Çorum’da 1989 yılında doğan,19 Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olup, Çapa Tıp Fakültesi’nde ihtisasını tamamlayan Dokgöz, hala Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi İsimli Tıp Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak çalışmakta. Birinci karikatürünü1985’te Kılçık’ta yayımlayan, birinci ferdî standını Ankara 2. Tıp Fuarı’nda (1991) açan, Dokgöz’ün karikatürleri Türkiye dışında ortalarında Almanya, Fransa, İspanya, Belçika, Norveç, Çin’in de olduğu ülkelerde yayımlandı, mükafatlar aldı.
Dokgöz ile pandemide stant açmayı nasıl göze aldığından başlayarak çizgi dünyasını konuştuk;
“Galeri koordinatörü karikatürist İzel Rozental, ona sergileme sürecinde dayanak olan ustamız Tan Oral ile pandemi boyunca konuştuk, aylarca bekledik, zamanlama bir türlü uymuyordu. Sonunda, “Pandemi ve Covid 19 ile yaşamayı öğrenmeliyiz” diyerek HES kodu, maske ve salona azamî 20 kişi alarak sergiyi açmaya karar verdik. Elli altı karikatürden oluşan son devir işlerimi de kapsayan stantta Güney Kore (2018), Çin (2019) ve Norveç’te (2020) ödül aldığım üç karikatürüm de var.”
HER GÜNE BİR KARİKATÜR
– Doktor ve çizer olarak bu güç süreç işlere nasıl yansıdı?
Yalnızca karikatürlerime ve çizgime yansımadı tıpkı vakitte herkes üzere hayat stilimi da çok değiştirdi. Çizgime olumlu yansımaları da oldu. Konuta kapanma ile birlikte sorumluluk hissinin da artmasıyla daha çok çizdim, araştırdım. Bir devir korona günlükleri tuttum. Her güne bir karikatür çizdim.
Bu durum karikatürlerimin farklılaşmasına ve görsel içeriğin değişmesine yol açtı. Stantta de yer alan Kabuk dokusu çok benzeyen kaplumbağalar yerine beyinleri koyarak, insan eğitiminin de çok ağır ilerleyebildiği görüşünü paylaştığım Osman Hamdi’nin “Kaplumbağa Terbiyecisi”, Rembrant’ın “Dr.Tulp’un Anatomi Dersi” üzere hit yapıtların karikatüre yansımaları bu devrin eseridir.
– Karikatürleriniz okurdan ve meslektaşlarınızdan nasıl reaksiyon alıyor?
Olumlu ve/veya olumsuz yansılar kuşkusuz sanatçıyı besleyen en kıymetli ögeler. Ömrün dijitalleşmesiyle birlikte bilhassa toplumsal medya üzerinden geri bildirimler çok yaygın. Yalnızca yaşadığımız kent yahut ülkemizden değil yurtdışından da yansılar geliyor. Bazen çizdiğim bir karikatürümden gündem oluşabiliyor. Örneğin koronaya karşı geliştirilen aşıya ait çizdiğim karikatür. Patentler ile aşı üretiminin sınırlanmasını, insanlığın ekonomik nedenlerle aşıdan yoksun kalıp hastalanmasını ve ölmesini içime sindiremiyorum. Dünya ürettiği aşıyı tüm beşerlerle paylaşmalı. Bu ütopya da değil epideminin olmazsa olmazıdır.
– Karikatürlere nasıl başladınız?
Karikatüre balonlu, komik sayılabilecek çizgilerle başladım. İzlediğim Gırgır mecmuası ve Oğuz Aral ustam oldu, Sonrasında Karikatürcüler Derneği’ne üye olmamla birlikte çizgi serüvenim yazısız, desen ve rengi de içeren grafik mizah olarak tanımladığım kozmik karikatür alanına yöneldi. Doktor ve akademisyen olarak mesleğimi ne kadar tutku ile yapıyorsam karikatürlerimi de tutku ve toplumsal sorumluluk duygusu ile ürettim. Asla hobi ve dinlenme aracı olarak görmedim, hiç orta da vermedim. Mesleğimle ilgili İTOı “Hekim Forumu Dergisi”, TTB “Tıp Dünyasıı Gazetesi”, İsimli Tıp Uzmanları Derneği “İmhotep Dergisi” üzere mecralarda yıllarca yazdım ve çizdim. Tıp dışında üzere görülse de branşımla yakından ilgili olan hukuk mecmualarına de çizdim. Hala Dünya Gazetesi ve 221B Polisiye Kültür Dergisi’nde çizmekte ve yazmaktayım. Mesleğim gereği toplumun çok farklı kısımlarından beşerler ve olaylarla, farklı kıssalar ve kültürel değişikliklerle karşılaşıyorum. Bunun karikatürlerime, yazılarıma yansımaması olanaksız. Hatta sergiyi gezerken bir meslektaşım, “Karikatürün otopsisini yapmışsın, Halis” dedi. Sanırım mesleklerimin iç içe geçmesinin en özeti budur.
