Konuk muharrir: Emel Seçen
En hoş köy olarak yorumladığı Kanlıca’nın da Beyoğlu’nun da özünü bilen ve vefasını ödeyenlerden Türker İnanoğlu. 1957 yılında Tatbiki Hoş Sanatlar Yüksekokulu ikinci sınıf öğrencisi iken tesadüfen sinemaya geçişi, her soluğunda sinema ve sanat ile dolu ömründen “Bay Sinema’nın, Serpil Akıllıoğlu tarafından yazılan son kitabı, “Sinemaya Adanmış Bir Ömür, Türker İnanoğlu Acısıyla Tatlısıyla Sinema Anıları” üzerine Kavacık’taki TÜRVAK Türker İnanoğlu Vakfı’nda buluştuk. Kendisinin çetin hastalık sıkıntılarına karşın, itinayla karşıladı bizi, baba dostu.
– Büyüdüğünüz yer Kanlıca’da, bir tarafınızdaki yalıda Ordinaryüs Profesör Feridun Ahıska, öbür tarafta Osmanlı sadrazamlarından Saffet Paşa’nın yalısında ise Fransız terbiyesi ile büyümüş, İngiliz Shell Company’nin Türkiye İşletmesi İdare Şurası Üyesi Kadri Cenani Beyefendi oturmakta ve kendisi süper yalıyı fiyat almadan sinemacılara tahsis ediyor, tek bir koşulla: senaryoyu inceleyecek ve beğenecek. Sizi, siz yapan serüven iki yalı ortasında doğuyor:
Evet, Kadri Cenani Bey’in, 24 odalı, içinde hamamı olan, 3 salonlu tanımı güç yalısı ve kendisi para almadığı üzere 40 kişilik takımın neredeyse yemek fiyatlarını de karşılaması! Bir gün beni aradı ve “Bir ricam olacak, bugün toplantım uzadı fakat sinemacılarla randevum var, bizim uşağın Türkçesi yetersiz beceremez, ister sonra gelsinler, ister bekleyip Kanlıca yoğurdumu yesinler, sen ilgilenir misin?” “Merak etmeyin dedim”, Kerime Nadir’in Funda romanı çekilecek ve Ozon sinemanın sahibi Necil Ozon ve Direktör Nişan Hançer, sanat direktörü Zaven var. Yalıda ağırladım. Bir yandan denizden motorlar geçiyor, kızlar el sallıyor, teklif ettim, tekneyle de dolaştılar. Ortadan bir müddet geçti, Halk Film’in sahibi Fuat Rutkay ile Nişan Beyefendi “Yosmanın Kızı” sinemasını çekecek, asistanı askere gidecekmiş, sen olur musun?, diye sorduklarında birinci yanıtım “Asistan ne iş yapar?” oldu. “Yönetmene yardımcı olur, başarılı olursa direktör olur” dediklerinde Amerikan sinemalarına hayrandım esasen, Türk sinemalarından beni en çok etkileyenler Mahmut Karakurt’un Gülistan Güzey’in oynadığı “Allahaısmarladık” ve Ayhan Işık’ın oynadığı “Kanun Namına”ydı.
– Hayatınız tesadüf mü? O sinema için yalı kullanılmamış ve siz biraz güç ikna olmuşsunuz sanırım.
Doğal, biraz kayıtsız olduğumu gördüklerinde bana “Sizin okuldan Lütfi Akad, Atıf Yılmaz, Çolpan İlhan var” deyince bir deneyeyim istedim. O yalı evet, kullanılmadı zira yalıyı çok beğenmelerine karşın Kerime Az, yapıtını deniz kıyısında düşünmediğini söyleyince Erenköy’de tren yolunun ardında bir köşk tercih ettiler.
– Sanırım sizin asistanlığınız böylelikle daima devam etti. Daima imkânsız görünenleri başardınız, Tarlabaşı’nda bir sokağı Napoli’ye çevirdiniz. Tesadüflere sonra döneceğim lakin yetmişli yıllara damga vuran Aşk Gemisi sineması, bir kısmı Yunanistan’da çekilince Türkiye’de de çekilmesine karar veriliyor, gelişmeler ne formda oldu?
Evet, yürütücü prodüktörlüklerim var, Alman NDR televizyonunun işlerini de yapıyordum. Truva ve Schlieman/Priamus Hazinesi isimli sinemanın Türkiye kısımlarının prodüksiyonluğunu yapıyordum, sinemanın direktörü Yahudi asıllı bir Almandı ve sinemada yardımcı roller için sunduklarım ortasından oyuncuları bulmuş, ama şişman orta yaşlı Osmanlı subayını bulamamıştı. Bana nazaran aradıkları Almanca bildiği için Osman Ağabeydi (Osman Seden). Osman Ağabey, espri olsun diye girdiği yerde “Heil Hitler” diye latife yapardı. Direktörle görüşmeye geldi lakin girdiği anda odadan kıyamet sesleri yükseldi ve direktör Almanca olarak bağırarak “Alın bu adamı, çıkarın buradan!” diye bağırıyor! Halbuki Osman Seden’in sempati olsun diye yaptığı hareket, direktörün Auschwitz Yahudi toplama kampındaki anılarını canlandırınca kıyamet koptu.
“Aşk Gemisi” sineması için bizim Dışişleri harekete geçti, Yunanistan’da çekim olunca Türkiye’de olsun diye. Çekimler, İstanbul, Efes ve Kuşadası’nda olacaktı. İstanbul çekimlerini hiç unutmam, Beyazıt Meydanı’nı bir gecede sabaha kadar yıkattık, seyyar satıcılara camlı vitrin yaptık, bembeyaz formalar ve eldivenler hazırlattım. Balık Pazarı’nın üzeri bir gecede tenteyle kapatıldı, Karaköy’e demir atan Aşk Gemisi’ni formalı hamallar karşıladı, maksadım “Modern Türkiye” sunabilmekti ki Amerika’dan Milliyet gazetesinin sahibi Ercüment Karacan arayıp “Tebrik ederim, çok değişik ve çağdaş bir İstanbul sundunuz” dedi.
