Getty Images
Güvenlik testlerini tamamlayan birinci koronavirüs aşısı, Pazartesi dünya çapında sevince yol açtı.
Aşının güvenliğine dair şimdilik temkinli olmayı gerektirecek nedenler var.
Lakin onların dışında aşının dünya çapında kullanılmasına dair kıymetli bir pratik sorun da bulunuyor: Aşının -80 derecede tutulması gerekiyor.
Salı günü BBC’ye konuşan Sıhhat Bakanı Matt Hancock, aşının üretim tesisinden insanlara uygulanacağı son noktaya kadar nakledilmesinin “dev bir lojistik operasyon” gerektirdiğini söyledi.
Aşı -70 derecenin üstüne en fazla dört kez çıkabiliyor, aksi takdirde bozuluyor.
Bu derece, klâsik dondurucu ve soğutucuların inebileceği sıcaklıkların çok altında.
Böylesi bir şeye muhtaçlık duyan pek fazla aşı olmadığı için buna dair yaygın bir altyapı da yok.
Aşının üreticilerinden Pfizer da bunun zorluk yaratacağını kabul ediyor.
İngiltere’nin tıp konusundaki başdanışman vekili Prof. Jonathan Van-Tam, Pazartesi düzenlediği basın toplantısında aşı üretimi ve dağıtımında olağan vakitlerde bile pek çok sorun yaşandığını hatırlatmıştı.
Nasıl dağıtılacak?
Prizer’ın kısa vadede bir planı var.
Aşı ABD, Almanya ve Belçika’daki Pfizer merkezlerişnden dağıtılacak. Sonrasında kara ve hava yollarıyla nakledilecek, belirli dağıtım merkezlerinde tutulacak.
Son basamak ise o merkezlerden kliniklere ve hastanelere dağıtılması olacak.
Wall Street Journal’ın aktardığına nazaran Pfizer bir iş çantası boyutunda, içi kuru buz dolu, GPS ile takip edilen ve açılmadığı takdirde 5 bin doz aşıyı 10 gün boyunca hakikat ısıda tutabilen özel bir nakliye kutusu geliştirdi.
Bu kutular nakliyenin akabinde tekrar kullanılabilecek.
Kutunun ucuz olmayacağı kesin.
Bu çeşit kutular geliştiren Polar Thermal şirketinin satış yöneticisi Paul Harrison, sıradan kutuların beş gün yerine on gün, -80 yerine -8 dereceye kadar izolasyon sağlayacağını, 1.200 doz aşı taşımaya yetecek büyüklükte ve bu özelliklerde bir kutunun 5 bin sterlin (yaklaşık 55 bin TL) tutacağını belirtiyor.
Polar Thermals, karbondioksitten üretilen kuru buz yerine aerojel kullanıyor. Bu tahlil, geçen yıl baş gösteren global karbondioksit kıtlığının devam etmesi durumunda işe yarayabilir.
ABD Sıkıştırılmış Gazlar Derneği ise talep ne kadar artarsa artsın arz kahrı yaşanmayacağını söylüyor.
10 günden sonra ne olacak?
Aşılar çözüldükten sonra beş gün daha dayanabiliyor. Lakin bu da uzun bir müddet sayılmaz.
İngiltere Kamu Sıhhati Kurumu, uzun vadede ülke genelinde merkezi depolama ve dağıtım sistemleri için hazırlık yapıldığını söylüyor ama bu hazırlıklara dair ayrıntı paylaşmıyor.
Günümüzde çok soğuk depolama yaygın bir şey değil ve aile doktorlarının neredeyse hiçbiri bu imkana sahip değil.
İngiltere’deki aile tabipleri, bu tip soğutuculara muhtaçlık duyulacağını vurguluyor.
Southampton Üniversitesi’nden bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Mcihael Head, ellerinde bu tip soğutucular bulunan üniversitelerin, bunları aşı faaliyetleri için fiyatsız olarak kullandırabileceğini söylüyor.
İngiltere’de üniversiteler koronavirüsün birinci dalgasında da emsal yardımlarda bulunmuştu.
Global tablo
Giles ClarkeOrta Afrika ülkesi Burkina Faso halihazırda soğutucu meşakkati yaşıyorGelişmekte olan ülkelerde durum daha makûs.
AP ajansı geçen ay yayımladığı bir haberde, Orta Afrika ülkesi Burkina Faso’da bin klinik soğutucu açığı olduğunu yazmıştı.
Unicef ve Dünya Sıhhat Örgütü, koronavirüs aşısına hazırlık gayesiyle mevcut soğuk depolama tesislerinin haritasını çıkarma projesini başlatmıştı.
Financial Times gazetesi, Unicef’in 2021 sonuna kadar düşük gelirli ülkelere 65 bin güneş gücüyle çalışan soğutucu kurulmasını hedeflediğini aktarıyor.
Lojistik ve tedarik zinciri profesörü Michael Bourlakis, “Soğuk zincirler konusunda Avrupa ve Kuzey Amerika iyi bir durumda ancak Afrika ve Asya’nın birtakım bölgeleri çok sorunlu” diyor ve ekliyor:
“İyimser biri olarak şu an bunun planlanmakta olduğunu, şirketlerin birbiriyle işbirliği yaparak bilgi paylaşımında bulunacağını düşünüyorum.
“Tedarik zincirlerinde her vakit beklenmeyen şeylere hazırlıklı olmak gerekir. Üstelik bu aşının tedariki ölçü, karmaşıklık ve coğrafya açısından eşsiz.”
Cumhuriyet
