Prof. Dr. Sözbilir: Türkiye ölçeğinde 20 yerde deprem üretme olasılığı olan fay var
Etkin bir fay zonunun uzun mühlet zelzele üretmeyen kısmı olan sismik boşluk, zelzele mümkünlüğünü artırıyor. Zira uzun vadeli hareketsizlik, gelecekte büyük bir zelzeleye yol açabiliyor. DEÜ DAUM Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, uzun müddet hareketsiz kalan ve sarsıntı yaratma mümkünlüğünün bulunduğu sismik boşluklar hakkında bilgi vererek, “Türkiye ölçeğindeki faylar belli bir zelzele dönemine nazaran çalışıyorlar. Yani bir bölgede kâfi derecede tansiyon birikmediği sürece, o fay kırılmıyor. Her fayın kendine nazaran sarsıntı tekrarlama dönemi var. Mesela Kuzey Anadolu Fayı üzerinde 150 yılla 400 yıl ortasında değişiyor, farklı fay segmentlerine nazaran. Faylardan biri diyelim ki 150 yılda bir kırılıyorsa, bir sonraki kırılma için 150 yıl geçmesi gerekiyor. Batı Anadolu’da biraz daha tembel faylar var. Yaklaşık 1000 yıl, 800 yıl, 2 bin yıl geçmesi gerekiyor, bir fayın tekrar zelzele üretebilmesi için. Bu manada Türkiye ölçeğinde yaklaşık 20 yerde sarsıntı üretme mümkün olan fay var. Biz bunlara sismik boşluk diyoruz. Yani kâfi derecede tansiyon birikmiş artık her an kırılabilecek fay kesimleri. Mesela İstanbul güneyindeki Marmara Denizindeki fay o sınıfta bedellendiriliyor. O yüzden bilim insanları ‘Orada her an sarsıntı olabilir’ diyor. Tansiyon vaktini bitirmiş. O yüzden vakti doldurduğu için ‘Her an kırılabilir’ deniliyor. Tabiat kesinlikle bizim dediğimizi yapmak zorunda değil. Buna karşın oradaki fay, zelzele üretmeden uzun müddet daha kalabilir. Büyük zelzele üretmeden çok küçük sarsıntılarla gücünü boşaltabilir. Bu türlü örneklerde var dünyada” diye konuştu.
O BÖLGELERDE SARSINTI DAHA MÜMKÜN
Açıklamasını sürdüren Prof. Dr. Hasan Sözbilir, bilimsel çalışmaların bilhassa Kuzey Anadolu Fayı başı ve sonundaki İstanbul tarafıyla, Bingöl- Erzincan ortasındaki bölgede yakın vakitte sarsıntı olacağını gösterdiğini söz ederek, şunları söyledi:
“Benzer özellik Doğu Anadolu Fayı’nda da var. Yakın vakitte zelzele üretme mümkünlüğü olan faylar sınıfında bedellendiriliyor. Bilhassa Bingöl tarafları, Maraş, Malatya tarafları ve Antakya tarafları bu sistemin içinde bedellendiriliyor. Adıyaman tarafları da o biçimde, natürel Erzurum taraflarında var, Ağrı taraflarında var. Aydın, Denizli, Muğla taraflarında var. Mesela Muğla taraflarında da kıymetli sorunlar var. Mesela Milas fayı üzere, Muğla fayı üzere, Yatağan Fayı üzere faylarda uzun müddettir zelzele olmadığı ortaya çıktı. Burada sarsıntı tehlikesi ve riski kelam konusu. Gökova fayının, Ören segmenti benzeri halde 2 bin yıldır kırılmayan bir modül. Benzeri halde Balıkesir vilayet merkezinden geçen Gökçeada segmenti 2 bin yıldır kırılmayan bir modül. O segment üzerinde Ovacık segmenti de tekrar uzun müddettir kırılmayan bir kesim, Türkiye’nin birçok yerinde sarsıntı üretme vaktini doldurmuş ve kâfi tansiyonu biriktirmiş faylar var. Yakın bir vakitte tekrar zelzele olacak alışılmış ki zelzele kaçınılmaz. Bu manada vilayet seviyesinde, ilçe seviyesinde sarsıntı master planını hazırlayıp buna nazaran uygulamaya koymak ve doğal afet riski tabanlı kentsel dönüşümleri tamamlamak gerekiyor.”
Cumhuriyet
