Plastikten, pamuğa, demirden çeliğe kadar endüstrinin ana girdi kalemlerinde yaşanan fiyat artış oranı, kurda son günlerde yaşanan süratli yükselişin de tesiri ile yüzde 100’ü aştı. Bu durum son eser fiyatlarına yansımakla kalmadı, Türkiye’nin ihracat gayesini tehdit eder hale geldi. Hazır giyimden besine, mobilyadan plastik kesimine kadar birçok alanda hammadde darboğazı derinleşmeye başladı. Yaşanan sıkıntılara tahlil bulunamaması halinde yıl sonu için 200 milyar dolar olarak belirlenen ihracat maksadının hayal olacağını lisana getiren kesim temsilcileri, ek gümrük vergilerinin süreksiz bir müddet de olsa kaldırılmasını ya da kimi kalemlerde ihracatın sonlandırılması gerektiğini vurguladı.
TGSD: HAMMADDE İHRACATI DURDURULMALI
Dünya’da yer alan habere nazaran; Hammadde sorunun en ağır yaşandığı dallardan biri hazır giyim. Geçen yıl 17,1 milyar dolarlık ihracata imza atan dalda bu yılın birinci iki ayında ise ihracat tabir yerindeyse yerinde saydı. Sebebi ise ana girdi kalemleri olan pamuk ve polyester üzere iplik fiyatlarının yüzde 75’e yakın artması. Kelam konusu artış oranı kullanım alanı çok geniş olan likrada ise yüzde 300’ü aştı. Likra fiyatı 5 dolarlardan 15 dolara, hatta kara borsada 20 dolarlara çıktı. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Lideri Haydi Karasu, mevzuyu bakanlığa da götürdüklerini belirterek, “Hammadde fiyatlarında Çin’in pandemiden çıkar çıkmaz dünyadaki emtiayı toplama hırsı ve konteyner fiyatlarındaki artış, hammadde fiyatlarına yansıdı. Fakat Türkiye piyasasında bu artış, dünya fiyatlarını da geçti. Portekiz, Bangladeş üzere ülkeler Türkiye’den hammadde topladı. Bu durum darboğazı artırdı. Bunu pahalandıran üreticiler daha yüksek fiyatlara eser satmaya başladı. Artık Inditeks üzere büyük kümeler fiyat alırken, ‘dışarda daha ucuz, bu fiyata verirseniz alırız’ diyorlar. Fırsatçılığın önüne geçilemez. Bunun denetim altına alınması lazım. Ya hammadde ihracatı bir müddet durdurulmalı ya da yeniden ek gümrük vergisi süreksiz bir müddet kaldırılmalı. İhracat amacına katma pahalı eser ihracatı ile ulaşılabilir” dedi.
“ÜLKE, İPLİKTEN DEĞİL KUMAŞ İHRACATINDAN KAZANIR”
Örme Sanayicileri derneği Lideri Fikri Kurt da son bir yılda pamuk ve polyesterde fiyatların yüzde 75, likrada ise yüzde 300 arttığını belirterek, tekrar termin müddetlerinin ise çok fazla uzadığını söyledi. Kurt, “Hammadde ihracatından kg bazında 40 cent yahut 1 dolar kazanıyoruz. Bunun yerine, hammadde iç piyasada kalsa; örmeci, boyahaneci, hazır giyim üreticileri, emprime, baskı, ilikçi, düğmeci, naylon, karton, etiket üzere ambalaj üretimi yapanlar da bu üretim bandında yer alacak ve ismi geçen bölümlerde, işsizlik sayılarının üst sevilerde olduğu bu devirde binlerce kişi istihdam edilecek. Hazır giyim ihracatı ise kg bazında, iplik ihracatına nazaran daha yüksek oranda döviz girdisi sağlayacak. Yani ülke iktisadına daha fazla katkı, iplik ihracatıyla değil, katma kıymetli kumaş ihracatı ve hazır giyim konfeksiyon ihracatıyla sağlanabilir. Tekstildeki dış ticaret fazlası bu biçimde oluşmaktadır” diye konuştu.
