16 Şubat 2021 tarihinde, 83 yaşında hayatını kaybeden ünlü psikolog ve müellif Doğan Cüceloğlu’nun mevt nedeni aort damarı yırtılması olarak belirlendi. Tıpkı biçimde Oya Aydoğan da, aort damarı yırtılması sebebiyle beş yıl evvel hayata veda etmişti.
Pekala bilhassa sigara içenlerin, yüksek tansiyon, şeker ve kalp hastalarının riskli kümelerde olduğu aort damarı yırtılması nedir? Aort damarı yırtılması neden olur, belirtileri nelerdir?
BEDENİN EN BÜYÜK ATAR DAMARI: AORT DAMARI
Aort damarı, bedenimizin en büyük atar damarıdır. Tıpkı halde kalpten çıkan ve tüm bedene kanın yayılmasını sağlayan ana damardır. Bu damar yapı olarak üç katmandan oluşur. Birinci katman, kanın asıl olarak akmakta olduğu kısımdır, damarın en dış kısmı ile bu birinci katman ortasında da bir ikinci katman yer alır.
Aort yırtılması olarak tanımlanan sendromda ise yaşanan durum kanın akmakta olduğu birinci katmandan kendisine bir öteki yol bularak ikinci katmana sızması ve akış ile birlikte katmanları birbirinden ayırmasıdır. Kanın bulduğu yeni yolda süratli bir formda akmasıyla, damar yırtılır. Aortun en dış katmanının da patlama durumunda ise, hastanın yaşama ihtimali hayli düşer. Kalpte çıktığı noktada yaklaşık 3 cm çapında olan aort damarının iç kısmından yırtılması aort diseksiyonu olarak tanımlanır. Dünya çapında 1 milyonda 5 ila 30 ortasında görülen aort diseksiyonu çoğunlukla 40 yaş üzerindeki hipertansif yani yüksek tansiyon hastalığı olan şahıslarda görülür. Aort anevrizması olarak da bilinen aort damarı yırtılması, az görülen bir durum olmakla birlikte ölümcüldür ve hayati tehlike kelam hususudur.
ERKEKLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜYOR
Aort yırtılması ya da tıp lisanındaki ismiyle aort diseksiyonu, süratli teşhis ve tedavi gerektiren, vefatla sonuçlanma mümkünlüğü yüksek, kardiyovasküler bir hastalıktır. Aort diseksiyonu çoğunlukla makus seyirlidir, ani şok ve mevtle sonuçlanabilir. Ansızın gelişen şiddetli göğüs ağrısı ile karakterize olan hastalıkta kişi ağrıyı yırtılır usulde olarak tanımlar. Ender görülen bu hastalık, bayanlara kıyasla erkeklerde 2-3 kat daha fazla görülür.
Stanford sınıflaması ve DeBakey sınıflaması olmak üzere iki farklı halde incelenir. Stanford sınıflamasında tip A ve tip B olmak üzere iki farklı çeşit bulunur. Tip A aort diseksiyonu, çıkan aortta meydana gelen yırtılmaları tanım ederken tip B aort diseksiyonu, inen aortta oluşan yırtılmaları tabir etmek için kullanılır. DeBakey sınıflamasında ise tip 1, 2 ve 3 olmak üzere 3 farklı tıp bulunur. Tip 1 çıkan aort, aortik ark ve inen aortta oluşan yırtılmaları, tip 2 sadece çıkan aortta ve tip 3 yalnızca inen aortta oluşan diseksiyonu tanımlamak için kullanılır. Günümüzde çoğunlukla DeBakey sınıflamasında bulunan tip 1, tip 2 ve tip 3 tipleri kullanılır.
AORT DAMARI YIRTILMASI NEDEN OLUR?
Aort yırtılmasının en kıymetli etkeni yüksek tansiyondur. Denetim altına alınmayan hipertansiyon, damar içi basıncının artmasına yol açar. Bu da vakitle aort damarına binen yükün artmasına neden olarak aort yırtılmasına sebep olabilir. Aort yırtılmasının yaygın olarak görülen bir öteki nedeni de damar sertliğidir. Tıp lisanında ateroskleroz olarak tanımlanan hastalıkta, kişinin damarları içinde plak birikimi oluşur. Bu da damarın esnekliğini kaybetmesine yol açar. Trafik kazası üzere ani gelişen travmalara bağlı olarak da aort yırtılması görülebilir. Ayrıyeten aort damarının bir kısmının gereğince gelişememesi, damardaki yapısal farklılıklar, aort damarı ile alakalı olarak operasyon geçirmiş olmak, bağ dokusu hastalıkları ve kimi genetik faktörler aort diseksiyonuna yol açabilir.
AORT YIRTILMASI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Aort damarı yırtılması hadiselerinin yaklaşık olarak yüzde 40’ı ani vefatla sonuçlanır. Geriye kalan yüzde 60’lık bölümün tedavi talihi, aort diseksiyonunun tipi, yaygınlığı ve hastaneye ne kadar süratli getirildiğine bağlı olarak farklılık gösterir. Aort diseksiyonu varlığında sık görülen belirtilerin bir kısmı şu biçimde sıralanabilir:
- Göğüs bölgesinde yırtılma stilinde ağrı,
- Göğüs kemiğinin çabucak gerisinde ağrı,
- Ağrının yayılır nitelikte olması,
- Nefes darlığı,
- Bayılma,
- Kan basıncının artması ya da azalması,
- Kalp çarpıntısı (Taşikardi),
- Kol ve bacaklarda kan basıncı farklılığı,
- Ses kısıklığı,
- Terleme,
- Hâlsizlik
AORT YIRTILMASI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Aort diseksiyonu tedavisi ilaçlı, endovasküler ya da cerrahi tekniklerle yapılır. Kişinin klinik bulgularına bağlı olarak tedavi, ilaçlı olarak yapılabilir. Öncelikli olarak kan akışı bozulmadan kalp atımı azaltılır ve aort diseksiyonunun yayılımı önlenir. Yüksek tansiyon denetim altına alınır. Endovasküler tedavi ise hastaya stent takılması olarak tanımlanabilir. Farklı bir damardan girilerek, aort damarında diseksiyon olan bölgeye ulaşılır. Stent, damar içine yerleştirilir. Böylelikle kan, damar içindeki stentten geçerek damardaki hasarlanmayı önler.
İlaçlı tedavinin yetersiz kaldığı ya da stent için uygun olmayan olaylarda ise cerrahi tekniğe, yani açık ameliyat yoluna başvurulur.
Cumhuriyet
