İran’ın nükleer tesislerine saldırı riski, Biden döneminde ortadan kalkacak mı?

EPAİran, olası hücumlara karşı hava savunma sistemine yatırım yaptı.

ABD’de Donald Trump devrinin sona ermesi, İran’ın bir müddetliğine rahat bir nefes alması manasına gelebilir.

Vazifesi bırakmaya hazırlanan Trump’ın son devrinde, “maksimum baskı” siyasetinde daha da ileri gitmesi ve nükleer tesislere yönelik askeri harekat gerçekleştirme ihtimali, bölgede telaş yaratıyordu.

Washington’dan gelen sinyaller, Trump’ın hakikaten de bu ihtimali düşündüğünü ortaya koyuyor.

ABD’de yarın başkanlık vazifenin devralacak Joe Biden ise tam bilakis, İran’la 2015’teki nükleer mutabakata dönme arayışında olduğunu ortaya koydu. Bu, İran’ın ahenk göstermesi kaidesiyle yaptırımların geri çekilmesi manasına gelebilir.

Pekala bu yeni ihtimal, İran’ı taarruz riskinden kurtarıyor mu? Bu sorunun karşılığı, tek sözle “Hayır”.

AFPİsrail Savunma Bakanlığı, “askeri seçeneğin masada olduğunu” söylüyor.

İsrail, İran’ın sadece sivil nükleer faaliyetlerinden değil, balistik füze cephaneliğini süratle geliştirmesinden de tasa duyuyor.

İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz, Perşembe günü İran’ın nükleer alandaki geliştirme programına ait konuşarak, “İsrail askeri seçeneği masada tutmaya muhtaçlık duyuyor” dedi ve bunun için kaynak ve yatırım sağlanması için çabaladığını ekledi.

İsrail, İran’ın nükleer silah geliştirmesini kendi varlığına bir tehdit olarak görüyor ve dünyanın “çok geç olmadan” bunu durdurması gerektiğini savunuyor.

İran nükleer geliştirme programının büsbütün barışçıl olduğunda ısrar etse de, uranyum geliştirmeye ait attığı son adımlar alarm zillerinin çalmasına neden oldu.

1981 yılında İsrail, periyodun Irak Devlet Lideri Saddam Hüseyin’in nükleer silah çalışmalarından şüphelenmiş ve F15 ve F16 jetlerinin katıldığı Babilon (Opera) hava operasyonuyla, Irak’ın Osirak nükleer reaktörünü imha etmişti.

Bundan 26 yıl sonra, 2007’de, İsrail Suriye’deki saklı bir plütonyum reaktörünü faaliyete geçmeden bombalamıştı.

Fakat İran bu örneklerden çok daha sıkıntı bir maksat. Uzaklık, erişim zahmeti ve hava savunma sistemleri, İran’ı öteki maksatlardan ayıran faktörler.

İran’ın ABD iştiraki olmadan bu doğrultuda başarılı bir hava operasyonu yapıp yapamayacağı meçhul. Üstelik Biden idaresi bu tarafta adım atmakta isteksiz davranabilir.

ABD’den, İsrail’den ve Körfez ülkelerinden gelecek olası akınların şuuruyla İran, tesislerini yerin altına taşımak için önemli bir kaynak ayırdı.

İran’ın sivil görünümlü nükleer çalışmaları, orduyla ve güvenlik altyapısıyla iç içe geçmiş durumda.

Çoktandır taarruz ihtimaline hazırlanan İran tesislerinin artık daha “erişilmez” olduğu söylenebilir.

Buna karşın, İran’ın nükleer tesisleri üç cephede hücuma açık olmaya devam ediyor.

Fizikî taarruz

“İran’ın tesisleri zapt edilemez değil” diyen Memleketler arası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü uzmanı Mark Fitzpatrick, “Natanz’daki üs, yeraltı sığınaklarını imha eden bombaların saldırısına açık. Biri çukur açmak, oburu de tesisleri fonksiyonsuz kılacak bir sarsıntı yaratmak üzere iki taarruz yapılması gerekebilir” görüşünü savunuyor.

Öte yandan İran büyük bir ülke ve nükleer tesisleri farklı noktalara yayılmış durumda.

2012 yılında uzmanlar Fordo’daki uranyum zenginleştirme tesisinin, bir dağın içinde 80 metre derinliğe inşa edildiğini belirtmişti. Bu derinlik, ABD’nin sığınak bombalarını fonksiyonsuz kılabilir.

Fitzpatrick, “Fordo tesisinin derinliğinin bombaya karşı tesirli lakin sabotaja karşı değil. Giriş yollarının ve bacalarının amaç alınması durumunda tesis birkaç ay boyunca faaliyetini durdurabilir” diyor.

