SODEV Başkanı Aksoy: Türkiye’de şu an gerçek olan tek mahkeme toplumun vicdan mahkemesidir

‘KENDİ SEÇMENİNİ KONSOLİDE ETMEYE YARIYOR’

– Toplumsal medya gündemlerinin makul kararları etkilediğini bazen de değiştirdiğini görmekteyiz… Siyasetin ciddiye aldığı kadar seçmen davranışlarına tesiri var mı toplumsal medyanın?

Aslında topyekün yerle yeksan etme durumu çok kelam konusu değil siyaset açısından. Siyasette bazen şu genel ezberle karşılaşıyorsunuz ‘Bu mevzuda parti olarak ne düşünüyorsunuz’ yahut ‘Sizin siyasetiniz nedir?’diye sorulduğunda politikler ‘Şunları şunları biz aslında toplumsal medyada da yazdık’ cevabını vermektedir. Bu karşılık bir bakıma örtük olarak şunun da iması ‘Biz bu bahiste üzerimize düşeni yaptık, toplumsal medya mecralarında paylaşım yaptık’ Halbuki biliyoruz ki bunlar seçmen davranışlarını kökünden değiştiren çalışmalar değil. Bu çalışmalar, siyasetçi açısından kendi seçmenini daha fazla konsolide etmeye yarıyor. Orayı daima besleyerek, takipçilerine hem partisinin siyasetlerini anlatıyor, hem rakiplerine karşı destekçilerini daha fazla argüman sahibi bir kitleye dönüştürüyor.

‘BİZ’ VE ‘ONLAR’I YARATIYOR SİYASET TOPLUMSAL MEDYA ÜZERİNDEN’

Bir öteki taraftan da; ‘Biz’ ve ‘onlar’ı yaratıyor siyaset, toplumsal medya üzerinden. Daima içerik girerek, siyasetler anlatarak ‘biz böyleyiz onlar ise şöyle’ üzerinden seçmenin aidiyet hissini büyütüyor. Ona bir biz olma ruhunu kazandırmış oluyor. Toplumsal medyanın siyasetçi açısından en kritik mevzulardan bir tanesi de şu, şayet başarılı toplumsal medya çalışması yürütürse, siyaset mikro amaç kitleleri yakalayabiliyor. Kendisine oy verme potansiyeli olan lakin büyük kalabalıkları oluşturmayan küçük amaç kitleleri bulabiliyor. Bilhassa bu ikili sistemlerde şuan ki Türkiye siyasetinde olduğu üzere iki kümenin gücü birbirine yakın yahut denk ise burada ana soru şu oluyor, ‘Kim gerçek mikro maksat kitleleri bulacak, kim o yanlışsız mikro gaye kitleleri ikna edecek?’ Onlar seçimi aldırıyor. Mesela yakın gelecekte tanıklık edeceğimiz seçimin çok büyük farklarla olma ihtimali yok. Az bir farkla bir taraf kazanacak. O taraf kim sorusuna elbette verecek çok fazla cevap var. Ancak bunların içinde tahminen en kıymetlisi hangi taraf hakikat mikro gaye kitleleri tespit edecek ve onları ikna edecek siyasetleri ve bağlantı kanallarını kurabilecek? O açıdan kıymetli diye düşünüyorum.

‘MİLLET İTTİFAKI’NIN TALİHİ YÜKSEK’

– Siz araştırmacıların seçmene sıklıkla sorduğunuz sorunun karşılığını da biz size soralım… ‘Bu pazar bir seçim olsa’ sorusunun karşılığı ne olur?

Uzun müddettir yapılan kamuoyu yoklamaları gösteriyor ki Millet İttifakı’nın talihi Cumhur İttifakı’na nazaran çok daha yüksek. Bu iki nedenle yüksek; siyasi partilerin toplamını aldığınızda da daha yüksek çıkıyor,…İkincisi, muhtemel adaylar üzerinden gittiğinizde de daha yüksek çıkıyor. Bu iki bilgi açısından da baktığınızda Millet İttifakı’nın bahtı çok daha yüksek görünmekte.

‘AKP ÖNEMLİ TAKIM KAYBI YAŞIYOR’

– Sizce bu sonucu yaratan tesirler neler?

