Tarihçi Prof. Dr. Hakkı Uyar, tartışmaların ideolojik istikametine de dikkat çekerek “Birinci Meclis bir ülkeyi kurtarma koalisyonuydu. Bizim için milat 1923 Cumhuriyet İhtilali ve laikliktir. Bunun gerisine düşmemek gerekir” tabirlerini kullandı. Hukukçu Ömer Faruk Eminağaoğlu ise 1921 Anayasası’nın, süreksiz anayasa olduğuna işaret ederek “1921 ısrarı, anayasanın birinci dört hususundaki zırhı delmek için de bu yolu kullanmak demek” dedi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın yeni anayasa davetiyle birlikte 1921 Anayasası tekrar gündeme geldi. Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, “1921 Anayasası’nın ruhuyla, Cumhuriyetimiz ikinci yüzyılına girerken yeni bir toplumsal mukaveleyi yeniden Gazi Meclisimizin, milletimizin iradesiyle yeni anayasayla taçlanacağına olan inancımız tamdır” dedi. HDP Eş Genel Lideri Mithat Sancar ise 1921 Anayasası’nın ilham kaynağı olarak değerlendirilebileceğini belirterek “Bu anayasanın iki temel özelliği var: Çok güçlü parlamento, çok güçlü lokal idare sistemi” sözlerini kullandı. SP Genel Lideri Temel Karamollaoğlu da “Yeni anayasa için 1921 ruhu ortaya konacaksa, Birinci Meclis’in ruhu Türkiye’de tekrar diriltilmelidir” diye konuştu.
Tarihçi Prof. Dr. Hakkı Uyar ve eski Yargıçlar ve Savcılar Birliği (YARSAV) Lideri Ömer Faruk Eminağaoğlu, tartışmaları Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
‘AŞMA STRATEJİSİ’
Prof. Dr. Uyar, Birinci Meclis’i, bir “ülkeyi kurtarma koalisyonu” olarak nitelendirirken, Birinci Meclis’in, Meclis hükümeti sistemi ile yasama, yürütme ve dolaylı olarak yargıyı üzerine aldığını anımsattı. AKP’nin, bu noktadan hareketle kuvvetler birliği vurgusu yapabileceğini belirten Uyar, “Duruma; kuvvetler birliği tenkitlerini ‘Cumhuriyetin birinci yıllarındaki üzere yapıyoruz’ diyerek ‘aşma stratejisi’ olarak bakabiliriz” dedi. Birinci Meclis’in, kuvvetler birliği sistemini şuurlu olarak seçtiğini ve tarihin bunu zarurî kıldığını aktaran Uyar, “100 yıl evvel sistemin merkezinde Meclis vardı, mevcut sistemin merkezinde Meclis yoktur” sözlerini kullandı. Sancar’ın, açıklamalarında “güçlü lokal yönetim” vurgusu yapmasını, 1921 Anayasası ile öngörülen “vilayet şûraları” üzerinden “özerklik çıkarma çabası” olarak nitelendiren Uyar, “Bu boşuna bir efordur. Milat 1923 Cumhuriyet İhtilali ve laikliktir” dedi.
‘ZIRH KALDIRILMAK İSTENİYOR’
Eminağaolu ise 1921 Anayasası’nın, yazıldığı anda Cumhuriyet, ulus devlet, millet ve laiklik üzere kavramların şimdi geçerli olmadığını anımsattı. 1921 Anayasası’nın ömrünü doldurduğunu belirten Eminağaoğlu, “1921 Anayasası’nın yazıldığı periyoda dönmenin, Cumhuriyet öncesine dönmek manasını taşır. 1921 Anayasası’nın temel alınması yolundaki beyanlar, anayasanın değiştirilemez nitelikteki birinci dört hususunun tartışmaya açılması, kâğıt üzerinde bırakılması iradesini öne çıkarmaktadır. 1921 ısrarı, anayasanın birinci dört unsurundaki zırhı kaldırmak, o zırhı delmek için de bu yolu kullanmak demek” dedi.
Cumhuriyet
