Charlatan, yani Türkçesiyle Şarlatan, 2020 imali sıra dışı bir sinema ve milletlerarası mükafatlar kolunda çok savlı. Karşımızda tarih ve sinema meraklılarının izlemesi gereken bir sinema var. Polonyalı sinemacı Agnieszka Holland’ın yönettiği sinema, Dünya prömiyerini Berlin Sinema Festivali’nde yaptı. “Charlatan”ı geçen yıl, Kabahat ve Ceza Sinema Festivali’nde izleme imkanı bulduğumuzda yolunun açık olduğu muhakkak olmuştu. Gerçekten Oscar yolunda birinci 15 ortasında yerini aldı.
Kendisinin bilhassa hekim olmadığını vurgulayan Çek şifacı ve otacı Jan Mikolasek’in bir portresi var karşımızda. Lakin sineması izlerken, insanlara bu kadar yardımcı olmaya çalışan biri, nasıl olur da yeri geldiğinde bu kadar sadist ve bencil olabiliyor, sorusunu sorduruyor. Sinema yalnızca Çekya değil, Slovakya, İrlanda ve her yapıtta kendi kimliğinin vurgusunu, sanatı nakış üzere işleyen, beşere dair en keskin çizgileri veren Polonya ortak imali olması ile de farklılaşıyor. Sinema, tarihi ve yaşanmışlıkları ustalıkla anlatıyor.
Bu bağlamda hem Stalin hem Nazi Almanyası ve savaşın insan görüntülerini da veriyor. Şarlatan, ya da Şifacı’nın hizmeti, Jan Mikolasek’in kişiliği kadar sıra dışı. Zira insanların hastalıklarını cam bir şişedeki idrarlarından adeta fal bakar üzere teşhis ediyor, üstüne başarılı da oluyor. Böylelikle ünü o kadar yayılıyor ki iyileştirmediği yok. Bu şöhret, devletin en üst kademelerine kadar uzanıyor; komünist rejimin dikkatini de farklı bir halde çekiyor.
Şarlatan, bu sıra dışı özelliğini küçükken kız kardeşinin kangren olan bacağını kurtardığında fark etmiştir. Tabiattaki tüm habitatı o kadar iyi çözümlemiştir ki kardeşini kurtardığı üzere tüm insanlığı kurtarmaya soyunur. Kendisinden, eskilerin tabiri ile el aldığı köylü bayandan ise inanmadığı ve sığınması gerektiği İlah öğesini alır. Kendi içindeki mucizeleri bilir, ellerine bakar, günahkâr olduğu vakitler için Tanrı’ya diz çöker.
Zira o, Hz. İsa’nın “İnan, inancın seni şifalandırır” ideolojisini ömrüne katık etmiştir. Sıra dışı yaşamhikâyesinde ve canavarlaşan ruhunun dehlizleri ortasında sığındığı yer büsbütün şifadır. Tahminen de ruhu şifa dağıtıkça, şifalanmaktadır! Sinema bir gerçek kişilik incelemesi, tabiata ve beşere dair ipuçlarını sunarken kendi aşk lakin sıra dışı bir sevgiyi de sunmakta. Sinema, Çek Jan Mikolasek’in sırat köprüsünde geçen ömründen kesitlerle karşımızda. Savaş, öncesi ve sonrası, gücü devredenler, değişenler ve hayat vermeye çalışanlar.
Sinemanın bir devrimcinin mevti sahnesi ile açılması, sonrasındaki değişimi ve dönüşümleri ile İkinci Dünya Savaşı’nda işgalci kuvvetlerin var oldukları ve sonrasında ortada olanların durumu açısından da hoş saptamaları var.
1942 tarihinde, Moravia ile Bohemya Valisi Reinhard Heydrich’in Çek partizanlarca düzenlenen suikastta öldürülmesine reaksiyon sonucunda, Prag dışında küçük bir köye (Lidice) bile göz diken Nazilerin işlenişi ayrıntılarda karşımıza çıkmakta. O tarihlerde, Lidice, haritadan silinmek istenmiş ve bugün orada, o katledilen insanların dev heykelleri yer almaktadır.
Cumhuriyet
