Adını ve gücünü Atatürk ile laik Cumhuriyet’ten alan gazetemiz 97 yaşında
Kurtuluş Savaşı’nın akabinde ilan edilen Cumhuriyet rejimi halk tarafından büyük bir coşku ile karşılandı. Cumhuriyet ihtilallerinin süratli kabullenilmesini sağlamak ve kimi karşıdevrimci çevrelerin ataklarına karşı Cumhuriyet rejimini savunmak için bir gazeteye gereksinim vardı. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Ulu Lider Gazi Mustafa Kemal Atatürk, gazeteci arkadaşı Yunus Nadi’yi (Abalıoğlu) karşısına alarak, “Bak çocuk, İstanbul’da bütün bu Cumhuriyet düşmanı ve hilafet yanlılarına karşı uğraş verecek bir gazete çıkaralım. Gazetenin ismi da yeni rejimimiz Cumhuriyet ile özdeş olsun. ‘Cumhuriyet’ koyalım ismini. İstanbul’daki eski İttihat ve Terakki’nin Merkezi Genel (Genel Merkez) binasını Pembe Köşk’ü de gazetenin merkezi yapalım. Var mısın? Ne dersin başarabilir miyiz bu işi!” dedi. Böylece tarihe geçecek bu gazeteyi kurma misyonunu Atatürk, Yunus Nadi’ye verdi.
Yunus Nadi, Ulusal Kurtuluş Çabası yıllarında da “Mütareke basınının” Kurtuluş Savaşı’nın aleyhine yayınlarına karşı “Anadolu’da Yeni Gün”ü kurmuş ve oradan Kuvayı Ulusala yanlısı çok başarılı yayınlar yapmıştı. Atatürk’ün yeni bir gazete teklifi Yunus Nadi’yi heyecanlandırdı. Nadi, “Hiç vakit kaybetmeyelim Paşam, ben bu işe girişeyim” dedi.
Ulusal Mücadele’ye takviye için gazetesini Ankara’ya taşıyan Yunus Nadi, Cumhuriyet’in ilanından sonra Atatürk’ün önerisi ile 7 Mayıs 1924 günü Cumhuriyet gazetesini kurdu.
‘DEVRİMLERE BAĞLILIK’
Bu talimatın akabinde Yunus Nadi, Cumhuriyet’in kurucu kıymetlerine sıkı sıkıya bağlı olan Zekeriya Sertel ve Kemal Salih Sel ile gazetenin kuruluş süreçlerine başladı. 7 Mayıs 1924’te, bundan tam 97 yıl evvel ise Cumhuriyet’in birinci sayısı yayımlandı. Birinci sayıda Mustafa Kemal Atatürk ile yaptığı söyleşiyi yayımlayan Yunus Nadi, “Cumhuriyet ihtilallerine bağlılık” prensibi ile yayın yapacağını tüm karşıdevrim savunucularına gösterdi. 97 yıl evvel birinci sayısı basılan bu gazete birinci günden bugüne kadar Türkiye Cumhuriyeti’nin korunmasını için gayret etti.
97 YILLIK DİRENİŞ
Yıllar içerisinde çok sayıda muharriri suikaste uğrayan Cumhuriyet Atatürk unsur ve ihtilallerini savunma konusunda baskılara ve “işgallere” ise asla boyun eğmedi, direndi. 97. kuruluş yıldönümünde de Cumhuriyet, Kemalist ihtilallerin önderliğinde demokratik kurum ve kuruluşların gelişmesini kararlılıkla savunmaya devam edecek.
Öte yandan her yıl gazetemiz bahçesinde kutlanan Cumhuriyet’in yeni yaşı kutlaması ise bu yıl pandemi nedeniyle yapılamayacak.
CUMHURİYET İÇİN NE YAZMIŞLARDI
CUMHURİYET 60 YAŞINDA
AZ NADİ
Bugün gazetemizin 60. kuruluş yılını kutluyoruz. Bundan tam 60 yıl evvel bugün 7 Mayıs 1924’te Cumhuriyet Gazetesi Türk basınında yayın hayatına birinci adımını atmıştı. O gün bugündür türlü zahmetlerle çarpışarak hayatımızı sürdürmeye çalışıyoruz. Çalışırken de 7 Mayıs 1924’te açıkladığımız unsurlardan sapmamaya ihtimam gösterdiğimizi ayrıyeten belirtmeye gerek var mı diye düşünüyoruz.
