Kimi medreseler “Kuran kursu” ismi altında çalışmalarını yürütüyor, buradan mezun oların bir kısmı Diyanet’te çalışıyor. Medrese öğrencileri, Seyda ismi verilen hocalara “Kölenizim” diye hitap ediyor. Prof. Dr. Şahin Filiz, “Kendileri yasadışı olan tarikat-cemaatler, tekrar yasadışı medreselerle organik bağ kuruyor. Medrese-tarikat birbirini besliyor” dedi.
TBMM tarafından 3 Mart 1924’te çıkarılan Tevhidi Tedrisat Yasası ile eğitim kurumları Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış, medreseler kapatılmış ve eğitimde birlik sağlanmıştı. Fakat medreselerin kimileri yasadışı, kimileriyse Kuran kursu ismi altında faaliyetlerine devam ediyor, mezunlarının bir kısmı Diyanet’te vazife yapıyor. Bu durum, akademik çalışmalara da yansıdı. 2020’de “Günümüz Bitlis Medreselerinde Mantık Eğitimi (Norşin Medreseleri Örneği)” ve “Medrese Öğrencilerinin Tanınan Dindarlık Seviyeleri: Tillo Örneği” isimleri ile yayımlanan 2 yüksek lisans tezinde medreselerin incelenmesi dikkat çekti.
‘ALTERNATİF OLMA PEŞİNDELER’
Tezleri ve içeriklerini Cumhuriyet’e kıymetlendiren felsefeci/ilahiyatçı Prof. Dr. Şahin Filiz, “Sayıları gitgide çoğalan medreseler, hem yasadışı kurumlar olarak hem de Türkçe yerine Kürtçeyi eğitim lisanı olarak kullanarak kanunlara açıktan muhalefet ediyor” dedi. Medreselerin, resmi din eğitimi veren okullar ile karşılaştırıldığına da dikkat çeken Filiz, “Tezlerde, ‘medrese öğrencilerinin eğitim-öğretim kalitesinin ve dindarlık seviyesinin resmi kurumlardaki öğrencilere nazaran daha yüksek olduğu’ vurgulanıyor. Devletin resmi kurumlarında yetişen öğrencileri, kendi öğrencileri nazarında ‘yeterince ahlaklı ve dindar’ görmedikleri, bu gereksinime binaen medreselerde faaliyet yürüttükleri anlaşılıyor” sözlerini kullandı.
‘KÖLENİZİM’ DİYORLAR!
Medrese öğrencilerinin, Seydalara “Kölenizim” ve “Varlığım senin emrinde” üzere tabirler kullandığının da tezlere yansıdığına işaret eden Filiz, bu yolla öğrencilerin özgüveninin, araştırma merakının, yaratıcılığının baskılandığını kaydetti. Filiz, “Bu sonuçlar, Atatürk’ün kurduğu Cumhuriyet bedelleriyle taban tabana zıt. Cumhuriyetin çağdaş eğitim ideolojisinde öğrenci-öğretmen bağı vardır. Kul-efendi, köle-sahip münasebeti düşünülemez. Bilhassa eğitim-öğretimde kulluk ve kölelik, çağdaş, laik ve bilimsel bir metot olamaz” dedi.
‘AĞIRLIK TEHLİKEYE GİRİYOR’
Medreselerin, bilhassa Doğu vilayetlerinde giderek içinden çıkılmaz bir eğitim-öğretim meselesine dönüştüğünü söyleyen Filiz, tarikat ve medrese bağına dikkat çekerek, “Kendileri yasadışı olan tarikat-cemaatler, yeniden yasadışı medreselerle organik bir bağ kuruyor. Resmi ve dokümanlı, geçerli hiçbir eğitimi olmayan Seydalar ile tarikatlar önderleri, bu araştırmalara baktığımızda ya birebir bireyler ya da birebir tarikattan. Medreseler feodalitenin hem nedenlerinden hem de sonuçların biri olarak fonksiyon görüyor. Medrese-tarikat birbirini besliyor” diye konuştu. Öğrencilerin, medreseler ve eğitimleri aracılığı ile hem toplumdan hem de devletten koparıldığını söyleyen Filiz, şunları kaydetti:
TEZLERDEN ÖNE ÇIKAN TESPİTLER ŞÖYLE:
– Bitlis’te faal 13 medrese var.
– Toplam 900 civarı öğrenci eğitim görüyor.
– Kimileri ‘Kuran kursu’ ismi altında varlığını sürdürüyor.
– Mezunlarının bir kısmı Diyanet’te misyon yapıyor.
– Eğitim lisanı Kürtçe. İkinci lisan Arapça.
– Kendi programlarına nazaran hareket ediyorlar.
– Medreselerin binaları ve maddi masrafları bölgedeki zenginler ve öğrenciler tarafından karşılanıyor.
– Eğitim-öğretim içeriği Seyda ismindeki ders veren öğretmenler ve şıhlar tarafından belirleniyor.
– Büyük kısmı ya 2007’den sonra açılmış ya da bu tarihten sonra tekrar kurulmuş.
Cumhuriyet
