Seferihisar açıklarında 30 Ekim Cuma günü, saat 14.51’de meydana gelen 6.6 büyüklüğündeki sarsıntıda İzmir’de çok sayıda konut yıkıldı, 115 vatandaş hayatını yitirdi. Zelzele sonrasında 47’si büyüklüğü 4’ün üzerinde 3 bini aşkın artçı sarsıntı yaşandı.
DEÜ DAUM Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, İzmir’in zelzele master planı olmadığını söyleyerek, “Deprem master planı bir ilin ya da ülke seviyesinde o bölgenin zelzeleye hazır olması demek. Sarsıntı olmadan evvel sarsıntıya hazır olması demek. Hazırlıklar şayet yapılmışsa zelzele geldiğinde kimsenin ölmemesi demek. Mal kaybının en az seviyede olması demek aslında” dedi.
‘MASTER PLAN YIKIM VE CAN KAYBINI ÖNLEYEBİLİRDİ’
Türkiye ölçeğinde birinci sarsıntı master planının 20 yıl evvel İzmir’de yapıldığını belirten Sözbilir şunları kaydetti:
“Radius ismi verilen bir projeydi. O projede İzmir fayı 6.5 sarsıntı ürettiğinde nereler yıkılır, hangi bina çöker, hangi yollar devre dışı bırakılır, bunları sorgulayan bir projeydi. O projeye nazaran olağan kurallarda 20 yıl içinde yapılması gereken bina değişimleri yıkıp yine yapma üzere olayların tamamlanması gerekiyor. O proje uygulanmış olsaydı, şu an ki yıkımlarda can kaybı ve mal kaybı daha az olurdu. Biz sarsıntı Araştırma Müdürlüğü olarak, yaklaşık 10 yıldır master planın yenilenmesi gerektiğini söylüyoruz. Burada olması gereken şu anki master planı kapsamında yalnızca planı ortaya çıkarmak değil, uygulanmasını sağlamak. Bizim en büyük eksiğimiz bu. Yoksa elimizde çok fazla bilimsel bilgi var, o bilimsel veriyi uygulamak çok gecikiyoruz. Zelzele bizden daha süratli ilerliyor. Plan uygulansaydı ve uygulansaydı, örneğin Bayraklı’daki bina hepsi yıkılmış olacaktı. Tahminen yerine bina yapılmayacaktı park, bahçe olacaktı. Dolasıyla bu zelzele sırasında taban yine sarsılacaktı, tekrar o şiddeti yaşayacaktı lakin yıkılmayacaktı. Bu halde ziyan görmeyecekti beşerler.”
‘YEREL İDARELERİN BUNLARI YERİNE GETİRMESİ GEREKİYORDU’
Mahallî idarelerin sorumluluğunu yerine getirmediğini belirten Sözbilir, “Yerel idarelerin bunları yerine getirmesi gerekiyordu. Kentin nasıl büyümesi gerektiğini jeoloji ve jeofizik bilimleri karar verir. Biz Türkiye ölçeğindeki her sarsıntıdan sonra zelzele kapsamında sarsıntı raporları hazırlarız ve sarsıntı raporlarının son kısmında her vakit bu unsurları tekrarlarız. Şu an İzmir için sarsıntı master planının revize edilip uygulanması gerekiyor. Bilhassa yapı stokuyla ilgili 2011 yılında büyükşehir belediyesi ve inşaat mühendisi odasıyla birlikte bir çalışma yaptılar. Yapı stoku manasında Seferihisar ve Balçova’daki yapı stoku büsbütün ortaya çıkarıldı ve sarsıntı odaklı olacak biçimde zelzele riski olan binaların hangisi ne durumda yaşı ne durumda hangi özellikleri taşıyor bunlarla ilgili bilgileri elde edildi. Ama 28 ilçe daha var. 28 ilçenin de yapılması gerekiyor, münasebetiyle o manada da çok geriden geliyoruz. İzmir vilayet ölçeğinde yapı stokun gerçek manadaki sayısal parametrelere dayalı durumu şimdi belirli değil” dedi.
‘İLK OLARAK ONLAR YAPILMALI’
Tehlikeye dikkat çeken Sözbilir, “İzmir’de 6 ile 7,2 büyüklüğündeki sarsıntı beklenebiliyor gelecekte. Burada farklı yerden geçen 17 fay var. Bu faylara nazaran zelzele master planı yapmak gerekiyor. Bergama fayı sarsıntı ürettiğinde, Tire ya da Kiraz fayı zelzele ürettiğinde farklı yerler ziyan görecektir. Bizim şu anda ruhsatsız binaları yıkıp ruhsatlı bina yapıyoruz. O yanlış bir mantık. Doğal afet riski kapsamında kentsel dönüşüm yapılması gerekiyor. Riskli binayı ya güçlendireceğiz ya da oradan alıp yenisini yapacağız. Birinci yapılması gereken bu. 17 fayın geçmişini bilmiyoruz. Geçmişte bu faylar ne yapmış geçmişini bilmediğimiz fayların geçmişini bilirsek, geleceğiyle ilgili bir kelam söyleme hakkına sahip oluruz. Sarsıntı tehlikesi ne kadar yaklaşıyor bu fayların bunun içinde hendek tabanlı çalışmaların yapılması gerekiyor. Tabi bu bütün Türkiye için gerekiyor” diye konuştu.
Cumhuriyet
