Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Siyaseti Şurası (PPK toplantı özeti yayımlandı.
TCMB’nin 21 Ocak 2021 tarihli toplantısına ait PPK toplantı özetinin tam metni şöyle:
“Aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 1,25 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,57 puan yükselerek 2020 yılını yüzde 14,60 düzeyinde tamamlamıştır. Enflasyondaki yükselişte temel mal kümesi ana belirleyici olmuştur. Güç enflasyonu milletlerarası petrol fiyatlarına bağlı olarak yükselirken, hizmet enflasyonundaki artış hudutlu kalmıştır.
Besin fiyatları mevsimsellikten arındırılmış datalarla güçlü artış eğilimini korurken, küme yıllık enflasyonu baz tesiriyle bir ölçü gerilemiştir. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve eğilimleri bariz artış kaydetmiştir.
Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Aralık ayında yüzde 2,53 artmış, lakin küme yıllık enflasyonu baz tesiriyle 0,47 puan düşerek yüzde 20,61’e gerilemiştir. İşlenmiş ve işlenmemiş besin yıllık enflasyonları sırasıyla yüzde 15,52 ve yüzde 26,34 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış taze meyve ve zerzevat fiyatları Kasım ve Aralık aylarında birikimli yüzde 10 civarında artmıştır. Taze meyve ve zerzevat dışı besin kümesinde, milletlerarası fiyatlardaki sert yükselişler ve birikimli döviz kuru tesirleri belirleyici olmuştur.
Temel besin eserlerinden yumurta, beyaz et, pirinç ve bakliyat fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam etmiştir. İşlenmiş besin fiyatlarında ekmek ve tahıllar yükselişini sürdürürken, katı ve sıvı yağlardaki yüksek oranlı artışlar sürmüştür. Katı ve sıvı yağ kümesinde son dört ayın birikimli artışı yüzde 20’yi aşmıştır. Yüksek frekanslı bilgiler, çiğ süt referans fiyatındaki artışın ilgili besin eserlerine geniş bir yayılımla yansıdığına işaret etmektedir.
Güç kümesinde fiyatlar Aralık ayında yüzde 1,47 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 5,64’e yükselmiştir. Bu artışın ana sürükleyicisi memleketler arası petrol fiyatlarındaki artışa bağlı olarak yüzde 3,5 oranında artan akaryakıt fiyatları olmuştur. Ocak ayında Türk lirasındaki paha yararına rağmen ham petrol fiyatlarının daha yüksek bir oranda artması ve yönetilen fiyatlarda yapılan artışlarla, küme enflasyonunun yükselişini sürdürmesi beklenmektedir.
Temel mal fiyatları Aralık ayında yüzde 1,42 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 1,92 puan yükselerek yüzde 17,24 olmuştur. Gecikmeli döviz kuru tesirleri ve milletlerarası metal fiyatlarındaki artış eğilimine bağlı maliyet baskıları ve toplam talep şartları güçlü mal kümesi fiyatlarındaki güçlü artış eğilimini desteklemektedir.
Güçlü mal fiyatlarındaki süratli artışların alt kalemlere yayıldığı gözlenirken, küme yıllık enflasyonu yüzde 30,40’a ulaşmıştır. Döviz kuru geçişkenliğinin daha gecikmeli gözlendiği başka temel mallar enflasyonundaki kademeli yükseliş devam etmiştir. Giyim ve ayakkabıda ise zayıf seyreden talep şartları fiyatların bir yıl evvelki düzeyinin altına düşmesine neden olmuştur. Heyet, sektörel talep şartlarındaki salgın kaynaklı ayrışmanın enflasyona tesirlerini kıymetlendirmiş ve önümüzdeki periyotta giyim kümesine yönelik turizm kaynaklı üst istikametli risklere işaret etmiştir.
Hizmet fiyatları Aralık ayında yüzde 0,59 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 0,24 puan yükselerek yüzde 11,66 olmuştur. Yıllık enflasyon, lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerinde yataya yakın seyrederken, öteki alt kümelerde yükselmiştir. Besin enflasyonundaki artışa karşın, salgına bağlı kısıtlamaların da tesiriyle lokanta-otel yıllık enflasyonu görece yatay seyretmiştir.
Öte yandan, hizmet kesiminin kimi kalemlerine getirilmiş olan KDV indirimlerinin uzatılması, enflasyon görünümünü olumlu etkilemiştir. Heyet, salgına bağlı dinamiklerin hizmet enflasyonunu sınırladığı değerlendirmesinde bulunmuştur. Konaklama, eğitim, ulaştırma, cümbüş ve kültür hizmetleri kalemlerinde enflasyonun görece düşük seyretmesi nedeniyle, yıl içerisinde olağanlaşma süreciyle irtibatlı üst istikametli risklere işaret edilmiştir. Buna ilaveten kimi Şura üyeleri, enflasyon amaçlarına kıyasla yüksek gerçekleşen minimum fiyat artışının, hizmet fiyatları ve artan enflasyon katılığı kanalıyla enflasyon görünümünü olumsuz etkileyeceğini değerlendirmiştir.
