Fakat Azerbaycan’ın egemenliğinin tam olması, bu ateşkesin bu mevzuyu diplomasi masasında çözümlemek için yapıldığı unutulmamalı. Bakû ve Ankara bu bahsin ısrarlı takipçisi olmalı. Karabağ’da egemenlik konusunun Azerbaycan açısından yine uzun uykuya yatırılma eğilimi Ermenistan için bulunmaz bir fırsat. Rusya’nın da tercihi bu tarafta olabilir. Lakin Azerbaycan açısından bu durumun zafiyet doğuracağı en çıplak gerçektir.
Bu noktada Azerbaycan ve Türkiye’nin yeni bir planlama yapması kaçınılmaz. Bir yandan varılan ateşkes muahedesinin eksiksiz uygulanmasını gözetmek, başka yandan ülke egemenliğinin bölgede tam kullanılabilmesi için takvime bağlanmış bir stratejinin geliştirilmesi gerekiyor. Karabağ’da Rus askerlerinin oluşturacağı güvenlik noktaları ile İdlib’de Türkiye’nin oluşturup vakit içerisinde bir kısmını boşalttığı güvenlik noktaları mantık olarak birbirlerine benziyor. Sürecin daha kapsamlı, kararlı yönetilmesi gereği unutulmamalı.
Ne yapılmalı?
Azerbaycan, işgal altındaki bölgeleri kurtarmak için başlattığı harekâtın öncesi, sırası ve ateşkes uzlaşısından sonra Türkiye ile bir baht birliği yaptığını ortaya koydu. Bunu ateşkesten sonra Bakû’ya yapılan ziyaretlerden dahi çıkarabiliriz.
Zaferin tadını çıkarmak hoş. Unutulmamalı ki son adım daha atılmadı. Pekala, ne yapılmalı?
Hususun birçok boyutu bulunuyor. Diplomatik, ekonomik ve askeri boyut en değerlileri… Azerbaycan önderi İlham Aliyev’in diplomasi konusundaki muvaffakiyetini, nereye kadar gidilebileceğini, nerede durmak gerektiğini pek iyi kestirdiğini yaşayarak gördük. Burada asıl ikna edilmesi gereken aktör Rusya. Bunu Azerbaycan devlet aklı da çok yakından biliyor. Ermenistan’da vakit zaman Batı yanlısı, vakit zaman da Rusya yanlısı iktidarların işbaşına gelmesi süreklilik kazanmış durumda. Ermenistan’daki bu gelgitler Moskova’yı Kafkasya konusunda daima tedirginliğe itiyor. İşte bu noktada diplomasinin tahlil üretme yeteneği, ülkelerin egemenliği, ulusal hudutlarının fiilen sağlanması karşılığında birbirlerinin telaşlarını ortak çıkar noktasında buluşturabilir. Diplomasinin bu eforunu iktisat alanında yapılacak “işbirlikleri” de kolaylaştırabilir.
Azerbaycan’ın bu noktada, baht birliği yaptığı Türkiye’nin dayanağıyla “geçmiş Sovyet periyodunda yaşadığı makus deneyimlerini” aşarak düşünmesi, mevzuyu daha ileri bir boyuta taşıyabilir. ABD ve öbür global aktörlerin Kafkaslara olan ilgisi düşünüldüğünde Azerbaycan, diplomatik tahlil bahtını hazırlanacak bir takvim eşliğinde geliştirebilir, fırsatları kıymetlendirebilir.
En berbata hazırlık
Askeri güvenlik konusu ayrıyeten kendi yatağında akması gereken bir ırmak… Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, muvaffakiyet, tecrübe, özgüven ve moral kazandı. Ülkesinin batı hududunu nasıl koruyacağını bu etaptan sonra daha önemli seviyede düşünecektir. Türkiye’nin bu hususta tüm birikimini kardeş ülkeyle paylaşması, işbirliğini daha da derinleştirmesi kaçınılmaz. Elbet askeri tedbir ve planlamalar öbür tüm değişkenlerden bağımsız olarak uygulanmalı. Her şarta, en berbata hazırlık yapılmalı. Savunma sistemleri konusunda iki ülkenin gereksinimleri birbirine çok benziyor. Türkiye’nin artık bir sistemin en iyisini üretmek, bağımlılığı kırmak için öbür bir ülkenin ambargo koymasını beklememesi lazım. İHA/SİHA konusunda geçilen basamakların hava savunma sistemlerinde de süratle geçilmesi gerekiyor. Bunun Türkiye’nin müttefiklerine sağlayacağı avantaj da tartışılmaz.
Yaşadığımız coğrafya kolay değil. Bölgesel zorluk, ülkelerimizi ayakta tutan motivasyonlara dönüştürülebilir.
Cumhuriyet