Son periyot siyasi iklimin iktidarın aleyhine ve muhalefetin ise lehine gelişmesinin bir nedeni, CHP öteden beri sıkıştırıldığı kimlik ve inanç siyaseti çemberini iktisat siyasetleri üzerinden yarıp çıkabildi. Benim de yöneticiliğini yaptığım araştırma şirketinde yakınlarda yayınladığımız bir bilgi notu var, Millet İttifakı önderlerinin ve Cumhur İttifakı başkanlarının Meclisteki konuşmalarının içerik tahlili. Her iki ittifaktaki başkanların konuşma metinlerini birleştiriyoruz ve yazılım ile bir içerik tahlili yapıyoruz. Çıkan söz bulutlarına baktığınızda Cumhur İttifakı’nda daha çok ‘terör’, ‘düşman’, ‘operasyon’, ‘milli’ sözleri öne çıkarken, Millet İttifakı’nda ‘sosyal adalet’, ‘işsizlik’, ‘para’, ‘geçim’, ‘enflasyon’ üzere kavramlar daha çok konuşmalarının içerisinde yer alıyor. Hasebiyle muhalefete bilhassa CHP’ye çizilmeye çalışılan çemberin, iktisat siyasetleri üzerinden yarılıp çıkılabilmesi şu an siyasetteki istikrarları çok net değiştiriyor. Ve yakın gelecekte bu durumun müdafaası halinde Millet İttifakı’nın iktidar olacağı son derece açık.

Tekrar ek olarak, AKP kuruluşu itibariyle tercih ettiği siyaset stratejisinden, ilan ettiği ideolojiden son derece uzaklaştı. Ve iki sonuç üzerine ağırlaştı bu durum. Birincisi; giderek kodları, kuruluşunu oluşturan yapıya dönüştü. Ben onu bilhassa Ayasofya süreci ile tanım etmeyi tercih ediyorum. Bana nazaran Ayasofya’nın açıldığı gün itibariyle AKP tekrar Refah Partisi’dir. İkinci mevzu, AKP’nin MHP ile ittifaklaşması. MHP ile ittifakı AKP’nin siyasi elastikiyetini, pragmatist yapısını (ki önderi de dahil buna) azaltan, yer yer bitiren bir süreç çıkartıyor. Yani geçmişte AKP manalı oranda Kürtlerden, daha muhafazakar seçmenden, milliyetçilerden ve liberallerden oy alabilirken artık bilhassa Kürtler ve liberaller bu işin giderek aksayan tarafı haline dönüşmüş durumda. Daha çok muhafazakâr seçmene ve milliyetçi seçmene hakikat meyletmiş durumda. Erdoğan’ın siyaset biçimini düşündüğümüzde geri çevirmeyi deneyebilirdi lakin bu MHP ittifakı ona çok büyük kısıtlar çiziyor. Bir başka taraftan bence bununla birlikte önemli bir takım kaybı yaşıyorlar. Ve bu takım kaybı daha hakikat siyaset üretmelerinin önündeki manisi de tıpkı vakitte oluşturuyor. Daha çok toplumsal medyadaki azılı bir azınlığın taleplerini yerine getirdiklerini görüyoruz. Oysa bu talepler toplumun gerçek taleplerinden çok uzak.

‘GERÇEK MAHKEME TOPLUMUN VİCDAN MAHKEMESİDİR’

– Toplumsal medyada nasıl talepler var?

