Covid-19 pandemisiyle birlikte hayatımıza yeni bir kavram girdi “aşı diplomasisi”. Covid aşısının üretim teknolojisine sahip olmak milletlerarası alanda güç, prestij ve aktiflik aracına dönüştü. Buna bağlı olarak tıbbi alandaki bilimsel kabiliyet ve üretim gücü son yıllarda ülkelerin bölgesel ve global aktifliğinin en önemli kaldıraç sistemi haline geldi.
Covid aşısını öbür ülkelerden bağımsız olarak üretebilmek, aşıya sahip olmak ve aşıyı muhtaçlığı olan ülkelerle paylaşmak milletlerarası gücün ve etkinliğin en önemli göstergesi oldu. Güçlü ve çözülmesi güç memleketler arası problemlerde, ilgili ülkeleri ikna etmek ya da istenilen noktaya getirebilmek için Covid aşısı diplomasi masasında yerini aldı. Bu diplomasi çeşidiyle dünya birinci sefer karşılaşıyor. Bu globalleşmenin ve neo-liberal siyasetlerin vardığı noktayı bize göstermesi bakımından da manidar.
BÜYÜK KOZA DÖNÜŞTÜ
DSÖ (Dünya Sıhhat Örgütü) başta olmak üzere pek çok tıbbi otorite Covid aşısına ulaşım konusunda adaletli davranılmasını hatta aşı patentinin ve üretim teknolojisinin açık olması gerektiğini belirtmesine rağmen tıbbi üretim teknolojisini elinde bulunduran emperyal ülkeler ve onların global firmaları aşı üzerinden güç ve para kazanma peşindeler.
Covid pandemisi başladığından bu yana DSÖ’nün resmi kayıtlarına göre ömrünü kaybeden insan sayısı 3.5 milyona yaklaşmakta, resmi olmayan sayılar doğal olarak bunun çok daha üzerinde. Her ne olursa olsun acı gerçek apaçık önümüzde duruyor ve günde ortalama 10 bin kişi hayatını Covid nedeniyle kaybediyor. Herkesin etrafındaki çember o kadar daraldı ki her gün bir tanıdığımızın acı haberini alır hale geldik.
İnsanoğlu hayat ve ölüm ortasında vakitle yarışıyor. Bu tablo karşısında aşı teknolojisini elinde bulunduran emperyal ülkeler DSÖ’nün davetini duymak istemiyor, aşı patentini açmıyorlar. DSÖ’nün yaptığı epeyce insancıl ve bilimsel olarak yapılması gereken bir davet lakin bu davetin muhatabı ülkeler aşıyı diplomatik bir koz olarak kullanmakta kararlılar.
BİYOLOJİK SAVAŞ
Dünya şu anda bir biyolojik savaş halinde. Düşman koronavirüs, buna karşılık insanoğlunun elindeki en tesirli silah Covid aşısı. Bu silaha sahip ülkeler bu güçlerini diğer ülkelerle paylaşmak yerine bu silahı global güçlerini artırmak ve kendi çıkarları doğrultusunda kullanmak niyetindeler. Her gün binlerce kişinin aşılanamadığı için hayatını kaybetmesi umurlarında değil. Onlar için önemli olan salgın sonrasında çok daha güçlü ve tesirli olabilmek. Covid salgınını güçlerini artırmak ve pekiştirmek için fırsata çevirme peşindeler.
Global güçler açısından şu anda Covid aşısına sahip olmak nükleer güce sahip olmak üzere bir durum tahminen de bundan daha da tesirli. Ulaşmak istedikleri gayeleri için Covid aşısını tesirli bir argüman olarak kullanmaktan çekinmiyorlar. Bunun bir örneğini de ülke olarak biz yaşadık. Çin’den Sinovac aşısının tedariki sürecinde, Çin’in aşıyı kâfi dozda vermek için Türkiye’den suçluların iadesi anlaşmasını uygulamaya koymasını ve Türkiye’de bulunan kimi Doğu Türkistanlıların iadesini istediği gündeme gelmişti. Bu husus her ne kadar inkâr edilmiş olsa da Çin’den sağlanan aşı tedarikinde ilan edilen takvime uyulmaması bunun görüşmelere mevzu olduğunu düşündürmektedir.