Cumhuriyet’in kurucusu, yalnız benim değil, tüm çalışanların, hepimizin babası Yunus Nadi ise isim babası da yeniden hepimizin atası Mustafa Kemal Atatürk’tür.
Bu olayın hikayesini kısaca anlatayım: Bilindiği üzere Cumhuriyet, Mütareke İstanbulu’nda çıkan Yeni Gün’ün devamından öteki bir şey değildir. Atatürk’e yürekten bağlı, O’nun ülkemiz hakkındaki fikirlerini benimsemiş olan babam, İstanbul’daki bunaltıcı işgal havası içinde vazife yapamayacağını vaktinde görmüş, gazetesini kapayarak, her şeyini, çoluğunu çocuğunu bırakıp 23 Nisan 1920’den evvel Ankara’ya gitmişti. Bin bir zahmetle kırık dökük bir makinenin “müstakbel” başkentimize getirilmesiyle (Anadolu’da Yeni Gün) orada çıkmaya başladı ve bütün savaş boyunca yayınını sürdürdü. Hatta Sakarya Savaşı sırasında Mustafa Kemal Paşa’nın (Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır) prensibi yeterince bir orta Kayseri’ye çekildi, orada da sesini kısmadı.
Zaferden sonra Padişah Vahdettin, Saltanat’ın, saltanatla birlikte Osmanlı periyodunun de artık sona erdiğini anladığı için ferdî kurtuluşunu bir düşman gemisine sığındığı üzere kaçmakta buldu.
O kaçtı lakin artta bıraktığı yurdumuzda yapacak çok iş vardı. Birincinin saltanat, gerisinden hilafet kaldırılmış, ülkemizde cumhuriyet ilan olunmuştu. Bu olay başlı başına bir ihtilaldi. Lakin yetmezdi: Uygar ülkeler ortasında yerimizi almak, onlarla eşit şartlar altında, gerektiği vakit onlara karşı toplumsal, hukukî, ekonomik çıkarlarımızı savunmak üzere toplum yapımızda diğer degişiklikleri de başarmak zorunda idik. Birbirini tamamlayan bu değişikliklerin tümüne bugün Atatürk ihtilali ya da Atatürk ihtilalleri diyoruz. Maksat “halkın, halk tarafından, halk için idaresi”ni sağlamaktı.
İşte Cumhuriyet bu prensibin gerçekleştirilmesine yardımcı olmak üzere Atatürkün teklifiyle kurulmuş, 7 Mayıs 1924 günlü birinci sayısında da bunu açıkça ilan etmiştir.
Doğrusunu isterseniz o sıralar birçokları yapılmak istenen değişiklikleri yadırgıyorlardı. Cumhuriyet sözcüğü birçoklarını ürkütüyor, bunu masonlukla, gâvurlukla eşanlamlı sayıyorlardı.
Cumhuriyet gazetesi, taşıdığı ismin gerçek manasını savunmak misyonuyla yayın hayatına atıldığı günden bu yana efor harcamıştır. Hâlâ da harcamaktadır. Bilhassa Atatürk’ün vefatından sonra gericilerin, tutucuların, geçersiz Atatürkçülerin akınları karşısında türlü baskılara rağmen yılmamış, birinci günden beri tuttuğu yolda yürümeye uğraş etmiştir.
Sesi zorla kısılmadığı sürece tıpkı yolda yürüyecektir.
7 MAYIS 1984
PENCERE
BİR GAZETE Kİ…
İLHAN SELÇUK
Dünyada ünlü gazeteler vardır. Sovyetler Birliği’nde Pravda’dan başlayıp Amerika Birleşik Devletleri’nde New-York Times’a kadar isimlerini sıralayabilirsiniz.
Basın, yeryüzünün ceşitli ülkelerinde, lokal toplumsal şartlara nazaran biçim alır. Kimi gazete bir ihtilalin sözcüsüdür, kimi gazete Vatikan’da Papalığın yayın organıdır, kimi gazete memleketler arası tekelci sermayenin borusunu öttürür, kimi gazete bir yeraltı örgütünün bildirisi niteliğinde çıkar. Gökkuşağında birçok renk varsa, dünyadaki gazetelerin rengi de o ölçüde zengindir. Lakin sanıyorum ki Cumhuriyet üzere bir gazeteye yeryüzünde raslamak olanaksızdır.