Bakın sizinle çok çarpıcı bir örneği paylaşayım. Şimdi bir müddet evvel CHP İstanbul Vilayet Lideri Canan Kaftancıoğlu’nun davası vardı, 10 yıla yakın ceza verildi. Bu cezayı toplumsal medyadan ölçümlemeye kalktığınız takdirde, tahminen bu cezaya dayanak veren çok sayıda beşerle karşılaşabilirsiniz. Ve sizi şu sonuca götürebilir: O vakit demek ki toplumun bir kısmının bu cezaya dayanağı var. Pekala bu gerçek mi? Hayır, son derece büyük bir yanlış. Bununla ilgili yöneticisi olduğum şirkette yaptığımız bir ölçümde şöyle bir soru koyduk, dedik ki ‘Siz bu mahkemenin hakimi olsaydınız ne karar verirdiniz?’ Bu soruyu sorarken toplumun genelinde bir tüzel okumadan öte vicdanlarının onlara ne söylediğini anlamaya çalıştık. Cezaevine girmesini sağlayacak bir ceza verirdim diyenlerin oranı sırf yüzde 18. Bu bilgi bize gösteriyor ki aslında Türkiye’deki şuan tek gerçek mahkeme toplumun vicdan mahkemesidir. Zira vicdan mahkemesini kuran herkes, Kaftancıoğlu’nun yolsuzluktan yahut hırsızlıktan değil niyet kabahatinden yargılandığını görüyor ve buna nazaran karar veriyor. Meğer Twittera baksak, bilhassa AKP-MHP seçmeni olduğunu sav eden hesaplarda bu oran yüzde 80’e tırmanacak. Bu koskoca bir palavra ve yanlış. Toplumsal medyada trollerin olması yalnızca bir gürültü yaratmıyor, siyaseti asimetrik bir bilgiyle de zehirliyor birebir vakitte. Daima yanlış bilgi üretiyor. Yanlış bilgi üzerinden yanlış kararların oluşmasını sağlıyor. Bu asimetrik bilgi süreci şu anda en çok AKP’nin siyasetlerini etkiliyor. Bu yalnızca onun etkilendiği manasına da gelmesin, muhalefet tarafı da dahil yanlış yönlendirmelerden etkileniyor. Zira şu anda 3 bin tane trol hesabınız olsa Türkiye siyasetine tesirli bir formda müdahale edebiliyorsunuz. 3 bin hesaptan birebir anda tweet atıyorsunuz. Husus TT oluyor ve siyaset ismine karar vericiler de bu durumdan ziyadesiyle etkileniyor. Halbuki o denli bir gerçeklik yok. Referans noktamızın şu olması lazım: “Küçükçekmece’de yaşayan, dokuma atölyesinde çalışan, akşam işinden çıkıp, uygun fiyatlı eserlerin satıldığı markete uğrayıp yoğurdunu alıp konutuna giden vatandaş ne düşünüyor?” Bu insanın dünyasında Twitter’da kimin ne yazdığı, hangi maaşlı trolün maaşı karşılığında kimi TT yaparak hedefleştirdiği yok. Gerçek seçmen o. Ve onun kararları siyasete taraf veren kararlar.

‘ERKEN SEÇİM İHTİMALİ GÖRMÜYORUM’

– Erken seçim ihtimali nedir?

Ben çok kısa bir müddet içerisinde erken seçim olma ihtimalini görmüyorum. Bu biraz da kimin işine gelecek diye baş yorduğumuzda şuan bu kararı alma hakkına sahip olan AKP ya da MHP tercih edecek ki erken seçime gidelim. İkisinden birinin tercih etmemesi durumunda seçime gidilmez. AKP tercih eder mi? Açıkçası bu ekonomik krizin içerisinde bu hayat pahalılığının içerisinde şuanda AKP’nin erken seçime gitmesi kendisi açısından çok gerçekçi değil. MHP ise ismi konmamış bir iktidar ortağı. İktidara sahipken sorumlulukları da yok! Sorumluluğu yok lakin iktidarı var. Böylesine konforlu bir alandan MHP niçin vazgeçsin? Bu nedenle ben iki partinin de erken seçimi tercih edeceğine çok ihtimal vermiyorum. Ancak bununla birlikte muhalefetin erken seçim davetini manalı ve gerekli görüyorum. Zira, bu cins argümanlar konuşuldukça takviyesi artan durumlardır. Örneğin Başkanlık sistemi de Türkiye’de birinci tartışılmaya başlandığında takviyesi yüzde 8’di. Fakat birebir mevzu daima tartışıldıkça dayanağı arttı. Şuan ölçümlerimize nazaran erken seçime yaklaşık yüzde 45 seviyesinde bir talep var. Yüzde 40’da istemiyorum istikametinde cevap veriyor. Kararsızım diyenler ortada. Muhalefetin seçim talebi iki şeyin daha işaretini veriyor: Bir; yönetmeyi hazır olduğuna. İki; yönetmek için heyecanı olduğuna. Bu iki durumu da seçmenin değerlendirmesini, seçmenin hakemliğine sunmuş oluyor birebir vakitte. Münasebetiyle ben erken seçim ihtimalini zayıf görmekle birlikte, erken seçim davetini son derece yerinde buluyorum.

