Pandemi döneminde yüzde 66 büyüyen e-ticaret sektörünü etik ve tekel tartışmaları karıştırdı

Koronavirüs salgını yeni dalgalarla dünyayı kasıp kavuruyor. Salgının hayatın birçok alanını değiştireceği, ‘hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağı’ söylemi sürse de tabiatın verdiği bu dersin insanın açgözlülüğüne deva olmadığı şimdiden anlaşılıyor.

İlaç şirketlerinin acımasız aşı rekabeti bunun bir örneği.

Pandeminin neleri değiştireceğini yaşayıp göreceğiz. Lakin somut biçimde bugünden değişen şeyler de var… Örneğin alışveriş alışkanlıklarımızın değişmesiyle ticaretin yine yapılanması… Artık oturduğunuz yerden dünyanın bir ucundan istediğiniz bir eseri sipariş verebiliyorsunuz. Tek gereksiniminiz akıllı bir telefon. Bu alandaki sayılar çarpıcı. Türkiye’de e-ticaret 2020’de yüzde 66 büyüyerek, 220 milyar TL’lik pazar hacmine ulaşmış. Pandemiyle birlikte şirketler on yılda ulaşacakları çevrimiçi (online) satışlara bir yılda erişmiş.

Haliyle bu pazara ilgi de büyük. Türkiye’de Trendyol’u satın alan Çinli dev Alibaba, ABD’nin dev şirketi Amazon, Korelilerle Doğuş’un yarı yarıya ortak olduğu N11, Tempelton Fonu’nun yüzde 25 ortak olduğu Hepsiburada ve bir öteki ABD’li dev Ebay’in sahip olduğu Gittigidiyor bu dalın ana oyuncuları. Pazarda kurallar yeni yeni oluşurken, bugünlerde e-ticaret dalının gündeminde şok bir transfer var.

Rekabet Kurumu’nda 2. Kontrol ve Uygulama Dairesi Lideri olan yani bölümdeki oyuncuları kontrolden sorumlu olan Hatice Yavuz, nisan ayı başında Trendyol’un üst seviye yöneticiliğine transfer oldu.

Lakin bu transfer, bir kamu yöneticisinin özel kesime iyi imkânlarla transfer olmasından daha farklı manalar taşıyor. Bu yüzden kesimde önemli bir rahatsızlık yaşanıyor. Tartışmanın özü şu: Bölümün tüm aktörlerinin datalarına hâkim olan bir yöneticinin artık masanın başka tarafında bir şirketi temsil etmesi etik mi değil mi?

Süratli büyüme trendi nedeniyle rekabetin giderek sertleştiği bir bölümde, kimi kategorilerde monopol pozisyonda olan bir firmanın bu türlü bir avantaj elde etmesi hakikat mu?

Üstelik bu uygulamaları düzenleyen bir yasa “2531 sayılı Kamu Misyonlarından Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun” varken!

Geçen hafta kendi ülkesinde tekelcilikle suçlanarak ceza alan Alibaba için Türkiye’den de şikâyetlerin arttığı ortamda Rekabet Kurumu’nun Trendyol için bundan sonra alacağı kararların tartışmalı olacağı belirtiliyor.

Dal temsilcilerinin itirazları bu türlü. Haklı mı haksız mı? Şirketleri ikna etmesi gereken kurumlardan biri de Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin e-Ticaret Meclisi. Yeniden Trendyol’dan Ozan Acar’ın başkanlığını yürüttüğü bu meclis, bir an evvel toplanıp etik tartışmasına son vermeli!

Dalın isteği bu…

DAHA YOLUN BAŞINDAYIZ

Besinden giyime her alanda artık e-ticarette olmayan firmanın ayakta kalması mümkün değil. Seyahat dışında çevrimiçi alışveriş pazarı yüzde 100 büyüdü. Perakendede çevrimiçi satışların toplam içindeki hissesi yüzde 10-12’ye ulaştı.

Bu oranın çok yakın vakitte yüzde 30-40’lara çıkması bekleniyor. Bu büyüme küçük işletmelerin önünü açabilecek bir gelişmeyi de barındırıyor. Artık Türk markalarının birden fazla, mağazalarının yanı sıra tartısı çevrimiçine verecek. Bugün prestijiyle 20 binin üzerinde işletme, KOBİ pazaryerinde satış yapıyor.

RAPOR AÇIKLANACAK

Kesim temsilcileri, Trendyol – Alibaba’nın pazarı bozucu aksiyonları olduğunu ve e-ticaret kesimine yönelik tedarikçilerden şikayetlerin arttığını vurguluyor. Şikâyet.com’da bunun örnekleri de var. Rekabet Kurumu da bu şikâyetleri gündemine almış. Rapor hazırlanıyor.

Daha evvel Hatice Yavuz’un yaptığı açıklamaya nazaran yeni rekabet ve ticaret düzenlemeleri yapılıyor. Bunlar da birkaç gün içinde kamuoyuna açıklanacak.

Bölüm temsilcilerinin teklifleri şöyle:

– Rekabet Kurumu dala küresel bakıyor. Meğer kategori bazında bakmalı. Mesela Trendyol yaklaşık 30 milyar TL’lik dokumacılık hazırgiyim pazarının yüzde 80’ini denetim ediyor.

– 20 binin üzerinde işletme KOBİ pazaryerinde satış yapıyor. Şikâyetlere nazaran işletmelerin öbür platformlarda satış yapmamaları için üzerlerinde baskı kuruluyor ve tedarikçilerin sıkıştırıldığı konuşuluyor.

– Kesimdeki endişe şu: Rekabette para gücü yüksek devler piyasayı tümüyle denetim eder hale gelecek. Alibaba ve Amazon pazarı ele geçirecek ve kesim büsbütün yabancılaşacak.

– Monopolleşme sonucu küçük oyuncuya hiç yer kalmayacak. Tedarikçi de bu firmalara mecbur kalacak. Üreticiler fiyat belirleyemeyecek.

– Kesimin beklentisi ise daha emekleme sürecinde olan e-ticarette rekabet şartlarının oluşturularak, adil kurallarla düzenleme yapılması.

Cumhuriyet