Aşı üreten ülkeler, salgın sonrası siyasi ve ekonomik olarak daha avantajlı olabilmek için münasebetlerini geliştirmek istedikleri yahut üzerinde tesirli olmak istedikleri ülkelere aşı vererek ya da vermeyerek siyasi hareket yapıyorlar.
Aşı adeta Soğuk Savaş dönemindeki üzere bir uğraş yeri oluşturdu. ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Almanya bu çabada başroldeler. Herkes aşısını kendisi için önemli olan ülkelere gönderme gayretinde, rakip ülkenin aşısının kendi bölgesine girmesini istememekte, bunun için amansız bir uğraş devam ediyor.
Hangi aşının, hangi ülkelerde kullanıldığına bakarak kimin nerede tesirli olmak istediğini anlamak mümkün. ABD bu yarışta özellikle Avrupa kıtasında var olmak isterken, EMA (Avrupa Birliği İlaç Dairesi) Rusya’nın Sputnik ve Çin’in Sinovac aşılarına hala kullanım onayı vermeyerek bu ülkelerin Avrupa’ya girişini engellemeye çalışmakta. Buna karşın onaysız olsa da birtakım AB ülkeleri bu aşıları kullanmaya başladılar.
İnsanlık tarihine baktığımızda her salgın hastalık sonrası dünyada kayda değer değişimler meydana gelmiştir. 14. yüzyılda yaşanan kara veba salgını sonrasında feodal sistem yıkılmış, kapitalist düzen başlamış, Katolik inanca inanç azalmış Protestanlık inancı doğmuş, kilise ve eğitimde hâkim lisan Latinceden İngilizceye dönüşmüş, Rönesans ve Islahat hareketleri yaşanmıştır.
Bu salgın geçtikten sonra yeni bir dünya tertibiyle karşı karşıya kalacağımız nihaidir. Tarihî olaylardan ders çıkaran ülkeler buna yönelik hazırlıkları ve tabanlarını özellikle aşı üzerinden yapmaktadırlar. Ü
BİZ TÜRKİYE OLARAK NE YAPIYORUZ?
AKP iktidarıyla birlikte yerli aşı üretimini terk edip aşı ihraç eden ülke pozisyonundan aşı ithal eden ülke pozisyonuna geriledik. Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün 80 yıllık tarihi birikim ve tecrübelerini bir anda sıfırladık. Vatandaşlarımız için öbür ülkelerden gelecek aşıları bekleyerek vakit ve hayat kaybediyoruz.
Meğer AKP iktidarından önce olduğu üzere kendi aşımızı üretebilseydik artık hem kendi vatandaşlarımızın aşılarını tamamlamış olacaktık hem de Türkiye olarak aşı sayesinde bölgesel güç olmak fırsatını yakalayacaktık. Etrafındaki ülkelere ürettiği aşıları gönderecek güçte olan bir Türkiye’nin milletlerarası prestiji ve aktifliğinin ne ölçüde artacağı tartışılmaz bir gerçektir.
Bilimin gücüyle ülkemizin gücünü örtüştürme fırsatını maalesef AKP’nin öngörüsüz sıhhat siyasetleri nedeniyle kaçırdık. Bilim insanları bundan sonraki süreçte de benzeri pandemilerin gerçekleşebileceğini düşünmekteler. Bu nedenle yerli aşı üretimine sahip olmak yalnızca bugün için değil gelecekte de ülkemizin stratejik gayeleri ve diplomasi gücü açısından hayati öneme sahip olacaktır.
OP. DR. FİKRET ŞAHİN
CHP BALIKESİR MİLLETVEKİLİ
ESKİ BALIKESİR TABİP ODASI LİDERİ
Cumhuriyet
