Performans sanatının isyankar kızı Şükran Moral: Ülke, kadın mezbahası!

Tabulara başkaldırmasıyla bilinen sanatçı birebir vakitte gündemin nabzını çok öncesinden ölçen, bir kâhin üzere olacakları zihninde evvelden canlandırıp yapıtlarını ona nazaran tasarlayan bir sanatçı.

Örneğin, bizler Ege’deki mülteci dramını yaşamadan, görmeden evvel Şükran Moral, 2003 yılında “umutsuzluk” ismini verdiği yapıtında, bir kayığa doluşarak bilinmezlere seyahat yapan erkekleri gözümüze sokmuştu.

2019 yılında 80 milyon kişiyi yerinden, yurdundan eden mülteci krizinin erken günlerinde evvel erkekler kendilerini kayıklara, botlara atmıştı.

Bayanları, cansız vücutları plajlara vuran küçük çocukları yıllar sonra görecektik.

Bu yıl “erkekler yerini bilsin” diye toplumsal medyada başlayan mizah dolu paylaşımlarda iş, “Kadın 4 kuma alabilir”e kadar varmıştı.

Derken 2010 yılında Mardin’de çektiği görüntüsünde “3 erkekle evlenen bir kadını” şahsen canlandıran Moral’ın fotoğrafları önümüze düşmüştü.

Mülteci hakları, cinsiyet eşitliği, çocuk evlilikleri, kapitalist nizamın ikiyüzlülüğü üzere hususlara baş yoran Moral ile 2000’li yılların başında Rodos’ta Akdenizli bayan gazetecileri, müellifleri, sanatkarları bir ortaya getiren memleketler arası bir toplantıda tanıştık.

Dostluğumuz o periyottan beri devam ediyor.

Samsun Terme doğumlu olduğu için gözü karalığından dolayı “Amazonların ruhu sana geçmiş” diye takılırım ona.

Termelidir zira Amazonlar.

Şükran Moral, daha iyi ok atmak için tek göğüslerini feda eden Amazonlardan da yavuzdur gözümde.

Katolikliği en koyu haliyle yaşayan İtalya’da, şimdi bugünkü kadar tanınmadığı bir devirde kendiini çarmıha germiş dişi bir İsa olarak tasvir etmesi bunun ispatı değil mi?

‘ÜRETMEK, ANARŞİST BİR SÜREÇ’

Erkeklerin hamamındaki “Hamam”, kimimizin kapısından bile geçmeye çekindiği “Genelev” üzere unutulmaz performanslarına ilaveten jinekolog koltuğu, mezbaha, akıl hastaneleri, morglar üzere dikenli bahisler sanatının odağındadır.

Hayatını Roma ve İstanbul ortasında geçiren Şükran Moral, şu anda Roma’da.

Covid’in sanatını nasıl etkilediği Şükran Moral’e sormak kaçtır aklımdaydı.

– Dünyanın en hoş, tarihi ve kültürel mirası en ağır iki başşehrinde yaşıyorsunuz. Roma ve İstanbul. Bu kentlerin hangisinden en fazla besleniyorsunuz, üretiyorsunuz?

Talihini kendi yaratanlardanım. İki yeri de çok seviyorum ancak iki kente de ilişkin değilim. Sanatçı kimliğimin ortaya çıktığı birinci yer Roma. Sanat tarihi kitaplarında gördüğümüz gerçek heykellerin sokaklarda karşıma çıktığı harikulade bir kent. Lakin kimlik sıkıntısıyla birinci sefer karşılaştığım yer. İstanbul, liseyi bitirir bitirmez tek bavulla geldiğim, yapayalnız yaşadığım karmaşık ve gizemli bir kent. İstanbul’u kendimi yabancı hissettiğim için terk etmiştim.

Üretmek, çok anarşist bir süreç. İşte bu nedenle İstanbul’da yaratmak mükemmel. Kökenlerim İstanbul’a ilişkin. Göçebeyim ben, o nedenle yollarda yaratırım.

– Covid süreci sanatınızı nasıl etkiledi?

Covid, 2020 yılında bize “Apocalypse”i getirdi. Ben günlerimi yazmakla ve desen yaparak geçirdim. Kendimle hengame ettiğim bir yıl oldu. Bir türlü bitiremediğim biyografimi de yazıyorum. Londra’da sanat fuarı Frieze’de “Taking a Stand: Arka &Society” isimli standa katıldım. Londra Deutsche Bank’ın koleksiyonundan derlenen bir sergiydi. İstanbul Fişekhane’de “Yakınsama” standına katıldım. Stant, Ali ve Rabiya Güreli koleksiyonundan derlendi.

‘ÇAĞDAŞ SANAT SINIFTA KALDI’

– Sizce Türkiye’de ve Avrupa’da sanat dünyası, bu sıkıntı süreci iyi yönetebildi mi?

Çağdaş sanat sınıfta kaldı. Bence ahenk gösteremediler, dünyaca ünlü müzelerin canlı yayınlarına iştirak yüz civarıydı. Yıllar evvel “müzeler morg gibi” demiştim ve bir müzeyi de morga çevirmiştim, haklıymışım. Sanat için çok güç ancak bilhassa sanatkarlar için yıkıcı bir yıldı. Türkiye’de de bence fazla bir aktiflik olamadı, Step İstanbul ümit vericiydi elbette. Öte yandan canlı yayınlar bence hiç kötü değildi…

– Dünyanın nereye gittiği, insanlığın haliyle ilgili sanatınıza yansıttığınız öngörüleriniz benim gözümde eşsiz. Gündemin önünden gitmeyi nasıl başarıyorsunuz?

Çok teşekkür ederim, takdir edilmek çok alıştığım bir şey değil. 1992’de çimentodan bir kayık yapmıştım. Sergilenmişti o yıllarda. Birebir çimento kayık, 2018’de Roma’da Macro Müzesi’nde yaptığım ferdî stantta yine sergilendi. 90’lı yıllarda kimlikle ilgili işler de yapmıştım. Bilhassa kovulanlarla ilgili yani göçmenler. Yeniden 1994’te çok evlilikle ilgili performans ve işlerim de var… Gündemin önünde gitmeyi başarmak aslında acılı bir süreç. Bazen bu dünyaya ilişkin olmadığımı hissediyorum. Uzay bile bu kadar sessiz olamaz.

Moral’in “Mezbaha” isimli performasından…

‘GURUR DUYUYORUM’

– Feminist, erkek sistemine başkaldıran bir sanatçı olarak tanımlanıyorsunuz. Feminist bir sanatçı olmak neyi gerektirir?

Açık söyleyeyim mi? Gurur duyuyorum, başım dik, haykırana kadar bağırıyorum. Evet, ben bir feministim. Bayanların yakıldığı, kesildiği, katledildiği bir ülkede feminist olmakla iftihar ediyorum. Ülke ülke değil, bayan mezbahası. Palavra mı? Hal almasını bilmelisin, hepsi bu.

Moral’in yapıtları, Victoria&Albert Müzesi, British Müzesi, 21c Müzesi, Polonya Çağdaş Sanat Müzesi, Deutsche Bank Londra, Deutsche Telekom, İstanbul Çağdaş üzere müzelerde ve Ömer Koç Koleksiyonu’nda yer alıyor.

Cumhuriyet