“Büyük Kadın Sanatçılar” kitabında Türk kadın sanatçıların adı yok

Akbank Sanat’ın yeni yıl armağanı olarak İtalya’da 1500 adet Türkçe, 500 adet İngilizce bastırıp dağıttığı hacimli “Büyük Bayan Sanatçılar” kitabı, içinde hiç Türk bayan sanatçı bulunmadığı için sanat etraflarında rahatsızlık yarattı. 500 yıllık bir tarihi süreç içinden seçilmiş 400’den fazla bayan sanatkarın yer aldığı kitap, İngiltere’de 6 kişilik bir grup tarafından hazırlanmış, sanatkarlar hakkındaki yazıları 23 sanat eleştirmeni yazmış. Her sanatkara ayrılan sayfada bir yapıtı ile yer aldığı ve kendisi hakkında bilgi verildiği kitabın Akbank Sanat tarafından yaptırılan tercümanı ve yayın danışmanı ise Hasan Bülent Kahraman. Hasan Bülent Kahraman, kitabın girişinde yazdığı önsözde sanatkarların seçilme kriterlerine de açıklık getiriyor. Özetlersek HBK diyor ki sanat tarihi içinde ismi anılan tüm sanatkarlar erkek ve çok büyük kısmı figüratif bir tuval resmi etrafında çalışırken bayan sanatkarlar buna gerilerini dönmekle kalmamış, yeri, tekniği, malzemeyi çok daha farklı sistemlerle birleştirerek yerleşik kurumları, kimlikleri, şartları ve kuramları sorgulayan derinlikli yapıtlar üretmişler. Ve tam da bu nedenle sanat dünyasından (o buna kanon diyor) dışlanmış, geriye itilmişler. Büyük sanatçı unvanı yalnızca erkek sanatkarlara verilmiş. Bu kitapta ise “Unutturulmuş Kadınlar” yer almakta, zira onlar birebir vakitte yalnızca sanatçı değil, dönüştürücüdür.

BU NE YAMAN ÇELİŞKİ?

HBK, “Bugün artık Batılı, beyaz ve eril bir tarih yazımı” kabul edilmiyor diyor “Büyük Bayan Sanatçılar” kitabını anlatırken. Hatta yazıya girişinde de Türkiye’de yeni sanatın aslında bayan sanatkarlar tarafından kurulduğu ve geliştirdiği savını kitabın milletlerarası alanda desteklediğiyle de övünüyor. Bu kitabı niçin seçtiğini bu türlü anlattığı kitapta editörlerin aklına birinci başlarda 2 bin bayan sanatçı gelmiş lakin bunu makul bir sayıya indirmeleri gerekince 400 sanatçı ile yetinmişler. Ve farklı olan şu ki bu 400 bayan sanatkarın içinde Fahrelnissa Zeid dışında hiçbir Türk sanatçı yer almıyor. Zeid de ne kadar Türk tartışılır, zira bilindiği üzere sanatçı Türkiye doğumlu ve ailesi Türk fakat bir Iraklı ile evlenip bütün ömrünü yurtdışında geçiriyor. Ve öldüğü vakit da kocasının milliyetini taşıyor. Yani Akbank Sanat tarafından basılan ve bayan sanatkarlara ithaf edilen kitapta 400 bayan sanatçı var lakin hiç Türk bayan sanatçı yok! Ne yaşayan ne yaşamış… Bu ne yaman çelişki dedirtiyor beşere, sanatçı ve sanatsever çevrelerdeki tepkiyi, rahatsızlığı da anlaşılır kılıyor. O vakit bu mevzuyu yılbaşı armağanı bir sanat kitabı tanıtımıyla bırakmıyor, geniş bir tartışma belgesi açıyoruz: Bayan sanatkarları duyurmak, onlara kıymet vermek için tasarlanmış ve hazırlanmış bir kitabın dizaynında kapaktaki BAYAN sözünün üstü niçin çizili? Seçilmiş olan bayan sanatkarlar, devrimci ve dönüştürücü olabilir, fakat nedense hepsi gelişmiş güçlü Avrupa ülkelerinden ve Amerika’dan. Diğer ülkelerden çıkmıyor mu devrimci? Ve olağan asıl soru, Akbank Genel Müdürü Hakan Binaşlıgil’in de tanıtımında yazdığı üzere sanatın 500 yıllık seyahatine eşlik eden hiç mi “büyük Türk bayan sanatçı” yok? Bu kitabı seçtiniz madem, zati toplama ve derleme metinler, niçin bunu talep etmediniz, hiç olmazsa Türk basımı için? Ve ikinci evrede sanatkarın bayanı nasıl olur, bayan sanatçı daha mı devrimcidir, sanatçı bayan vilayetle de feminist midir? Ve aklımıza takılan başka sorular! Niçin bunu yapıp da yayımlamadınız derseniz, haber heyecanımızdan! Yaptıkça yayımlayacağız, lakin kitabın tanıtımının da beklemesini istemedik.

Cumhuriyet