ReutersÇin, Uygurların yerleştirildiği kampların “eğitim kampı” söylüyor
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Çin’in Uygurlar ve ülke içindeki öteki Müslüman topluluklara yönelik “Soykırım uyguladığını” söyledi.
Çin’in uygulamalarının soykırım olarak kabul edilmesi kararı, Trump idaresinin vazifesi devretmesine 24 saatten az bir vakit kala geldi.
Çarşamba günü Başkanlık için yemin edecek olan Joe Biden’ın Dışişleri Bakanı olarak seçtiği Antony Blinken ise, bu karara “katıldığını” açıkladı.
Milletlerarası insan hakları aktivistleri ve örgütleri, Çin’in son yıllarda milyonlarca Uyguru “Yeniden eğitim kampı” ismini verdiği kamplarda hapsettiğini söylüyor.
BBC’nin hususla ilgili yaptığı araştırmalar da, Uygurların bu kamplarda zorla çalıştırıldığını ortaya koymuştu.
Donal Trump’ın başkanlığı boyunca ABD ve Çin ortasında tansiyon arttı. Bilhassa ticaret siyasetleri ve koronavirüs salgını konusunda aldığı tavırla Trump, Çin’e yönelik olarak sert bir tavır takındı.
Açıklamasında Pompeo, “Soykırımın sürdüğüne inanıyorum. Çin’in parti devletinin Uygurları yok etmek için sistematik olarak çalıştığına şahit oluyoruz.” sözlerini kullandı.
Bu açıklama Çin üzerinde memleketler arası baskının artmasına yol açabilir lakin şimdi bir yaptırım ya da karşılık öngörülmüş değil.
Blinken’a, Salı günü bakanlık misyonunun onaylanması sırasında verdiği sözde Pompeo’nun açıklamasına katılıp katılmadığı soruldu. Biden periyodunda Dışişleri Bakanı olarak Pompeo’dan misyonu devralacak olan Blinken, “Benim de yorumum bu tarafta olurdu” cevabını verdi.
Biden’ın takımı de Ağustos ayında, seçimden evvel misal bir açıklama yapmış; “Uygurlar, Çin’in otoriter hükümetinin elinde, sözlerle ifade edilemeyecek bir baskı altında acı çekiyor.” tabirlerini kullanmıştı.
SİNCAN’DA SON DURUM NE?
Çin, ülkenin batısında 11 milyon Uygurun yaşadığı Sincan’daki eğitim kamplarında üç fecî kuvvetle çaba ettiğini savunuyor: Ayrılıkçılık, terörizm ve aşırılıkçılık.
Haziran ayında Çinli bir akademisyen olan Adrian Zenz tarafından yapılan araştırmada, Çin idaresinin, Müslüman azınlığın nüfusunun artmasını engellemek için mecburi doğum denetim usulleri uygulamaya koyduğu öne sürüldü. Bayanlara kısırlaştırma maksatlı müdahaleler yapıldığı da araştırma sonuçlarında yer aldı.
Pekin idaresi, “temelsiz” olduğunu söylediği araştırmanın gerçek olmadığını savunmuş fakat Mike Pompeo, Çin’e, “korkunç uygulamaları çabucak sonlandırma” daveti yapmıştı.
O sırada Trump, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde Müslüman Uygur Türklerine yönelik baskı siyasetlerinden ötürü bu siyasetlerin sorumlusu Çin yetkililerine yaptırım uygulanmasını öngören maddeyi onaylamıştı.
Maddeyle Müslüman Uygur Türklerine yönelik baskı siyasetlerinin sorumlusu olan Çin yetkililerinin ABD’deki mal varlıkları donduruldu ve bu yetkililere vize yasağı getirildi.
Avustralya Stratejik Siyaset Enstitüsü’nün (ASPI) Eylül ayında elde ettiği uydu fotoğrafları da, Çin’in batısındaki Sincan bölgesinde yer alan kampların 14’ünün inşasının devam ettiğini gösterdi.
ASPI’nin raporunda, kampların fabrikaların yakınlarında bulunduğu ve gözaltında tutulanların buralarda zorla çalıştırıldığı bilgisine yer veriliyor.
Pekin idaresi Sincan’da insan hakları ihlalleri olmadığını söylüyor. Çinli yetkililer evvel gözaltı kamplarının varlığını inkar etmiş, daha sonra ise bu kamplarda yoksulluğu ve terör tehdidini ortadan kaldırma emelli meslek edindirme ve yine eğitim programları uygulandığını açıklamıştı.
Sincan bölgesindeki Müslümanlara yönelik “suçlamaların” meskende Kuran bulundurulması yahut domuz eti yenmemesi üzere nedenlere dayandırılabildiği ve bu şahısların kamplarda keyfi gözaltılar, sıhhat hizmetlerine erişimin engellenmesi yahut zorla doğum denetimi üzere uygulamalara maruz kaldığı tabir ediliyor.
Uygur ailelerin yanına Han soyuna mensup Çinli yetkililerin “akraba” sıfatıyla nezaret hedefli iskanı ve kamu alanlarında yaygın bir gözetleme sistemine başvurulduğu belirtiliyor.
En büyük kampın Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin başşehri Urumçi’deki Dabançeng kampı olduğu ve burada 100’e yakın binanın tespit edildiği belirtiliyor.
Cumhuriyet
