İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Zelzele Risk İdaresi ve Kentsel Uygunlaştırma Daire Lider Tayfun Kahraman ile Avcılar ve Esenler ilçelerinden bir heyetle TBMM Zelzele Araştırma Kurulu’na İstanbul’un zelzele raporunu sundu.
Raporda, İstanbul’da 1999 Marmara zelzelesinden evvel yapılmış olan 790 bin binadan 194 bininin risk barındırdığı ve muhtemel 7.5 büyüklüğündeki sarsıntıda bu binaların orta ve üstü hasar almaları beklendiği kaydedildi. Kıyı şeridinde bulunan 17 ilçenin de tsunamiden etkilenmesi bekleniyor.
MÜMKÜNLÜK YÜZDE 60
İBB Sarsıntı Bilim Şurası üyesi Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, raporu kıymetlendirerek, “7.5 büyüklüğünde bir sarsıntı şayet İstanbul kıyılarına yakın bir noktada olursa ne olur? 15 bine yakın vatandaşımızın can kaybından bahsediyoruz, 8 bin ağır yaralı, 39 bin hastanede tedavi. Şayet bu olasılıksal modele nazaran olursa; o vakit can kaybı 53 bine çıkıyor, ağır yaralı 31 bin, hastanede tedavi 139 bine çıkıyor. Çeşitli yollar var sarsıntı tehlikesinin hesaplanmasıyla ilgili bir istatistiksel model kuruluyor. Olasılıksal modele nazaran örneğin 50 yılda yüzde 10 aşılma mümkünlüğü nazaran bir sarsıntı olursa yani 475 yıl periyodla bir sarsıntı olursa o vakit kayıplarımız 53 bine çıkıyor. Ona 7 ve daha büyük şiddette zelzele diyoruz” dedi. “Ne vakit olacağını bilmiyoruz lakin İstanbul ve etrafını etkileyecek muhtemel bir sarsıntı önümüzdeki 25 yılda 7 ve daha büyük bir zelzele olma mümkünlüğü yüzde 60 diyoruz” diyen Eyidoğan, “Ona nazaran hesaplamalar yapıyoruz. Şayet 7.5 şiddetinde bir sarsıntıya nazaran yapıyorsak ve şu noktada olacak diyorsak o vakit 15 bin can kaybımız var, ağır yaralı 8 bin, 39 binde hastanede tedavi var. Bina kayıpları ne olacak? Şayet 7.5 büyüklüğünde bir modele nazaran hesaplarsak 14 bin binada yıkım ve ağır hasar var, ağır hasar 35 bin, orta hasar 146 bin. Bunları bir ortaya getirdiğimizde 194 bin bina bir anda kullanılamaz hale geliyor zira orta hasarlıları da kullanamıyorsunuz. Şayet bunu olasılıksal modele nazaran yaparsak o vakit çok ağır hasar ve yıkık 57 bin oluyor. Yani 3.5-4 misline yakın bir artış var olasılıksal modelde. İster 7.5 şiddetine nazaran konuşalım ister olasılıksal modele nazaran konuşalım çok önemli kayıplarla karşı karşıyayız. Bunlar artık tekrar revize ediliyor. Bu hesaplar tek tek bina bazında değil. Biz 2000 yılında evvel yapılmış 1 milyon 116 bin binanın eldeki datalara nazaran kayıpları bu” diye konuştu.
“SAHİLLERE YAKIN OLAN İLÇELERİMİZDE FAZLA KAYIPLAR ORTAYA ÇIKABİLİYOR”
Eyidoğan, taban sıvılaşmasına dikkat çekerek kıyı şeridi ile Büyükçekmece ile Küçükçekmece havzasının heyelan bölgesi olduğunu belirtti. Eyidoğan, “Acil sinyal veriyor dediğimiz İstanbul’un eski yerleşimleri ve göç nedeniyle kontrolsüz yapılmış, mühendislik hizmeti almamış yapılar. Gecekondular, daha sonra çok katlı apartmanlara dönüşenler, bunlar her ilçede var. Büyük bir zelzeleye yakın olmak büyük bir dezavantajdır fakat uzak olduğu vakitte çok berbat bir binada yıkım oluyor. Bunun en son örneğini İzmir’de gördük. Zelzele 7 büyüklüğünde Sisam’da oldu, 70 kilometre uzakta taban problemleri ve bina meseleleri nedeniyle 500 tane binada ağır ve orta hasar var Bayraklı ve etrafında. Demek ki bir kentte sarsıntı tehlike ve riskleri hesaplanırken uzaklık kıymetli lakin yapının durumu ve yerde değerli. Ancak zelzeleye yakınlığı itibariyle Silivri, Büyükçekmece, Küçükçekmece, Bakırköy, Zeytinburnu, Fatih, bu türlü gidiyor. Anadolu Yakası’nda da Maltepe, Kadıköy’ün kıyıları, Kartal, Tuzla, buralardaki yer durumlarına ve bina yapı özelliklerine nazaran hasar daha az yahut daha çok olabiliyor. Kıyılara yakın olan ilçelerimizde fazla kayıplar ortaya çıkabiliyor. Mesela Bayrampaşa, Güngören kıyı yakın değil lakin yapı stokuna bağlı olarak sıkıntılar çıkıyor. O nedenle çok karmaşık durumla karşı karşıyayız. Buralara katiyetle yapı yapılmasın denen birden fazla da kıyı bölümünde Avrupa Yakası’ndaki tabanlar toplasanız yüzde 15’tir en berbat yer. Çok büyük bir sayı değil, lakin nüfus ve yapılaşma yoğunluğu oralarda fazla olmuş. Büyükçekmece ve Küçükçekmece göl havzası Sazlıdere Barajına kadar uzanan o havzada, Anadolu Yakası’nda kıyılarda çok önemli taban problemleri var, sıvılaşma sıkıntıları var” tabirlerini kullandı.