‘TÜRKİYE DAHA FAZLA ÖZGÜRLÜĞÜ TARTIŞACAK’

– Yeni kurulan DEVA ve Gelecek Partisi’ne kamuoyunun yaklaşımı nasıl?

Kamuoyu ölçümlerine nazaran, DEVA Partisi yüzde 3’ün altına düşmüyor. Genelde de 3 buçuk ve 4 ortası bir puana sahip. Öbür taraftan Gelecek Partisi de 1 buçuk ve 2 puan aralığında bulunuyor sıklıkla. Totalde 5-6 puana yaklaşan bir durum. Klasik ezber üzerinden gidersek, 5-6 puan büyük puan büyük değil lakin mevcut şartlar üzerinden gidersek, 50’lik sistemin olduğu bir yerde 5-6 puan son derece büyük bir puan. Zira rastgele bir halde yer değişmesi durumunda yarattığı fark bir tarafta azalış öteki tarafta artış olduğu için 8-10 puana yakın bir fark yaratıyor. Hasebiyle bu partilerin tesirinin olacağını belirtmek lazım. Öteki taraftan bence ikisinin de hükümeti zorladığı alanların başında farklı amaç kitle stratejilerinin olması geliyor. Örneğin DEVA Partisi daha fazla liberal, kentli, okumuş, muhafazakâr yahut klasik merkez sağa ilişkin seçmen kümesine,biraz daha kürt seçmene daha fazla ileti verirken, Gelecek Partisi yüklü olarak İç Anadolu’ya ve muhafazakarlara yönelik iletiler üretmeye devam ediyor. Elbette ki sorulduğu takdirde başkanları, tüm seçmene hitap ettiklerini anlatacaklardır lakin biz biliriz ki bütün partilerin bir ana seçmen kümesi ve maksat kitlesi vardır. Bu iki partinin ürettikleri içeriklere baktığımızda bunları görüyoruz. Ben tez ediyorum ki bir seçim sonrasında iktidarda bir vazife değişikliği olması durumunda Türkiye daha fazla özgürlüğü tartışacak. Siyasi partilerden kim daha fazla özgürlüğü vadediyor o tartışılacak.

‘İLK AKLA GELEN CHP LAKİN DEĞİL…’

– İttifaklar içinde öne çıkan eğitim oranı en yüksek seçmene sahip parti hangisi?

Birinci akla gelen CHP seçmeni en eğitimli seçmen kümesi oluyor. Büyük oranda da gerçek. Çok önemli bir eğitimli seçmen kümesi var. Daha doğrusu eğitimli seçmenin büyük kısmının oyunu aldı CHP. Fakat şu an eğitim ortalaması en yüksek seçmen kümesi CHP’de değil. UYGUN Parti’de bu küme. Daha fazla kentli, liberal yahut merkeze yakın bir ölçü milliyetçilik eğilimleri olan lakin en yüksek eğitimli kümesi oluşturuyor UYGUN Parti seçmeni.

‘TARTIŞMALAR GÜZEL PARTİ’Yİ GÜÇLENDİRİYOR’

ÂLÂ Partinin bi ölçü CHP’den bi ölçü MHP’den bi ölçü da AKP’den oy kopardığını biliyoruz. En doğal tabanı bu üç parti tabanından oluşuyor. Şu anda da son devir her ne kadar içindeki tartışmalar üzerinden UYGUN Parti zayıflıyor mu diye tartışılsa da ben tam aksine inanıyorum bana nazaran bu tartışmalar YETERLİ Parti’yi güçlendiriyor. Zira parti olmanın gereğini yerine getiriyor. Yani öbür türlü bir önder var ve onun talimatları var. Halbuki ki parti olmak bu çeşit sancıları da gerektiren bir şeydir. Niçin CHP yıllardır iktidar görmediği halde hala örgütleri çok güçlü, hala Türkiye’nin en güçlü örgütlerine sahip? Zira gerçek bir parti üzere parti içi tartışması da oluyor şuraları da var, idare sistemleri da mevcut. ÂLÂ Parti’de yaşanan son tartışmaları da parti olmanın doğum sancıları olarak görebiliriz o yüzden korkutmadığı üzere ferdî olarak umutlandığımı söyleyebilirim.