Neden?
*
Ben Babıâli’ye adım atalı neredeyse 30 yıl olacak. Çok değişik şartlarda calıştım, hayli şey gördüm. Matbaa mürekkebinin kokusu insanın genzine bir kere kaçtı mı artık kurtuluş yoktur. Babıâli’nin çilekeşleri bunun ne demek olduğunu bilirler. Ne var ki son yıllarda Cumhuriyet’in savaşımına baktıkça kaç tecrübeden geçmiş olmama rağmen şaşırıyorum ve soruyorum kendi kendime:
– Yeryüzünün öbür bir yerinde bu şartlarda gazete çıkar mı?
Okurların biri telefon ediyor:
– Bu sabah Üsküdar’da Cumhuriyet’i okurken atağa uğradım, gazeteyi elimden alıp parçaladılar.
Bir öbür okur mektup yazıyor:
– Bizim kasabada komandolar seferber oldular, Cumhuriyet okuyanlara baskı yapıyorlar…
Bir mektup daha:
– Bu ne biçim gazete, yazıları okunmuyor, daha iyi mürekkep kullanamaz mısınız?
İdareye soruyorsunuz;
– Daha iyi mürekkep mi? Karaborsadan mı alalım? Biz o denli şey yapamayız.
Basın sanayisinin birçok hammaddesi kaçak getiriliyor, el altından satılıyor. Yerli gazete kâğıdı zımpara kâğıdına benziyor. Enflasyon dörtnala doruğa tırmanırken işçi fiyatları her iki yılda iki katına çıkıyor. Dört ay evvel tonu 12 -13 bin lira olan gazete kâğıdı 40 bin liraya fırlayınca gazete fiyatları da 10 liraya çıktı. Okurlar yeniden de yakınmıyorlar:
– Bu gazete 50 lira olsa tekrar alırız; lakin, bu işin sonu nereye varacak.
10 yılda gazete fiyatını 50 kuruştan 10 liraya çıkaran çarpık ekonomik nizam içinde işçi haklı olarak istiyor:
– Fiyatlar artırılmalıdır…
Çıkar etrafları Cumhuriyet’e baskı yapmak için ellerinden geleni gerilerine koymuyorlar. Siyasal baskılar, haksız davalar, savcılık kovuşturmaları, palavra dolu tekzipler ve tüm ağır hücumlar çemberi ortasında gazetenin de gazeteciliğin de boyutlarını aşan savaşımın tükenmeyen sürecini yaşıyoruz.
*
56’ncı yılını bitirip 57’nci yaşına basan Cumhuriyet’in düşmanlarını iyi saptayınız… Çıkar etrafları, gerici güçler, faşist komandolar, tutucu siyasal iktidarların karşısında fikir özgürlüğünün ve ihtilallerin bayrağını yukarda tutan bu gazetenin savaşımının bir eşine aktüel dünyanın rastgele bir yerinde raslamak olanaksızdır. Bir gün İlah müsaade verirse bugünlerin hikayesini yazmaya niyetliyiz. Ancak şimdilik katiyen yengiye ulaşmak maksadıyla savaşıma devam.
7 MAYIS 1980
MÜŞAHEDE
BİREBİR YOLDA…
UĞUR MUMCU
Gazetemiz bugün 61. yılını da geride bırakıyor.
Gücünü Kurtuluş Savaşı’ndan, ismini devletin idare biçiminden alan Cumhuriyet, o günden bu yana bağımsızlık içinde, ulusallık ve devrimcilik uğraşını ödün vermeden yürütüyor. Ve birçok defa bu yolda tek başına kalıyor. Türlü baskılarla karşılaşıyor; yeniden de boyun eğmiyor.
Bağımsızlık içinde “ulusallık” ve “devrimcilik” başlıbaşına özgün bir kuramdır. Çağımız, ihtilaller ve karşıdevrimler süreci içinde biçimleniyor. Dünya, kanlı olaylar ve çalkantılar yaşıyor. Bu çalkantı içinde yerleşik ideolojiler, evvel kendi özlerine yabancılaşıyor, sonra bu yabancılaşma ile yapay ideolojiler doğuyor. Bu yapay ideolojiler, birden fazla defa devletlerin tartışılmaz “resmi ideolojileri” oluyor.