MAKALELER, PANELLER, KİTAPLAR…
– Stantta edindiğim ismini Hürriyet Gazetesi Çukurova’daki köşenizden alan Metafor (2019) ve Karikatürlerle Çocuk Hakları Kontratındaki (2020) temalar hukuk sistemine yakınlıkla açıklanabilir mi?
İsimli tıp alanında bir akademisyen olarak bilhassa çocuk hakları ve şiddet temel çalışma alanım. Bu alanda yaptığım bilimsel çalışmalar, makaleler, kitaplar, paneller, dersler derken dar bir bilimsel alanda profesyoneller ortasında kalan bilgilerin topluma aktarılması gerektiği fikriyle çocuk ve bayan hakları üzerine de çizmeye başladım. Bilhassa ülkemizin de imzaladığı Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin topluma anlatılması ve çocukların yalnızca korunması gereken varlıklar değil birebir vakitte hakları da olan özneler olduklarına ait bilinçlendirmeye katkı sunmak için kontrat hususlarını çizmeye başladım. Ve bu çizgileri pek çok kentte çocuk hakları temasıyla sergiledim. 2020 yılında da 54 maddeyi tek tek çizerek anlaşılır hale getirerek, Çocuk İsmine Çalışan Avukatlar Ağı’nın dayanağıyla bu kitabı yayımladım. Kitabımın dünyada bir birinci olduğunu da vurgulamak isterim. Tarsus Belediyesi köylerde, endüstride ve tarımda çalışan çocuklara basıp, dağıttı ancak Tarsus’un üç köyünde stant açma projemizi şimdilik iptal ettik.
– Karma stantlara sık rastlanır fakat ortak kitap çizgide pek görülmez..
Karma stantlara katılmaktan kaçınmam, çizgilerin bir ortada olması farklı sanatkarlarla tema çizgiyi geliştiren ve bakış açısı veren bir durum. Karikatür ve Bayan, Çocuk Hakları mevzularında iki memleketler arası kitabın editörlüğünü yaptım. Çizerler ortasında Marilena Nardi (İtalya), Elena Ospina (İtalya) ve Jairo Phalaez Rincon (Kolombiya) bulunuyor. En ilginci de Kolombiya İsimli Tıp Enstitüsü’nde çalışan ve El Espectator gazetesinin çizeri akademisyen meslektaşım Rincon ile internetten tanışıp ortak projeler üretmemiz. Türkiye ve Kolombiya ortasında isimli tıp ve karikatür kardeşliği kurduk ve vakit zaman etkinlikler yapıyoruz.
– Yurtdışından mükafatlar almanız çizginizin evrenselliğinden mi?
Yurtdışı yarışlara katılıyorum ancak müsabaka için karikatür çizenlerden değilim. Toplumsal olayların çağrışımıyla çizdiğim karikatürleri uygun bir müsabaka denk gelirse gönderirim. Benim için en büyük ödül işlerinizin beğenilip bir aktiflik yahut projede değerlendirilmesidir.
Karikatür tabiatı gereği rahatsızlık verici bir sanattır. Size sunulanı değil arkasını gösterir. Bu nedenle dünyada istenmeyen ve medyada gereğince yer almayan bir sanata dönüştü. Bırakın özeleştiriyi tenkidin hududundan geçilmesi bile istemiyor. 2019 yılında New York Times karikatür krizi yaşadı ve editöryal karikatürlere son verdi. Avrupa’da karikatür basında çok az yer almaya başladı. Ülkemizde Cumhuriyet ve Milliyet dışında neredeyse gazetelerde karikatürcü yok üzere. Dünya teksesli ve farklılıklara tahammül edilmeyen bir sürece evriliyor. Lakin karikatür ömrün merkezindedir. Basın yoksa toplumsal medya var. Çizerler birbirinin işlerini ve sıkıntıların da misal olduğunu izleyebiliyor. Sonuçta karikatür fotoğraf sanatının yaramaz çocuğudur, denetim altına alınamaz. Ferruh Doğan ustanın dediği üzere, nerede bir yanlışlık, kötülük, nahoşluk, haksızlık varsa orada bir karikatür vardır. Yanlışa, berbata, berbata, haksızlığa karşı, barışı, sevgiyi, hoşu savunan…
Cumhuriyet
