Beklenen büyük Marmara zelzelesi için başta İstanbul olmak üzere Türkiye’de bulunan tüm tarihi yapıtlarla ilgili de hazırlıklar yapıldı.
Meclis Zelzele Araştırma Komisyonu’nda bilgi veren Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgı, büyük bir İstanbul zelzelesinde hasar görecek müzelerdeki tarihi hazinelerin işgal periyodunda olduğu üzere kapalı depolara taşınacağını söyledi. Sanat tarihçisi ve muharrir Prof. Dr. Nurhan Atasoy yaptığı açıklamada kendisinin de yıllar evvel bu bahis üzerine çok uğraş verdiğini söyleyerek yetkilerin artık bu mevzuyla ilgili çalışma yapmasının çok yerinde olduğunu söyledi.
“MÜZELERİ MÜZECİLERDEN DAHA ÇOK DÜŞÜNÜYORDUM”
Müzelerde bulunan tarihi yapıtların tüm insanların ortak malı olduğunu söyleyen sanat tarihçisi ve müellif Prof. Dr. Nurhan Atasoy, “Olası İstanbul sarsıntısıyla ilgili önlemler alan Kültür ve Turizm Bakanlığı’nı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgı’yı tebrik ediyorum. 1980’li yıllarda bu hususla ilgili çok sıkıntılandım ve çalışmalar yapmak istedim. O devir müzeleri müzecilerden daha çok düşünüyordum.
Yeniden birebir yıllar içerisinde J. Paul Getty Müzesi’ne gittim. O müzede zelzeleye karşı ne üzere tedbirler alındığını öğrenmek ve alınan önlemleri kendi ülkemizde de uygulamak istemiştim. Hususla ilgili birçok araştırma yaptım. J. Paul Getty Müzesi’nin bütün depolarına gittim.
Fark ettim ki müzedeki eserler mümkün bir zelzele anı için tek tek sabitlenmiş. Çalışmalarım devam ederken sen neden bu işlere karışıyorsun üzere bir reaksiyonlar almaya başladım. Fakat bu araştırmaları yapmak için elimde yetki mektubum vardı. Ancak Türkiye’ye geldiğimde hiçbir lafım dinlenmedi. O yıllarda yapıtların depolanmasını istenmişti. Bunu için Topkapı Sarayı’nın kimi depoların kıyıdaki binalara taşınacağı söyleniyordu. O devirde bu çalışmaya karşı geldim. Marmara denizinde tsunami olursa birinci vuracağı yer burası dedim” diye konuştu.
“DEPOLARDA BULUNAN TARİHİ ESERLER ŞİMDİDEN TAŞINMALI”
Tarihi yapıtların bulundukları yerlerde de koruma edilebileceğini belirten Prof. Dr. Atasoy, “Müzelerde birtakım eserler sergilenir. Sergilenen eserler kadar sergilenmeyen eserler depolarda saklanır. Mümkün İstanbul sarsıntısıyla alakalı sergilenen yapıtların depolanması o denli kolay bir çalışma değildir. Bu sebepten ötürü öncelikle depolarda bulunan tarihi yapıtları daha emniyetli nasıl koyabiliriz diye düşünmeliyiz. Buradaki sorun öncelikle depodaki yapıtların şimdiden inançlı ve bilinmeyen depolara taşınmasıdır” diye konuştu.
Beklenen İstanbul zelzelesinde tarihi yapıtların saklı depolara taşınmasına duayen tarihçiden tam takviye
“TARİHİ YAPITLARIN SAKLANACAĞI KAPALI DEPOLAR KENTTEN UZAK OLMALI”
İstanbul sarsıntısında tarihi yapıtların saklanacağı zımnî depoların kentin yerleşim yerlerinden biraz uzakta olması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Atasoy, “Herhangi bir sarsıntı riski oluştuğu vakit savaş periyodunda olduğu üzere yapıtların sandıklayıp taşınması pratik olarak mümkün değil.
Onun için yapıtların bulunduğu binaların yıkılmayacak biçimde olması gerekir. Ya da yapıtların bulundukları yerde hasar görmeyecek halde sabitlenmesi gerekir. Muhtemel İstanbul zelzelesinde tarihi yapıtların saklanacağı bâtın depolar da kentin yerleşim yerlerinden biraz uzakta olmalı. Bu yerleşim yerlerinde yapılacak depoların ise tabanları çok sağlam olmalı” dedi.
“ŞU AN ESERLER DÖNÜŞÜMLÜ OLARAK SERGİLENİP VE DEPOLANABİLİR”
Zelzeleler sonrasında hırsızlık olaylarının da arttığına dikkat çeken Prof. Dr. Atasoy, mümkün bir İstanbul zelzelesinde öncelikle Topkapı Müzesi, Arkeoloji Müzesi, İstanbul Üniversitesi Ender Eserler Kütüphanesi, Türk ve İslam Yapıtları Müzesi başta olmak üzere bütün tarihi yapıtın depolanması gerektiğini söyledi. Prof. Dr. Atasoy, kelamlarına şu formda devam etti:
“Sergilenecek 200 eser varsa bunların 100 tane sergilenir. Geri kalan yapıtlarda depoya kaldırılır. Ya da eserler dönüşümlü olarak sergilenir ve depolanır. Bu formda hiç olmazsa beklenen İstanbul sarsıntısında yarı tarihi eser çok sağlam bir halde korunmuş olur.”
“İŞGAL DEVRİNDE DE TARİHİ ESERLER GİZLİCE GÖTÜRÜLDÜ”
İşgal periyodunda tarihi eserler mümkün olduğu kadar gözden ırak yerlerde saklandığı söyleyen Prof. Dr. Atasoy, “İşgal devrinde saklanan yapıtların bir kısmı gizlice götürülmüştür. Bilhassa çarçabuk taşınabilecek yapıtlarsa sandıklayıp trenle depo alanına ulaştırılmıştır. O devrin Mehterhanesi olan günümüzdeyse Türk ve İslam Yapıtları Müzesi’nin bulunduğu yer olarak bilinen binada Osmanlı çadırları bulunuyordu.
Mehterhane’de bulunan tek memur, işgal devrinde düşmanların gelip tarihi yapıtları almasından endişelenince devrin müzeler müdürü Osman Hamdi Bey’e bir mektup yazmış. Mektupta değerli tarihi yapıtların düşmanlar tarafından el konulabileceğini bu nedenle yapıtları daha inançlı bir yere saklanmasını talep etmiş. Periyodun değerli yapıtlarından olan ve tek modülü 300 kilogram tartısında olan çadırlar, bir günde Sultanahmet’ten kaldırılıp Arkeoloji Müzesi Eski Şark Yapıtları Müzesi’nin bodrum katına yerleştirilmiş” dedi.
Cumhuriyet