ENFLASYON BEKLENTİLERİ YÜKSEK SEYRETMEKTEDİR
Heyet, TCMB beklenti anketine nazaran yüzde 11,15 seviyesindeki yıl sonu enflasyon beklentisinin 2021 yıl sonu iddia gayesine yakınsaması için para siyasetindeki sıkı duruşun kararlılıkla sürdürülmesi gerektiği konusunda hemfikir olmuştur. Bununla birlikte, fiyatlama davranışları açısından anket bazlı ve piyasa fiyatlamalarına dayalı beklentilerin bilgi pahası tartışılmıştır.
Gelecek on iki aya ait enflasyon beklentisi 0,31 puan azalışla yüzde 10,53’e, gelecek yirmi dört ay beklentisi ise 0,10 puan düşüşle yüzde 9,14’e gerilemiştir. Birtakım Konsey üyeleri, enflasyon görünümü üzerinde tesirli olması beklenen minimum fiyat ve yönetilen fiyatlardaki haber akışına karşın orta vadeli beklentilerin iyileşmesini, para siyasetindeki sıkı duruşla ilişkilendirmiş ve enflasyonla uğraş kararlılığının, beklentilerin çıpalanmasında kritik rol oynayacağı değerlendirmesinde bulunmuştur.
ENFLASYONU ETKİLEYEN ÖGELER VE RİSKLER
Global iktisada dair datalar üçüncü çeyrekte başlayan kısmi toparlanmanın devam ettiğine işaret etmektedir. Lakin, devam eden aşılama çalışmalarına rağmen, son periyotta artış gösteren Covid-19 olayları nedeniyle global iktisada ait belirsizlikler değerini korumaktadır. Avrupa ülkelerindeki salgına bağlı kısıtlamalar, daha çok hizmetler bölümü üzerinde tesirli olmakta, imalat sanayi faaliyetlerindeki olumlu seyir korunmaktadır. Bölgeye yapılan ihracatın güçlü seyri bu görünümü teyit etmektedir.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genişleyici mali ve mali duruşlarını sürdürmektedir. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli faiz oranları tarihi düşük düzeylerdeki seyrini sürdürürken, gerek merkez bankalarının açıklamaları gerekse piyasa beklentileri, düşük faiz ortamının uzun bir müddet devam edeceğine işaret etmektedir.
Uygulanan siyasetlerin finansal piyasalar, büyüme ve istihdam üzerindeki aktifliği, ülkeler prestijiyle salgının seyri ile siyaset alanlarının büyüklüğüne nazaran farklılaşabilecektir.
Gelişmekte olan ülkelerin portföy piyasalarında, iyileşen risk algısına bağlı olarak, bir evvelki PPK devrini takiben yüksek ölçülü girişler devam etmiştir. Ocak ayında gelişmekte olan ülkeler genelinde borçlanma senedi piyasalarına girişlerin arttığı, pay senedi piyasalarına girişlerin ise bir ölçü azaldığı görülmektedir.
Ham petrol fiyatları, bir evvelki PPK devrini takiben güçlü bir artış kaydetmiştir. Buna ek olarak, başta ziraî eserler ve endüstriyel metaller olmak üzere güç dışı emtia fiyatlarında süregelen yükseliş eğilimi üretici ve tüketici enflasyonunu olumsuz etkilemektedir. İmalât sanayiinde temel girdi sağlayıcıları olan kâğıt ve ana metal bölümlerinde enflasyon epeyce yüksek seyretmektedir. Bu ve irtibatlı bölümlerde tedarik müddetlerinin uzamasıyla arz kısıtları daha besbelli hale gelmiştir. Üretici enflasyonunun yüksek seyrinde öne çıkan öteki kalemler bitkisel yağlar, hayvan yemleri, taşıt ve elektronik eserlerdir. Bu kalemler, besin ve güçlü mallar kanalıyla tüketici enflasyonu üzerinde tesirli olmaktadır. Şura, Türk lirasındaki değerlenmeye karşın enflasyonist baskıların sürmesinde emtia fiyatlarının kıymetli rol oynadığına işaret etmiş ve önümüzdeki aylara ait üst taraflı risklere dikkat çekmiştir.
