ABD Başkanı Donald Trump, Kongre baskınının ardından görevden azledilebilir mi?
Trump destekçilerinin 6 Ocak günü Kongre’yi basmalarının akabinde, Lider Trump’ın ‘isyana teşvik’ gerekçesiyle koltuğu bırakması davetleri gün geçtikçe artıyor.
3 Kasım’da yapıan seçimi kaybeden Cumhuriyetçi lider Donald Trump, 20 Ocak’taki tevir teslim merasimiyle koltuğunu Demokratların adayı seçilmiş lider Joe Biden’a devredecek.
Fakat çarşamba günü yaşanan olayların Trump’ın kışkırtmasıyla meydana geldiğini düşünenler, Başkan’ın 20 Ocak’tan evvel koltuğu yardımcısı Mike Pence’e bırakması gerektiğini söylüyor.
Bu isimlerin ortasında Temsilciler Meclisi Lideri, Demokrat Nancy Pelosi de var.
Liderin misyon mühleti dolmadan koltuğu bırakması için atılacak birtakım adımlar var. Lakin bölüm teslim merasimine iki haftadan az bir mühlet kala bunlar pek mümkün görünmüyor.
Pekala bu yollar neler?
Anayasa’ya yapılan 25. değişiklik
Demokrat Parti’nin en üst seviyesindeki isimler, Temsilciler Meclisi Lideri ve çoğunluğu bugüne kadar Cumhuriyetçilerde olan Senato’nun Azınlık Başkanı, yani Senato’daki Demokratların başkanı Chuck Schumer, Trump’ın Lider Yardımcısı Mike Pence’i arayarak Kabine ile birlikte harekete geçmesini ve “İsyana teşviki” münasebet göstererek Trump’ı vazifeden almasını talep etti.
Bunun için Pence’in Anayasa’ya yapılan 25. değişiklikteki maddeyi uygulamaya sokması gerekiyor.
ReutersPekala nedir bu husus?
Kelam konusu unsur bir liderin, örneğin fizikî ya da mental bir hastalıktan ötürü, misyonunu yapacak yeterliliğini kaybetmesi ve misyonlarını yerine getirememesi üzerine misyonu bırakmasına ve lider yardımcısının vekaleten başkanlık misyonunu devralmasına müsaade veriyor.
Unsurun dördüncü kısmında, liderin yeterliliğini kaybetmesine lider yardımcısının ve kabine üyelerinin çoğunluğunun birlikte karar verebileceği yazılıyor.
Kabine’deki isimlerin yarısından fazlası ve Lider Yardımcısı Pence’in bir mektup yazarak imzalamaları; akabinde bu mektubu Kongre’nin iki kanadı olan Senato ve Temsilciler Meclisi’nin önderlerine iletmeleri ve “Başkanın vazifesinin gereklerini yerine getiremeyeceğini beyan etmeleri” gerekiyor. Mektupların kabul edildiği noktada Oval Ofis’e vekaleten Pence’in geçmesi ve vazifesi devralması da bir sonraki adım.
Bu karara itiraz etmesi halinde lidere yazılı bir cevapla karşılık verme hakkı tanınıyor. Liderin yazılı metnini Kongre inceleyerek haklı olup olmadığına karar veriyor. Başkan’ın vazifeden kesin olarak alınması için hem Senato’nun hem de Temsilciler Meclisi’nin üçte ikilik çoğunluğunun bu tarafta oy vermesi gerekiyor.
Bu süreç sonlanana kadar, lider yardımcısı vekil lider olarak vazifesine devam ediyor.
Fakat şu an için Pence’in ve Kabine’deki en az sekiz bakanın Lider Trump’a karşı bu türlü bir adım atması ve bu maddeyi uygulamaya koyması pek muhtemel gözükmüyor.
Twitter/Ashli BabbittKongre’deki olaylarda hayatını kaybeden Ashli Babbitt, Trump için katıldığı bir mitingdeAzil süreci
Şayet Mike Pence beklendiği üzere bu maddeyi yürürlüğe sokmaktan kaçınırsa, Pelosi, Temsilciler Meclisi’nde bir adım atarak Trump’a karşı bir defa daha azil sürecini başlatabileceğinin sinyalini verdi.
