor, bunun 5 bin 482 tonu üretim sırasında kaybediliyor. Kullanılabilir 243 bin ton 703 ton greyfurtun 188 bin 189 tonu ihraç ediliyor. Kişi başına greyfurt tüketimi 600 gram. Greyfurtta kendine yeterlilik derecesi 424,9 kilo. Mandalinada üretim 1 milyon 400 bin ton, kayıp 15 bin 400 ton. Tüketim 547 bin 243 ton, ihracat 832 bin 246 ton. Kişi başına tüketim 6.6 kilo. Yeterlilik derecesi yüzde 232,8 oldu.
Tarımda istikrar tabloları yalnızca yeterlilik seviyesi değil, detaylara inildiğinde tarımda uygulanacak siyaset için çok kıymetli ipuçları veriyor. Daima söylenen ancak bir türlü gerçekleştirilemeyen eser deseni, üretim planlaması bu datalar ışığında ele alınarak siyaset oluşturulabilir. Tarım, ekonomik krizden çıkış için en değerli dal olabilir.
Cumhuriyet