İktisadi faaliyet güçlü bir seyir izlemektedir. Kasım ayında sanayi üretim endeksi aylık bazda yüzde 1,3, yıllık bazda ise yüzde 8,7 oranında artmıştır. Böylece, üretim Ekim-Kasım periyodunda üçüncü çeyreğe nazaran yüzde 4,2 oranında artış kaydederek güç kazanmıştır. Ciro ve perakende satış hacmi endeksleri de üçüncü çeyreğe nazaran kuvvetlenirken, iktisadi faaliyet turizm irtibatlı kollar haricindeki hizmetler ve ticaret bölümünde hayli canlı seyretmiştir.
Böylece, sanayi ve hizmet bölümlerinde salgından olumsuz etkilenen kümeler haricinde geniş bir yayılımla salgın öncesi seviyeler aşılmıştır. Ocak ayına ait anket göstergeleri, imalat sanayi kapasite kullanım oranındaki artışın devam ettiğine, bu eğilimin orta malı ve sağlam mal kesimlerinde belirginleştiğine işaret etmiştir.
Bilhassa, beyaz eşya dalını de içeren elektrikli teçhizat imalatında hem iç hem dış talebin güçlü seyri ve bunun enflasyona yansımaları dikkat çekmektedir. İstihdam bilgileri de sanayi dalındaki güçlü görünümü teyit etmektedir.
Salgına bağlı kısıtlamaların iktisat üzerindeki aşağı taraflı tesirleri, geçtiğimiz yılın ikinci çeyreğine kıyasla daha sonlu seyretmekle birlikte, hizmetler ve ilişkili bölümlerdeki yavaşlama ve bu bölümlerin kısa vadeli görünümüne dair belirsizlikler devam etmektedir. Artan hadise sayıları nedeniyle Kasım ayı başlarından itibaren getirilen kısıtlamalar ülke genelinde hareketliliği değerli ölçüde azaltmıştır. Salgının birinci devrinde olduğu üzere seyahat, yemek ve cümbüş dalları kısıtlamalardan en çok etkilenen faaliyet kolları olmuştur. Heyet, salgın dinamikleri ve makro siyaset bileşimi çerçevesinde ortaya çıkan sektörel ayrışmaların enflasyon üzerindeki tesirlerinin ve gelecek periyoda dair içerdiği risklerin takip edilmesi gerektiğini değerlendirmiştir.
İktisadın döngüsel durumuna ait çıktı açığı göstergelerini kıymetlendiren Heyet, işsizlik ve turizmin sınırlayıcı tesirine karşın, güçlü kredi ivmesinin birikimli tesirlerine ve dış talebe bağlı olarak son çeyrekte toplam talep şartlarının enflasyonist seviyelerde seyrettiğine kanaat getirmiştir. Anılan periyotta iktisadi faaliyetin döngüsel olarak tepe noktasına ulaştığı ve yılın birinci çeyreğindeki yavaşlamayla eğilimine yakınsamaya başladığı değerlendirilmiştir.
Kimi Şura üyeleri, birinci çeyrekteki yavaşlamanın büyük ölçüde salgına bağlı kısıtlamalardan olumsuz etkilenen dallardan kaynaklandığını ve para siyasetindeki sıkılaşmanın tesirlerinin şimdi gereğince hissedilmediğini belirtmiştir. Bu kapsamda, önümüzdeki devirde kademeli olarak zayıflayacak olmakla birlikte, birinci çeyrek genelinde talep istikametli enflasyonist tesirlerin varlığını sürdürdüğü değerlendirmesi yapılmıştır.
Salgın periyodunda sağlanan yüksek kredi büyümesinin birikimli tesirleriyle güç kazanan iç talebin cari süreçler istikrarı üzerindeki olumsuz tesiri devam etmektedir. Son devirde artış gösteren olay sayılarına bağlı olarak bilhassa Avrupa ülkelerinde iktisadi faaliyet yavaşlamakla birlikte, salgın kısıtlamalarının imalat sanayi faaliyetini kapsamıyor olması ihracat görünümünü desteklemektedir.
İthalat talebinde kısmi bir yavaşlama gözlenirken, altın ithalatı tarihi ortalamaların üzerindeki seyrini korumaktadır. Şura, yurt içi yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin dış istikrara yansımalarını değerlendirirken, altın ticaretine ait dinamikleri tartışmıştır.
Finansal şartlardaki sıkılaşmayla birlikte son devirde kredi büyümesi yavaşlamaya başlamıştır. Dış istikrar ve enflasyona yansımaları bakımından kredi kompozisyonuna başka bir ehemmiyet atfeden Heyet, dört haftalık eğilimlerle ferdi kredilerde gözlenen yavaşlamayı olumlu değerlendirmiştir. Kredilerdeki yavaşlamanın iç talep ve ithalatı sınırlayıcı tesirinin önümüzdeki devirde daha besbelli hale gelmesi beklenmektedir. Şura, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın sürekliliği ve finansal istikrar açısından cari süreçler istikrarındaki seyrin kıymetine bir kere daha dikkat çekmiştir.