“FİYATI ARTMAYAN HAMMADDE YOK”
Öte yandan hammadde fiyatlarındaki artış, enflasyon sepetinde yüzde 5,87 yükü olan hazır giyim eserlerine de süratle yansıyor. Yeni dönemde giyim enflasyonunun yüzde 30 artması bekleniyor. Türkiye ihracatının lokomotif bölümü olan otomotivde de en çok çelik fiyatları konusunda külfet yaşanıyor. Uludağ Otomotiv Sanayisi İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri Baran Çelik, otomotiv sanayisinde en büyük girdi olan çelik fiyatlarında dolar bazlı artış oranının yüzde 40’ı aştığını belirterek, “Aslında fiyatı artmayan hammadde yok. Navlun fiyatları deseniz orda ise 2 kat artış kelam konusu” dedi.
HAMMADDE KARABORSAYA DÜŞTÜ
Mobilya kesimi de artan talebin tesiri ile son aylarda büyük bir hareketlilik yaşıyor. Döviz kaynaklı olarak mobilyanın hammaddeleri olan süngerde son bir yılda yüzde 130, cilada yüzde 40 ve MDF’de yüzde 25 artış yaşanırken, kesim temsilcileri hammaddede karaborsa oluştuğunu söyledi. Artışın ise kaçınılmaz olarak fiyatlara yansıyacağını kaydettiler. Mobilya Sanayi İş Adamları Derneği (MOBSAD) Lideri Nuri Gürcan, dövizden kaynaklı olarak cila, mobilya aksesuarı, cam, metal üzere kimi eser kümelerinde artış yaşandığını belirterek, “Geçen yılın son çeyreğinden beri hammadde bulamama problemiyle karşı karşıyayız. Öncelikle MDF bulamıyoruz. Bunun en büyük nedeni, dolar kurunun yükselmesinden ötürü Türkiye’nin MDF üreticisi olarak ucuz ülke pozisyonuna gelmesi, üreticilerin ihracat yapma iştahıyla eserlerinin tamamını ihraç etmeleri, biz mobilya üreticilerini sıkıntı durumda bırakıyor. Halbuki hammadde ihracatında elde edilecek gelir, mobilya ihracatının üçte biri kadar” dedi. Bu nedenle iç pazarda eser teslimleri gecikirken, ihracatta da kendilerini ıstıraba düşürdüğünü söyleyen Gürcan, “Döviz kurundaki bu şokları düşündüğünüz vakit, hammadde temini konusunda iyice zorluk yaşamaya başladık” diye konuştu. Gürcan, “Hammadde maliyetlerindeki artış ister istemez eser son fiyata yansıyacak” dedi.
İTHALAT KOTALARI TEDARİKİ ZORLAŞTIRIYOR
Plastik de son devirde fiyatı süratle artan eserler ortasında birinci sırada yer alıyor. İstanbul Kimyevi Hususlar İhracatçıları Birliği Lideri Adil Pelister, kimya bölümünde bilhassa plastik eserlerinde hammaddenin en büyük sorun haline geldiğini vurguladı.
Arzın azaldığını lisana getiren Pelister, “İthalat kotaları da tedariki zorlaştırıyor. Plastik kesiminin hammaddelerinde yüzde 137’e varan artışlar kelam konusu. Navlun fiyatlar 3-4 katına çıktı. Konteyner bulamama problemimiz da devam ediyor. Güç maliyetlerinde de önemli artış oldu. Artışları hammadde, lojistik, güç ve personellik formunda sıralayabiliriz” dedi. Pelister, şöyle devam etti: “Dünyadaki petrokimya hammaddelerinin dolar bazındaki fiyat artışları, dolar kurundaki artışlar, lojistik meseleler, arz sıkıntıları, faizlerdeki önemli artışlar ve finansmana ulaşmadaki zorluklar fiyatların çok yükselmesiyle birlikte başta KOBİ’lerimiz olmak üzere üretici firmalarımızın sermaye yetersizliği problemlerine sebep oluyor. Kâfi olmayan hammadde arzının yanı sıra getirilen atık ithalat kotası, geri dönüşüme bahis olan hammaddenin tedariğinin azalmasına neden oluyor.”