Günümüzde “bağımsızlık” çok taraflı bir kavramdır. Ulusal kurtuluş devrimciliği, bir yandan kapitalist – emperyalizme karşı savaş verirken, öte yandan da devrimciler eliyle değil, bugün artık bürokratlaşmış partililerce yönetilen Marksist – Leninist ideolojilere karşı “ideolojik bağımsızlığı” da koruyor. Bu bağımsızlık şuuru, Türkiye’yi kapitalist ve sosyalist dünya jandarmaları olan ABD ve Soyyetler’in “yüksek tansiyon hatları” dışında tutmayı gerektiriyor.
Atatürk’ün “tam bağımsızlık” anlayışı ve “Kuvayı Ulusala ruhu” da bu demektir.
Bugün “kapitalist – emperyalizme karşı savaşmak” dendiğinde, bu elbette “silahlı savaş” manasına gelmiyor. Bu savaş, bir demokrasi ve uygarlık savaşıdır. Kapitalist – emperyalizm ile demokrasi içinde barışçı prosedürlerle savaşılacaktır. Bu savaş, geniş halk yığınlannı aydınlatma ve bilinçlendirme yoluyla kazanılacaktır. Bunun içindir ki, devrimci ve demokrat siyaset, halkın, partiler, sendikalar, dernekler ve vakıflar yoluyla örgütlenmesini savunur; fikir özgürlüğünü kısıtlayan tüm kanunlara ve idari tedbirlere karşı çıkar.
“Kuvvayi Ulusala ruhu” dendiği vakit, “Askeri işgal var mı ki, bu türlü kavramlardan kelam ediyorsunuz?” diye soranlara şöyle karşılık verebiliriz:
Elbette “Kuvvayi Ulusala ruhu” dendiği vakit, kimse başına kalpak giyip, göğsüne fişekler takıp cephelere koşmayı amaçlamıyor. Bu kavram, günümüzde, demokrasi için örgütlü halk gücünün gerekliliğini anlatıyor, halkın IMF ipotekli bu kapitalist sisteme karşı, demokrasinin verdiği hakları kullanıp, bu hakları daha da genişletmek için savaşmasını öngörüyor. Hem bunları anlatıyor hem de devrimci görüşünün bu toprağın derinliklerine dayandığını anlatmak istiyor.
Bağımsızlık içinde ulusallık ve devrimcilik görüşünün ulaştığı dönemeç, çoğulcu Batı demokrasisidir.
Bugün dünyamızda kısıtlı ve ipotekli demokrasiler ve bunların dramatik gelişmeleri yaşanıyor. Sözgelişi ABD, Güney Amerika ülkesi Şili’de halkoyu ile iktidara gelen demokratik sosyalizme karşı CIA planları ile kanlı hükümet darbeleri düzenleyebiliyor. Sovyetler Birtiği de Lenin’in “Ulusların yazgılarını tayin hakkı” prensibini bir yana bırakarak, Afganistan üzere ülkeleri askeri işgal altında tutuyor; Polonya’da emekçi sınıfı yerine, “askeri cunta öncülüğündeki” bir model ile sosyalizmi ayakta tutmaya çalışıyor.
Böylelikle Marksizmin özüne yabancı, yapay ve zorlama modeller oluşuyor.
Kapitalist dünyada, siyasal liberalizmi göz arkası etmiş bir model, ekonomileri “militarize” ederek sırtını askeri idarelere dayıyor. Bu yüzden, Güney Amerika’da halkoyu ile güçlenen her ilerici hareketi, askeri cuntalar eliyle yok etmeye çalışıyor.
Bu gelişmeler, “sınıflar üstü” bir kimlik ile ortaya çıkan “Bonapartist” nitelikli rejimlerin, liberalizmi kendi özüne yabancılaştırarak yozlaştırmasına yol açıyor. Marksizmin ve liberalizmin “militarizasyonu”, günümüzün hassas ve kıymetli ideolojik buhranını siyasal gündeme getiriyor.
Bu türlü bir dünyada Cumhuriyet Gazetesi, bugün demokrasiye yük veren ilerici ve devrimci bir dünya görüşünün yılmaz kalelerinden biridir.
