“Yaşam anlaşılmazlığını sürdürüyor. Benim vaktin dışındaki o bilinmezler ülkesinin neresinde olacağım konusunda baş yormam gerekmiyor. Tekrar de şunu söyleyebilirim, son nefesimi verirken kendimi tekrar Nebraska, Mason Caddesi’ndeki çocukluk konutumda bulacağımdan eminim” diyen Marlon Brando 80 yaşında dünyaya veda ederken çocukluk konutuna hakikat huzurlu bir seyahate çıkmış olmalı.
Bugüne dek Amerikan sinemasının gelmiş geçmiş en büyük aktörü olan Marlon Brando, hem oyunculuğunda hem de özel ömründe çok ayrıksı bir kişilikti. Doğal, sıradan görünebilen yorumları, ağzının içinde yuvarladığı sözcüklerle konuşması, vücut lisanını iç güdüleriyle yönlendirerek kullanması, çok çeşitli tiplemeler yaratmasıyla vaktin ötesinde, kendisinden evvelki ve sonraki oyuncuların ilerisinde oldu.
İhtiras Tramvayı, 1951
1940’ların sonunda Amerikan tiyatro ve sinemasına en ünlü oyuncuları yetiştiren Actor’s Studio’nun birinci üyelerinden olan Brando, Amerikan sinemasına yeni bir oyunculuk biçimini, metot oyunculuğunu getirdi; Kendisinden sonraki birçok oyuncuyu (Jack Nicholson, Robert De Niro, Al Pacino) etkiledi. O, kendi tarzını ekrana taşıyan birinci ve tek Amerikalı aktördü. Marlon’un perdeye yansıyan, oradan dışarı taşan karizması, çekim gücü onu sanatsal ve toplumsal bir ikona dönüştürdü. Gençler onun Beat neslini simgeleyen uzlaşmaz, başkaldıran, ehlileşmeyen yanını yürekten sevdiler. Orta nesil içinse Brando antisosyal bir tehdit, dizginlenemeyen, kontrolde tutulamayan bir simgeydi. Hiçbir direktör onu tam manasıyla yönetemedi.
İhtiras Tramvayı, 1951
Onu evvel sahnede, sonra da sinemada yöneten Elia Kazan, Marlon’un İhtiras Tramvayı’ndaki (1951) yorumunu şöyle açıklamıştı:
“Marlon oynarken yaşıyordu. İçten dışa yansıttığı coşkusunun onu sürüklediği yere yanlışsız akıyordu. Oyunculuğu sürprizlerle doluydu. Karşınızda bir oyun mucizesi oluşuyordu. Onun varlığı tüm öteki oyunculara adeta bir meydan okumaydı”. Direktörlerin Marlon’u tümüyle yönlendiremediğini vurgulayan Kazan, onun rolünün neyi gerektirdiğini çok iyi bilen bir aktör olduğunu belirtmişti: “Marlon tekrar her vakit olduğu üzere benim ilerimdeydi. Yeteneği kanat takmışçasına uçuyordu. Onun doğal yeteneği taşıdığı tüm bilgilerini aşmıştı”.
Viva Zapata, 1952
İhtiras Tramvayı’nda Brando’nun merdivenlerin tabanından ikinci kata yanlışsız ‘Stella, Stella’ diye bağırması izleyicilerin belleğine kazınmıştır. Viva Zapata’da (1952) tekrar onunla çalışan Kazan, kimi sahnelerde ona tek sözcük söylemediğini anlatmıştır:
“Karşısındaki aktör yetenekliyse direktörün yapacağı nasıl bir yorumla karşılaşacağına bakmaktır. Marlon’un performansıysa her vakit direktörün önermelerinden üstündü”.
1968’de Quiemada’da (Kanlı İsyan) Kolombiyalı siyahi figüranların az fiyat aldıklarını, makûs yemekler yediklerini farkedince Marlon seti terketmişti. Bu bahiste mutabakat sağlanınca sete geri dönmüştü. Amerikan sinemasının yenileyici, çarpıcı bir kimliği olan Marlon Brando, Hollywood’un hem içinde hem dışındaydı, sisteme karşı duruşunu hiç yitirmedi.
On the Waterfront, 19541954
Kore Savaşı’na katılmadı. Güney’de bir siyahinin linç edilmesini protesto eden dilekçeyi imzaladı diye cadı avında ismi kara listeye alındı. Irkçılığa, adaletsizliğe, yoksulluğa, açlığa karşı çıktı, konformizmi hor gördü, sistemli bir aile yaşantısı olmadı, deri rengi değişik olan bayanlarla olmayı yeğledi, birçok bayandan çocukları oldu, tek eşliliğe inanmadı.
Reflections in a Golden Eye, 1967
Amerikan Yerlileri Hareketi’ne istekli katıldı, George C.Scott’la birlikte Oscar heykelciğini reddetti, kurduğu imal şirketiyle ABD’nin iç ve dış siyasetini eleştiren filmer çekti, Kızılderilileri ve siyahileri daima destekledi.
Quiemada, 1968
Müzikal güldürüden drama, savaş sinemasından serüvene dek değişik çalışmalarda oynayan Brando, tiplemeden makyaja dek oyunculuğun gerektirdiği her mevzuda uzmandı, bir mim ustası, harika bir taklitçiydi.
Paris’te Son Tango, 1972
Ancak bir karakterin salt makyaj, kostüm ve dış tesirlerle yaratılmadığını da savunmuştu: Hepimiz içimizde çeşitli hisler barındırırız, işte oyunculuk bu ağır sarmala dalarak yaratacağınız karaktere en uygun hisleri çekip çıkartabilmektir” diyen Brando maddi açıdan çok şeye sahip olmasına rağmen Amerika’nın mutsuz beşerler ülkesini olduğunu irdelemişti:
“Amerika bana karşı cömertti, ancak bu bir lütuf değildi, bu cömertliği alnımın teriyle kazandım. Gerçek şartlar olmayıp bahtım yaver gitmeseydi tahminen de dolandırıcılıktan mahpusu boylardım. Ya da yüksekokul diploması İstenmeyen bir yerde iş bulacak talihim olur, evlenir, çocuklar yapar, elli beşimde pek çok Amerikalı üzere posası çıkmış olarak kapı dışı edilirdim”.
Apocalypse Now, 1979
Marlon Brando, sinemanın gelmiş geçmiş en büyük mitiydi. Fransız oyuncu Jean Rochefort ondan şöyle kelam etmişti:
“O yıldız oyuncular sınıfındandı. Öylesine çağdaş, öylesine vaktinin ötesindeydi ki, bu durumu çabucak anlaşılamadı. Bizler ona nazaran çok gecikmeliydik”.
Cumhuriyet