STOKÇULUK BAŞLADI
Geride bıraktığımız yıl 18.4 milyar dolarlık ihracata imza atan makine dalı de hammadde krizinden etkilenen kesimlerden biri.
Türkiye Makina Federasyonu (MAKFED) Genel Sekreteri Zühtü Bakır’ın verdiği bilgilere nazaran, son bir yılda 500 dolarlarda olan sıcak hadde sac fiyatı 850 dolarlara çıktı. Bunun bilhassa birtakım tarım makineleri ve kazanlar üzere eserlerde fiyat artışlarına neden olduğunu lisana getiren Bakır, “PLC ve denetim sistemlerinde kullanılmaları bakımından çipler şimdi sorun olmasa da temininde riskler oluşturuyor. Bununla birlikte, muhtemel bir üçüncü dalga halinde, pandemi nedeniyle arzında aslında daralma yaşanan elektronik, hidrolik ve pnömatik makine bileşenlerinin, Çin üzere ülkelerdeki yüksek talep de dikkate alındığında, erişiminde bir tehdit kelam konusu. Firmalarımız bu mevzuda stok üzere önlemleri alırken, özel maksatlı makinelerdeki değişkenlikler nedeniyle bu her vakit mümkün olamıyor. Ayrıyeten, navlun maliyetlerinin yükselmesi ve lojistik zorluklar imalatın yanı sıra ticareti de zorlaştıran ögeler oldu” açıklamasında bulundu.
HAM YAĞ FİYATI YÜZDE 100 ARTTI
Son aylarda başta ayçiçek olmak üzere yağ fiyatlarında da kıymetli oranda artış yaşanmıştı. Mevzuyu bir basın toplantısı ile ele alan Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Lideri Tahir Büyükhelvacıgil, Türkiye’nin en çok ithal ettiği eserler ortasında yağlı tohumların yer aldığını belirterek, bu eserlerde üretimin artırılması gerektiğini söylemişti. Açıklamasında bu eserin eksikliğinin sorun olmaya devam ettiğine dikkat çeken Büyükhelvacıgil, “Geçen yıl çekirdek fiyatları ton başına 5 bin 400 TL’ye kadar geldi, ham yağın fiyatı da ton başına 10 bin TL sonunu aştı. Bu yalnızca bizim ülkemizdeki eksiklikten değil, Rusya ve Ukrayna üzere üreticilerde de kuraklık sebebiyle yüzde 20-25 civarında üretim düşüşü yaşandı. Ham yağın ton fiyatı 700 dolar civarındayken bugün prestijiyle 1325 dolar düzeyine geldi. Bunlar ürkütücü. Doların da karşılıksız basılmasıyla emtia fiyatlarına fevkalade yönelme oldu” diye konuşmuştu.