CUMHURBAŞKANLIĞI ADAYLIĞI TARTIŞMALARI

– CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun adaylık açıklamasını nasıl değerlendiriyorsunuz, sizce aday olacak mı?

İstiyorsa olur. Bunun tek şartı adayım demesi. Şu anda muhalefetin en büyük, örgütleri en güçlü partisi. Sayın Kılıçdaroğlu’nun ben aday olacağım demesi parti örgütlerinde de, karar vericilerinde de memnuniyetle karşılanacak durum. Ancak aday olur mu, ister mi? Bir kez muhalefet ve Sayın Kılıçdaroğlu’nun şekli daha fazla kendi doğrularını anlatmaktan öte tartışarak doğrusunu bulmaya yönelik bir tavırda birleşiyor. Bu kadar kritik bir hususta ben eminim ki yalnızca CHP değil muhalefetin öteki bileşenleri de kendi doğruları, kendi teklifleri üzerinden çok büyük ısrarda olmayacaklar. Daha fazla başarılı siyasi sonuç alabilecekleri adaylar üzerine yoğunlaşacaklar.

‘ERDOĞAN KARŞISINDA CHP’Lİ BELEDİYE LİDERLERİ DAHA AVANTAJLI’

Pekala bu adaylar kim olur sorusuna tahminen direkt bugün karşılık üretemeyiz ancak Türkiye’nin çok büyük yapısal meseleleri var. İktisatta, adalette, eğitimde, dış siyasette bütün bu sıkıntıları çözebileceğine daha iyi yöneteceğine kim ikna ederse onun kazanma talihi daha fazla olacaktır. Bu nedenle geçmişte gerisinde değerli bir yönetme referansı olan, idare başarısı olan isimlerin bahtı daha fazla. Bu isimler tek başlarına iyi yönetici olursa kazanır mı elbette ki değil. Zira muhalefet bloğunda ideolojik olarak birbirine çok uzak yapılar bir ortada. Bu uzak yapıların ortaklaşa his bağı kurabileceği isimler olması da tıpkı vakitte bir gereklilik. Bu farklı yapıları bir ortaya getirebilen ve sivri olmayan kapsayıcı bir stili olan adayların sonuç alma ihtimali son derece yüksek Erdoğan karşısında. Burada bir ölçü CHP’li belediye liderlerinin daha avantajlı olduğunun altını çizmeliyiz. Aslında kamuoyu daha fazla onları tartışıyor ve kamuoyu yoklamalarında da önde çıkıyorlar.

‘İLK SIRADA İKTİSAT İKİNCİ SIRADA EĞİTİM…’

– Yaptığınız araştırmalarda iktisat haricinde sizi en çok hangi sonuç kaygılandırıyor?

İktisattaki aksilikler arttıkça önümüze çok daha fazla iktisat sonucu geliyor. Ancak değişmez bir sonuç daha var o da eğitim. Açık uçlu sorularda Türkiye’nin en değerli sorunu nedir diye sorduğumuzda birinci sırada iktisat çıkıyor ancak ikinci sırada başka geri kalan bütün tartışmaları geride bırakarak, eğitim geliyor. Zira eğitimde bilhassa son 20 yıldır önemli bir kalite düşüşü kelam konusu. Bunu resmi sayılarda teyit ediyor. Hem içerik, müfredatta bir gerileme durumu kelam konusu, hem de eğitim kalitesinde gerileme kelam konusu. Bütün bunlardan kaynaklı velilerde çocuklarının eğitimine dair dert son derece yüksek.Hatta bir ölçü ekonomik durumu olan her veli kümesi daha fazla özel dersle destek etmeye yahut kamu okulları yerine özel okullarla gönderiyor. Özel okullar üzerinden geçmişte devlet okullarında yakalanan eğitim standartlarını yakalamak için uğraş harcıyor ve bütçesinin kıymetli bir kısmını buna ayırıyor. Türkiye’deki fırsat eşitsizliğinin en büyük örneği şuan eğitim alanında yaşanıyor. Pandemi de bu durumu büyük oranda deşifre etti.

Cumhuriyet