12 METREYE VARAN TSUNAMİ
Tsunami beklentiyle ilgili de konuşan Eyidoğan, “Ayrıca tsunami problemleri var. Son yapılan Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nin tsunami tahliline nazaran 10 metreye, 12 metreye varan tsunami yükseklikleriyle karşılaşıyoruz. Yapılan hesaplar bunu gösteriyor. Hem zelzele nedeniyle, hem de sarsıntının tetiklediği heyelanlar nedeniyle, deniz içindeki heyelanlar nedeniyle. Bu heyelanlar da tsunamiye ek yapıyor” diye konuştu.
“KIYI BÖLGESİ İSTANBUL’UN EN RİSKLİ ALANLARI”
İBB Zelzele Risk İdaresi ve Kentsel Düzgünleştirme Daire Lider Tayfun Kahraman ise, “Tamamen hasar kestirim çalışmaları üzerinden yapıyoruz. Bizden evvelki periyotta de Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ile birlikte gerçekleştirilmiş olan çalışmalarda bizler İstanbul’da kaç binanın muhtemel sarsıntı senaryosuna nazaran ziyanlar görebileceğini biliyoruz. İstanbul’da 48 bin binanın ağır ve çok ağır hasar alması, 150 bine yakın binanın orta hasar alması bekleniyor. Yani İstanbul’da muhtemel bir sarsıntıdan sonra 200 bin binanın kullanılamaz hale geleceğini bunların bir kısmının çökebileceğini biliyoruz. Bu natürel ki İstanbul’da 3 milyon insanı ilgilendiren bir problem ve çok büyük bir sıkıntı. 3 milyon insan demek İstanbul nüfusunun neredeyse 5’te biri demek. Artık bu türlü nüfusu etkileyen bir olayla birlikte bizim İBB olarak yapmamız gereken şey bu alanları önceliklendirmek. En yüksek risk hangi alanlarda, en yüksek riski barından binalar hangileri? Bunları tespit etmek ve birinci olarak bunlardan başlayarak müdahale haritalarını belirlemek. Şu anda geldiğimiz noktada bu müdahale haritaları belirlendi, alan seçimleri yapıldı. Bu alanlar içerisinde de en riskli binaları şu anda belirliyoruz. Arkadaşlarımız şu anda saha çalışıyorlar. Tek tek binalara giderek, binaların sarsıntı kabiliyetlerini test ediyorlar. Buna nazaran de bir yol haritası hazırlayarak bu binaların hem devlet takviyesiyle, hem İBB ile, hem de vatandaşların kendi öz kaynaklarıyla birlikte dönüşümleri nasıl sağlayacaklarıyla ilgili bir rota hazırlıyoruz. Bilhassa fayın kırılması beklenen noktasına da en yakın bölgemi olan Fatih ilçemizden başlayarak Silivri ilçemize kadar kıyı bölgesi İstanbul’un en riskli alanlarını oluşturuyor. Şu anda bu bölgelere bilhassa konsantre oluyoruz. Hakikaten de en büyük riskin İstanbul’daki en fazla 1999 sarsıntısında de evvel yapılmış binaların da bulunduğu alanlar bunlar. İstanbul’da 790 bin bina var 1999’dan evvel yapılan, bu binaların 200 bin adedinin biz sarsıntıda hasar almasını bekliyoruz. Önceliğimiz bunlara müdahale etmek” dedi.
“E-5 KARAYOLU GÜZERGAHINDA BİR SORUN YAŞANACAĞINI DÜŞÜNMÜYORUZ”
“TOPLANMA VE BARINMA ALANLARI”
İBB’nin zelzele raporunun hazırlayan takımda yer alan Kent Planlama uzmanı Erhan Demirdizen ise, “Acil toplanma alanları, süreksiz barınma alanları ağır hasarlı ve yıkıma uğramış olan depremzedelerin, afetzedelerin makul bir müddetle iskan edildikleri alanlar. Kent içerisinden olması gerekiyor. Belli alt yapılardan, kanalizasyondan içme suyundan yararlanacak olması gerekiyor. Aslında belediyelerin direkt doğruya imar planı yetkileri içerisinden çözmeleri gereken hususlar. Ama bu bahislerle mevzuat ortasında irtibat yok, kurulmamış geçmişten beri. Burada bir berbat niyet olduğundan değil, bir formda o denli bir gereksinim duyulmamış bugüne kadar bu türlü gelmiş. Biz diyoruz ki bunları belediyenin imar yetkilerinin içerisine de dahil edelim ki belediyeler bu alanları imar planlarında teminat altına alsınlar, buralarda yanlış yapılaşmaları mümkün olduğunda engelleyelim. Zelzeleler halinde bizim en muhtaçlığımız olan alanlardan birisi tahliye yolları. Bunlar belirli lakin yolların üzerinde bir zelzele halinde gereksinimimiz olan yol hacmini bulamıyoruz. Neden? Oralardaki ilçe belediyeleri yahut farklı yönetimler çeşitli prosedürlerle kullanıma açmışlar yahut otoparka dönüştürmüşler. Buraların tahliye yolu olarak bu niteliğini müdafaası lazım muhtemel bir sarsıntı anına kadar. Bunlarında belediyenin imar yetkileri içerisine dahil edilmeleri lazım. Bunlara yönelik hazırladığımız çok detaylı bir rapor var” değerlendirmesinde bulundu.
Cumhuriyet