“KAMUYA İŞ YAPANLARDA İFLAS FURYASI BEKLİYORUZ”
Pandemiden ötürü inşaat kesimine yönelik kimi materyallerin üretiminin sekteye uğraması ve kâfi derecede üretilememesinden ötürü bir tedarik sorunu oluştuğunu belirten İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu (İMKON) Tahir Tellioğlu, “Bu nedenle üretim istikrarının bozulmasına bağlı olarak bir fiyat artışı oldu. İkinci artış ise dövizin yükselmesinden geldi. 2019’un sonunda gereç kaynaklı hammadde girdilerimizde yüzde 30 artış olurken, geçen yıldan mart ayında kadar yaşanan artış ise yüzde 70’i buldu” dedi. Bilhassa demir fiyatlarında süratli artış yaşandığını aktaran Tellioğlu, bunun yanı sıra elektrik materyalleri, sıhhi tesisat, çimento ve beton fiyatlarında da önemli artış olduğunu söyledi. “Hükümetin kendine nazaran belirlediği enflasyonun yüzde 20-25 olarak düşünüldüğünde müteahhidin bunu lakin yüzde 30’luk kısmını tolere edebildiğini” aktaran Tellioğlu, “Şimdi yüzde 50’yi geçince bütçeyi önemli oranda bozuyor” dedi. Bu durumunda inşaat dalında üretimin vaktinde yapılması ve maliyetlerin karşılanması noktasında külfet yarattığını belirten Tellioğlu, sorunun bilhassa kamu müteahhitlerini ziyadesiyle etkilediğini belirtti. Kamuya iş yapan müteahhitlerin öz kaynaklarını kullanarak işi çözmeye çalıştığını özkaynağı kalmayanların ise iflas noktasına geldiğini tabir eden Tellioğlu, “Kamuya iş yapanlarda bir iflas furyası bekliyoruz” dedi.
ELEKTRONİKÇİLER ÜRETİMİ KISTI
Elektrik elektronik kesimi ise son aylarda daha çok otomotiv kesiminde konuşulan çip krizinden olumsuz etkileniyor. Türk Elektronik Sanayicileri Derneği Lideri Yaman Tunaoğlu, salgın ile birlikte elektronik eserlere olan talebin artması ile birlikte çip talebinin katlandığını, arzın ise yetersiz kaldığını söyledi. Bu nedenle fiyattan fazla tedarik konusunda büyük problemler yaşandığını lisana getiren Tunaoğlu, “Otomotiv bölümünde daha konuşuluyor fakat büyük beyaz eşya markaları da bu badireyi yaşıyor. Büyük birçok üretici üretimlerini kısmak zorunda kaldı. bu problemin yıl sonuna kadar süreceğini iddia ediyoruz. Ülkelerin bu alana yatırım yapmasıyla fakat aşılabilir” diye konuştu.
“MALİYET ARTIŞLARI KONUT FİYATLARINA YANSIYACAK”
İnşaat kesiminin temel hammaddesini demir ve çimento oluştuğunu belirten İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) İdare Şurası Lideri Nazmi Durbakayım da, kelam konusu iki eserde geçen yıldan bu yana yüzde 50’den fazla artış olduğunu söyledi. Kurlardaki her artışın maliyet yükünü daha da artırdığını aktaran Durbakayım, “İnşaat hammadde fiyatlarına bilhassa demir ve çimentoya bir anda ve yüksek oranda artırım yapılması, kaynak meşakkati çeken kesimimizin elini kolunu bağladı. Bu artışlar direkt konut fiyatlarına yansıyacak” dedi. Durbakayım, “Sektör olarak devlet büyüklerinden daldaki çarkların daha iyi dönmesi için teşvik talep ederken gelecek her artırım haberi, bizi daha da köşeye sıkıştıracak” diye konuştu.
MOBİLYA KESİMİ BÜYÜK DARBE ALABİLİR
MDF, sünger, cila üzere girdilerin neredeyse hepsinde yüzde 80-130 bandında bir artış meydana geldiğini belirten MODOKO Lideri Koray Çalışkan, “Hammadde külfeti uzun vakittir devam ediyor. Hammadde bulamadığımız için döviz kurundaki farklılığı dahi hissedemedik. Şu an önemli bir karaborsa oluşmuş durumda. Hem üreticiler hem de satıcılar kısmında sorun var. Karaborsa ve eser bulma problemleri kısa vadede çözülmezse dal büyük darbe alacak. Hammaddecilerin ihracatı dala büyük ziyan veriyor. Kurdaki yükseklik bu ihracatı artıracak. Kesinlikle hammadde ihracatına kota konması gerektiğini düşünüyoruz” açıklamasını yaptı.
Cumhuriyet