Fakat tüm bunlar, İran’ın hava kuvvetlerini ve hava savunma sistemlerini etkisiz kılacak hava ataklarını da gerektiriyor.

İran karadan havaya atılan füze sistemlerini geliştirmek için önemli yatırımlar yaptı. Rus S-400 sistemlerinin yerli versiyonu olan Bavar-373, bunlardan biri. Bu sistemler 300 kilometre uzaklıktaki hava gayelerini vurma gücüne sahip.

Kısmen başarılı olmuş bir hücum, düşürülmüş uçaklar ve İran televizyonuna çıkarılmış esir pilotlar imajı, güçlü bir caydırıcı olarak hücumun önünde duruyor.

İnsanlara yönelik akınlar

Bu ihtimal, halihazırda yaşanıyor.

İsrail’in dış istihbarat servisi Mossad, İran içerisinde sıkı bir casus ağı kurmuş görünüyor.

Kelam konusu operasyon gücü, İran’ın nükleer programının mimarı olarak bilinen Muhsin Fahrizade’nin 27 Kasım’da öldürülmesinde de görüldü.

Reutersİran’ın nükleer programının mimarlarından Muhsin Fahrizade suikaste uğradı.

Bu hücumun nasıl gerçekleştiğine ait farklı görüşler mevcut.

İran bunun, “uydudan yönetilen makinalı tüfeğe sahip bir araçla” gerçekleştiğini düşünüyor. Öteki kaynaklar ise Mossad’ın eğittiği şahıslar tarafından taarruz düzenlendiği görüşünde.

Farklı senaryolar olsa da, İran’ın nükleer programının “babası” olarak bilinen Fahrizade’nin suikaste uğradığı gerçeği değişmiyor.

İsrail, bu suikastin gerisinde kim olduğuna yönelik resmi bir açıklama yapmadı.

Bundan evvel de 2010-2012 yılları ortasında, bombalı araçlarla dört önde gelen İranlı nükleer bilimci suikaste uğradı. İsrail bu taarruzlarda da resmi bir açıklama yapmaktan kaçınmıştı.

Bu olaylar, İran’da devlet güvenliği tarafından sıkı korunan bireylerin bile suikaste uğrayabileceğini gösterdi.

Siber atak

Bir tarafta İran’ın, öteki tarafta ise ABD, İsrail ve Suudi Arabistan’ın olduğu ismi konmamış bir savaş, siber alanda da sürüyor.

2010’da Stuxnet olarak isimlendirilen virüs, İran’ın Natanz’daki tesislerini yöneten bilgisayarlara sızdırıldı.

Siber akın sonucunda tesislerdeki santrifüjler denetimden çıkmış ve uranyum zenginleştirme programı birkaç yıllık bir gerileme yaşamıştı.

Reuters2020 Temmuz ayında İran Natanz nükleer tesisinde sabotaj sonucu yangın çıktığını duyurdu.

Stuxnet virüsünün geliştirilmesinde ABD ve İsrailli uzmanların birlikte çalıştığı varsayım ediliyor.

İran bu atağa misilleme olarak, Suudi Arabistan’nın ulusal petrol ve doğalgaz şirketi olan Saudi Aramco’nun ağına Shamoon isimli bir virüsü sızdırmayı başarmıştı. Atak sonucunda 30 bin bilgisayar devre dışı kalmış, Suudi Arabistan’ın petrol üretimi önemli bir tehdit yaşamıştı.

Devam eden risk

2015’teki nükleer muahedenin gayesi, İran’ın nükleer programı üzerinde, askeri müdahale muhtaçlığını ortadan kaldıracak kısıtlamalar sağlamasıydı.

EPAİran’da hükümet, nükleer programın barışçıl olduğunu ileri sürüyor.

Fakat İsrail ve Suudi Arabistan mutabakatla ilgili kuşkularını hiçbir vakit geri çekmedi. Bunun nedeni, muahedeyi fazla “yumuşak” ve süreksiz bulmaları ve İran’ın balistik füze programını hedeflemiyor olmasıydı.

Bugün tıpkı nedenlerle, Biden’ın başkanlığında mutabakata geri dönmeye istekli değiller.

Körfezde kimse yeni bir çatışmanın taraftarı değil. 2019’da Suudi Arabistan’ın petrol altyapısına yönelik İran ve müttefiklerinin suçlandığı füze saldırısı bile bu nedenle cevapsız bırakıldı.

Öte yandan İran’ın zımnî nükleer silah geliştirme çalışmalarıyla ilgili kuşkular devam ettiği sürece, bunu önleyici askeri ataklara başvurulma ihtimali gündemde olmaya devam edecek.

Cumhuriyet