Bu kaleyi yıkmaya çalışanlar her vakit var olmuştur, fakat ‘Cumhuriyet” kale burçlarına dizilmiş çalışanları ve okurları ile 61 yıl dimdik ayakta kalmasını bilmiştir. Cumhuriyet, bundan sonra da bağımsızlık içinde ulusallığın, devrimciliğin ve demokrasinin hengamesini, yılmadan, korkmadan, usanmadan verecektir.
Selam olsun Cumhuriyet’i kuranlara, yaşatanlara, bugüne kadar yönetenlere, muharririne, çizerine, haber işçisine, çalışanına ve okurlarına…
7 MAYIS 1985
EVET/HAYIR
87 YAŞINDA BİR GENÇ ‘CUMHURİYET’
OKTAY AKBAL
87 yaşında bir genç!
Olur mu bu türlü bir şey?
Demek, olmayacak bir durum değilmiş! İşte, “Cumhuriyet” gazetemiz 87 yaşında, Türkiye’nin hiçbir vakit yaşlanmayacak olan gazetesi! Okurlarının yakın dostu…
Bu gazeteye alışan bir daha bırakmaz… Bu türlü gelmiş bu türlü sarfiyat… Ben elli yıllık Cumhuriyetçiyim, bu gerçeği gördüm, yaşadım, yaşıyorum, vakit olursa daha da yaşayacağım.
Mustafa Kemal’den aydınlık almış evvel… Karanlıktan kopmuş… Yalnız bugüne, bu ana değil, daima geleceklere koşmuş… Yeni nesillerin yanında olmuş, Yunus Nadi’siyle, Ender Nadi’siyle, İlhan Selçuk’uyla…
Yüz bini askın tirajları yaşamış bir gazeteci jenerasyonuyuz. Bitmez tükenmez iç ve ailesel arbedeler, çekişmeler. Cumhuriyet davasını bozup farklı bir çizgiye sürüklemek niyetindekilerin darbeleri yetmedi. Siyasetin çürümüş yandaşlarının hâlâ sürüp giden düşmanca tavırları da…
87 yıl sonra ayaktayız yine!
Bizden bir türlü vazgeçmeyen, mağlubiyetlere düşer üzere olduğumuzda da en yüksek satışlara çıktığımızda da yanımızdan ayrılmayan muhakkak bir okur kitlesine sahip olmak!.. Bu, hiçbir gazetenin elde edemeyeceği bir seviyedir.
Ne kadar bozmak, yıkmak, yıpratmak isterlerse, bu gazete gücünü daha artırmıştır…
Kaç sefer yaşadık bunu!
Ender Nadi’nin kendi gazetesinden ayrılmasını, İlhan başta olmak üzere hepimizin gazeteden dışlanışını!.. Fakat çok geçmeden satışların yarıdan çok düşmesiyle yine vazifeye çağrılmamızı… Bir değil iki değil, 12 Eylül’de, 12 Ekim’de, hatta daha da önceleri!..
İlhan Selçuk ne demişti: “Bu gazete okurlarınındır.” Okurları sürdürür yaşamasını. Yeri gelir satışı düşer, yeri gelir satışı bir kat daha artar… Lakin Cumhuriyet’in yolu değişmez. Varmak istediği amaç, gerçek demokrasidir, emekten yana olmaktır, okurlarını bir güçlü aile üzere korumak, yaşatmaktır.
87 yaşında bir genç olmak işte budur! Her vakit iyinin, doğrunun, hoşun yanında, bilime, sanata, çağdaş uygarlığa saygılı olmak… Seksen yedi yıldan bu yana gelip geçen nesilleri bir devrimci aile bütünlüğünde korumak, yaşatmak!..
“Cumhuriyet bizlerden sonra da yaşamalı…” sıkıntısı İlhan. Bu hepimizin vazgeçilmez dileği idi. “Cumhuriyet” yeni takımlarla, yeni genç çalısanlarla, yazanlarla, çizenlerle, sonsuza dek yaşayacaktır. Ayrılmaz bir kesimi olan sevgili okurlarıyla birlikte…
Birçok yeni yıllara arkadaşlar…
12 MAYIS 2011
Cumhuriyet