Salgına bağlı kısıtlamalar işgücü piyasası üzerinde tesirli olmaktadır. Ekim periyodunda mevsimsellikten arındırılmış toplam ve tarım dışı işsizlik oranları bir evvelki periyoda nazaran 0,1’er puan artarak sırasıyla yüzde 12,9 ve yüzde 14,9 olmuştur. Tarım dışı istihdam yatay seyrederken, salgının tesirleri bölümler prestijiyle epeyce farklılaşmaktadır. Konaklama ve yiyecek hizmetleri başta olmak üzere kısıtlamalardan daha olumsuz etkilenen hizmet kesimlerinde istihdam gerilerken, faaliyetin devam ettiği bilgi ve irtibat ile ulaştırma ve depolama kesimlerinde istihdam artışı sürmektedir. İhracattaki artış eğiliminin desteklediği sanayi bölümü istihdamı da bu periyotta olumlu ayrışmaktadır.
PARA SİYASETİ
Şura, para siyaseti kararlarının, enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde, fiyat istikrarı önceliğiyle alınacağını tekrar vurgulamıştır. Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik üst istikametli riskler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesi ve fiyat istikrarı amacına ulaşılması odağında belirlenecektir.
İç talep şartları, döviz kuru başta olmak üzere birikimli maliyet tesirleri, milletlerarası besin ve başka emtia fiyatlarındaki yükseliş ve enflasyon beklentilerindeki yüksek düzeyler, fiyatlama davranışları ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Kasım ve
Aralık PPK toplantılarında gerçekleştirilen güçlü mali sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üzerindeki yavaşlatıcı tesirlerinin daha bariz hale gelmesi beklenmekte, böylece enflasyon üzerinde tesirli olan talep ve maliyet ögelerinin kademeli olarak zayıflayacağı öngörülmektedir.
Öte yandan, milletlerarası emtia fiyatlarındaki gelişmeler, kimi kesimlerde barizleşen arz kısıtları ile gerçekleştirilen fiyat ve yönetilen fiyat ayarlamaları, orta vadeli enflasyon görünümü üzerindeki değerini korumaktadır. Kredilerdeki yavaşlamanın gecikmeli tesirlerinin önümüzdeki devirde belirginleşmesi beklenmekle birlikte, kısa vadede epeyce tesirli olan arz taraflı enflasyonist ögeler nedeniyle yıllık enflasyonun birkaç ay daha üst istikametli seyredebileceği kıymetlendirilmektedir.
Minimum fiyatın bilhassa hizmet fiyatları kanalıyla oluşturacağı ek enflasyon katılığı, para siyasetindeki sıkı duruşun geçmiş öngörülere kıyasla daha uzun bir mühlet korunmasını gerektirmektedir. Sıkı nakdî duruş enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı kıymetli bir tampon fonksiyonu görecektir.
Bu doğrultuda Şura, 2021 yılsonu varsayım gayesini dikkate alarak, enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar sıkı para siyaseti duruşunun kararlılıkla uzun bir süre sürdürülmesine karar vermiştir. Enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler kapsamında enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergeler, yayılım endeksleri, talep ve maliyet ögeleri ve enflasyon beklentilerinin iddia ufku içerisinde amaçlarla ahengi yakından izlenecektir. Gerekmesi durumunda ek nakdî sıkılaşma yapılacaktır. Ek sıkılaştırma, mevcut bilgilerin yanı sıra, elde edilecek her türlü yeni datanın enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarında orta vadeli gaye patikasından sapma riskine işaret etmesi durumunda önden yapılacaktır.
Sıkı para siyaseti duruşunun, fiyat istikrarını kalıcı olarak tesis etmesinin yanında, ülke risk primlerinin düşmesi, zıt para ikamesinin başlaması, döviz rezervlerinin artış eğilimine girmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik ve finansal istikrarı olumlu etkileyeceği değerlendirilmiştir.
Şura, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimine muhtaçlık bulunduğu değerlendirmesini yinelemiştir.
TCMB karar alma süreçlerinde orta vadeli bir perspektifle, enflasyonu etkileyen tüm ögeleri ve bu ögelerin etkileşimini temel alan bir tahlil çerçevesi benimsemektedir.
Açıklanacak her türlü yeni datanın ve haberin Kurul’un geleceğe yönelik siyaset duruşunu değiştirmesine neden olabileceği kıymetle vurgulanmalıdır.”
Cumhuriyet