Daha evvel Demokrat rakibi Joe Biden’ın Ukrayna’da yasadışı işler yaptığını sav eden ve bunun için Ukrayna’dan yardım aldığı belirtilen Trump, bir azil sürecinden geçmişti. Temsilciler Meclisi, Trump’ın Ukrayna’yla ABD’nin ulusal çıkarlarını zedeleyecek formda işbirliği yapmaya çalıştığına karar vererek azline karar vermişti.
Fakat çoğunluğu Cumhuriyetçilerde olan Senato, Trump’ın hatasız olduğuna kara verince azil süreci işletilmedi ve Trump koltuğunu korudu.
Şayet Temsilciler Meclisi azil sürecini bir defa daha başlatıp 20 Ocak öncesinde azil kararı alırsa Trump, ABD tarihinde iki kere azil kararı verilen birinci lider olacak.
ReutersFakat bu gerçekleşse bile Trump’ın azli için Temsilciler Meclisi kararının Senato’ya taşınması; Senato’da da üçte ikilik oy çokluğuyla kabul edilmesi gerekiyor. Buradan da azil kararı çıkarsa Senato, Trump’ın bundan sonra hiçbir kamu vazifesinde bulunamaması için de oylama yapabilir.
ABD tarihinde azledilen lider oldu lakin bir daha hiçbir formda kamu vazifesi yürütmesine müsaade verilmeyen bir lider olmadı. Bu sefer de Temsilciler Meclisi’nden geçse bile, Senato’nun yalnızca yarısını elinde bulunduran Demokratların burada üçte iki çoğunluğa ulaşması çok güç görünüyor.
Tüm bu süreçlerin yürütülmesi için kâfi vakit olup olmadığı da kuşkulu. Pelosi, Pazartesi günü azil sürecini başlatmak için adım atsa da bundan sonra zaman teslim merasimine kadar yalnızca 10 gün olacak.
Getty ImagesTrump destekçileri Kongre binasını bastıTrump kendi kendisini affedebilir mi?
Amerikan basınında çıkan isimsiz kaynaklara dayandırılan kimi haberlerde, Trump’ın danışmanlarına “Kendi kendimi affetmeyi planlıyorum” dediği bilgisi yer aldı.
Lider Trump için şu an birtakım soruşturmalar yürütülüyor. Bunların ortasında vergi beyanında yanlışlık olup olmadığı, banka ve iş ortaklarına çıkarıyla ilgili yanlış bilgi verip vermediğine dair soruşturmalar da var.
20 Ocak sonrası dokunulmazlığı kalkacak olan Trump, başkanlığı devretmeden evvel kendi kendisini affedebilir mi?
Aslında bunun cevabını bilmiyoruz. Daha evvel bunu denemiş olan bir lider yok, yani önümüzde bir örnek de yok.
Birtakım hukuk uzmanları, daha evvel azledilen Lider Richard Nixon’ın istifa etmeden evvel kendisini affedip affedemeyeceğine dair Adalet Bakanlığı’nın yayımladığı bir yorumu baz alarak bunun mümkün olmadığını söylüyor. Bu yorum yazısında “Hiç kimse kendi davasının hakimi olamaz temel kuralına” dayandırılarak hiçbir yetkilinin kendisini affetmesinin mümkün olmadığı belirtiliyordu.
Lakin anayasada bunu engelleyen bir husus olmadığını savunanlar da var.
Bunların rastgele biri gerçekleşebilir mi?
Onlarca Demokrat siyasetçi, azil sürecinin başlatılması için takviye açıklaması yaptı. Fakat bunların sayısı şimdi Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu sağlamıyor.
Temsilciler Meclisi’nde yeniden de bu çoğunluğun bir noktada sağlanması ve Aralık 2019’daki üzere azil sürecinin işletilmesi mümkün. Lakin Trump’ı vaktinden evvel koltuğundan etmek üzere Senato’da üçte ikilik çoğunluğuna ulaşılması pek mümkün gözükmüyor.
Kimi Cumhuriyetçi senatörler Trump’ın misyondan azli için oy vermeye niyetli olmadıklarını açıkladı bile.
Anayasa’daki 25. değişikliğin yürürlüğe girmesi de pek mümkün değil.
Her ne kadar bunun üst düzeyde gündeme geldiği haberleri basına yansımış olsa da; Trump’ın 6 Ocak ve sonrasındaki yakaşımını desteklemeyen iki bakan istifasını verdi bile. Öbürleri ise Trump’ın başkanlığını sona erdirmek için bir adım atmaya yanaşacak üzere durmuyor.
Cumhuriyet
