Yaklaşık bir yıl kadar evvel, Lübnan’da kimsenin hayal bile edemeyeceği biçimde her mezhepten, her yaştan, her meslekten bayanlar ve erkekler harekete geçti. Ülkenin yazgısını değiştirmek için birleşti. Başkansız başlayan bu şovlar zinciri, 17 Ekim 2019’da, o zamanki İrtibat Bakanı Muhammed Choucair’in WhatsApp görüşmelerine getirmek istediği vergiye reaksiyon olarak doğdu.
Uzun vakittir devam eden ekonomik kriz, un ve akaryakıt kıtlığı, Lübnan Lirası’nın bedel kaybı, siyasalların yolsuzlukları, çürümüş sistem, mezhepçilik, insan kayırma üzere birçok sebebin üstüne vergilerin artırılması bardağı taşıran son damla oldu.
Şovların sarstığı, devrin başbakanı Saad Hariri fazla dayanamayarak hareketlerin başlamasından yaklaşık iki hafta sonra, 29 Ekim 2019’da istifa etti. Ortadan geçen müddetin akabinde Lübnan dönüp dolaşıp tekrar Hariri’nin başbakanlığına geri geldi.
Hariri’nin başkanı olduğu Gelecek Hareketi, Arapça Müstakbel Hareketi, İngilizcede Future Moment diye geçiyor. Lübnan’da Michael J. Fox’ın sinemasından esinlenerek yapılan espri de “Lebanon is going Back to the Future…”
9 YIL SONRA SEÇİM
Hatırlatmak gerekirse, Lübnan’da; cumhurbaşkanının Maruni Hıristiyan, başbakanın Sünni Müslüman, meclis liderinin da Şii Müslüman olması gerekiyor. Hariri ailesinin dışında Sünnilere liderlik edebilecek bir alternatif, ağır uğraşlara karşın bulunamadı.
Muhammed Safadi, Semir Kâtip, Hassan Diab üzere isimler Lübnan siyasetinde tutunamadı. Lübnan’da son genel seçim Mayıs 2018’de yapıldı. Aslında 4 yılda bir seçim yapılması gerekirken, 2009’daki seçimden fakat 9 yıl sonra yapılabildi. Bu seçimlerin sonucunda da 9 ay süren müzakerelerden sonra lakin hükümet kurulabildi. Lübnan’da seçim yapmak da hükümet kurmak da uzun vakit alıyor. Bu da aslında sistemin işlemediğinin bir başka göstergesi. Saad Hariri’nin en kayda paha özelliği Lübnan eski başbakanlarından Refik Hariri’nin oğlu olması.
Siyasete başlaması, ülke idaresinde etkin rol alması da büyük ölçüde bu yüzden. Ne kadar karizmatik bir önder yahut tüm vatandaşlarını kucaklayabilen iyi bir devlet adamı olduğu tartışmaların merkezinde… Lübnan, tipik bir Ortadoğu ülkesi olarak mukadderatçı bir yaklaşımla kurtarıcısını bekliyor.
Her dinden ve mezhepten insan, kendi başkanını kurtarıcı olarak görüyor lakin yalnızca kendi mezhebinden olanlar için. Tüm ülkeyi kucaklayabilen bir önder şimdi bulunamadı. Thawra şovlarından sonra bile hâlâ o başkan aranmakta fakat ortada o denli biri yok…
İçteki bu başkan arayışı hüsranla sonuçlanınca birtakım Lübnanlılar kurtuluşu dışarı bakmakta gördü hatta. 4 Ağustos’taki patlamadan 40 saat sonra Lübnan’a gelen Fransa Cumhurbaşkanı Macron’u bu önder olarak gören ve 10 yıllığına Fransız boyunduruğuna girebilmek için on binlerce imza toplayan Lübnanlılar da var. Kendilerini bu kadar çaresiz hissediyorlar ve kendi yöneticilerine bu kadar kızgın ve inançsızlar…
HARİRİ AİLESİ
Saad Hariri’nin babası, Lübnan’ın eski başbakanlarından iş insanı Refik Hariri, 14 Şubat 2005’te bombalı araç ile düzenlenen suikastla hayatını kaybetti. Bu yüzden Lübnan’da 14 Şubat resmi tatildir. Buradan da baba Hariri’nin Lübnan için ne kadar kıymetli bir figür olduğu görülüyor. Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri ile yakın bağlantıları olan Refik Hariri, Lübnan’ın hatta dünyanın sayılı zenginlerinden biriydi.
Halbuki Beyrut’un güneyindeki Sayda kentinde, çiftçilikle geçinen mütevazı bir ailede dünyaya geldi. Hariri’nin öbür oğlu Baha Hariri’yi de siyasete katılması için teşvik edenler oldu. Saad’ın isminin kirlendiği ve Baha’nın siyasete yeni bir yüz olarak güç vereceğini tez ettiler.
Hatta geçen aylarda Hariri ailesini destekleyen Beyrut’un Sünni mahallelerinden Tariq al Jadid’de; Saad Hariri ve Baha Hariri destekçileri ortasında çatışmalarda ölen ve yaralananlar oldu.
HASSAS İSTİKRARLAR
Hükümeti kurma misyonunun kime verileceği ile ilgili son istişarelerde Hariri, Maruni Hıristiyanların bir kısmından gereğince dayanak bulamadığı için birinci cinste istediğini alamadı. Semir Caca liderliğindeki Lübnan Güçleri ile Cumhurbaşkanı Michel Aoun’un damadı Cibran Basil liderliğindeki Özgür Yurtsever Hareketi, Hariri’ye tam takviye vermedi.
Meğer, Özgür Yurtsever Partisi eski önderi ve şu anda cumhurbaşkanlığı misyonunu sürdüren kayınpederi Aoun, uzun müddettir Hizbullah ve Emel ile birlikte hareket ediyor.
Hariri hem Hizbullah hem de Emel Hareketi tarafından desteklendi. Ayrıyeten eski savaş baronlarından ünlü Franjieh ailesinin liderliğini yaptığı Maruni Hıristiyanlardan oluşan Marada Hareketi de Hariri’nin başbakanlığını destekledi. Halihazırda Hassan Nasrallah liderliğindeki Hizbullah, Nebih Berri liderliğindeki Emel Hareketi ve Süleyman Franjieh liderliğindeki Marada Hareketi, Hariri’nin başbakanlığını destekledi.
Nasrallah, geçen yıl ekim ayında başlayan şovlardan sonra da Hariri liderliğindeki kabineye takviyesini sürdürdü ve Hariri’nin istifasına kesin bir lisanla karşı çıktı. Buna münasebet olarak da hükümetsizliğin Lübnan’a daha fazla ziyan vereceği ve kaosu davet edeceği idi. Üstte belirttiğimiz üzere Lübnan’da hükümet kurmak uzun vakit alıyor.
Büyük umutlarla başlayan “Thawra” hareketi, ne eski sistemi devirme ne de yeni bir alternatif sunabilme konusunda şimdilik kayda paha bir muvaffakiyete ulaşamadı. Pandemi süreci de tahminen değişimlere yol açabilecek şovların yelkenlerindeki rüzgârı neredeyse büsbütün kesti. Artık de daima tıpkı siyasetçilerin her zamanki hükümet kurma “gösterilerini” izlemekten öteye gidemiyor Lübnanlılar.
Cumhuriyet