– Elia Kazan da mı tesadüf?
Aslen Türk asıllı, Kayserili ünlü direktör Elia Kazan, İpek Film’in sahibi İhsan Bey’in davetlisi olarak geldi, kendisinin İhtiras Tramvayı, Viva Zapata, Rıhtımlar Üzerinde üzere çok sevilen sinemaları vardı. Biz Sirkeci’de çekimde iken bizim nasıl sinema çektiğimizi merak edip, gelmiş. Setçiler yolu yağlayıp sonra su döküyorlar, parlaması için sonra lastik yakıp onu beyaza çeviren ilaç kullanıp beyaz sis ortamı yaratılıyor, Sohban Ağabey’in işleri… Bir vantilatör yapraklar atılıyor önüne rüzgâr niyetine, adam şaşkınlıkla izliyor, bunların yapacağı sinemadan ne hayır gelecek diye? Nişantaş’ındaki İpek Sinema Stüdyosu’nda montajdayken geldi, kurguyu görünce sahneyi anımsadı ve şaşkınlıkla “Bu” dedi sonra O gün çektiğiniz sahne, bu kadar hoş çıkabileceğini hiç kestirim etmemiştim, takım arkadaşlarına da söyle, onları da tebrik ederim” ve ilettim hepsine, o da tesadüf olağan.
– Türk sinema, dizi dünyası Ortadoğu’ya hatta Avrupa’ya yeni açıldığını düşünüp, birtakım dizi isimleri ile atıfta bulunuyorlar, aslında siz yıllar evvel İran, İtalya ve Yunanistan’da Türkiye ismini duyurmuşsunuz.
“İki esir” sineması Cüneyt Arkın, Filiz Akın, Kuzey Vargın, çok büyük ilgi uyandırdı ve İstanbul İran Başkonsolosu aradı, yemeğe davet etti, hedefi Pars Film’in sahibi Dr. koushan ile tanıştırmaktı. Düşünün Tahran’daki sinema stüdyoları, İngilizler tarafından kurulmuş ve Avrupa’nın en çağdaş sinemaları ile uzunluk ölçüşebilirdi. O vakitlerde biz Türkiye’de sahneleri, alışkanlık, tekrarsız ya da tekrarla çekmeye uğraş ediyorduk. Dört sinema, Tahran Macerası ve Hırsız Kız bizim, onların çekeceği Yusuf ile Züleyha ve Melikşah. 1969 yılında, Türkiye’de yılda 250-300 sinema çekilirken, İran’da 10 ile 15 ortasıydı, çalışma tempoları düşüktü. Fakat orada da sabah erken çekimleri başlatmayı, başardık.
Mesleksel manada daima büyük oynamayı seçtim, tam bir Avrupalı ve profesyonel sinema imalcisi oldum. Küçük Şahit, sineması için direktörü de teknik takımımı de İtalya’dan getirdim. Küçük Kovboy, için de takımımı oraya götürdüm ki Cinecitta Stüdyoları bizim için efsane demekti. Yumurcak serisinin, Veda’sını, İtalyan üretimci Kunkera çok beğendi, İtalya gösterim hakkını aldı ve büyük ilgi gördü. Bunların dışında, Kunkera co yapım teklifinde bulundu ve Üçkağıtçılar, Baş Belası ve Babamın Evlatları, doğdu. Üçkâğıtçılar, sineması sarayda Şah ve ailesine gösterildi.
Cosmos Sinema, Yunanistan’ın en büyük Amerikan sinemaları dağıtımcısıydı, Zaranis ile birinci olarak “Yumurcak” için anlaştık. Gala dahil ilgi çok büyüktü, Yunan televizyonu ETA’da Filiz ve İlker ile söyleşiler yapıldı.
‘EN DÜZGÜN DİREKTÖR MEMDUH ÜN’
– Muammer Karaca’nın meskeni plato olarak kullanılıyor sanırım.
Eski dostum, evet konutunu kullanırdık, çok keyifli bir şahsiyetti. O vakti düşündüğümüzde, yokluklar ülkesinde onun meskeninde yok, yoktu. Şeker, yağ yok lakin onda var. Bir gün hasta iken telefon açtı: Dışarı çıkamıyorum, gel de sinema çek, gözüm gönlüm açılsın, diye gittik çektik.
– Sizin için Türk sinemasına damga vurmuş diyebileceğiniz en iyi sinema ve en iyi direktör, diye sorsam?
Var ancak ben Üç Arkadaş ve Memduh Ün derim.
– Siz tesadüf diyorsunuz, lakin Türkan Şoray, “Türker İnanoğlu olmasa ben tahminen de Fatih’te, üç-dört çoçuklu evli bir kadındım, hatta anneanneydim” diyor. Fatih, Sur içinde, Sultan mahallesinden Yeşilçam’a uzanan kıssa nasıl?
“Köyde bir kız sevdim” sineması için Zeki Çan aradı, param az, direktör yok, dedi. Sineması için oyuncular belirli olmuştu, kimileri Panter Emel (hayvan dostu) olarak tanır, Emel Yıldız ve Baki Tamer başroldeydi, direktör olarak kabul ettim ancak içime sinmeyen bir şeyler vardı, yaşı biraz olgun geliyordu rol için, üstelik oyunculuk konusunda da tatmin olmamıştım. Biz üç gün çalıştık ve dördüncü gün, Emel yanında çok hoş genç bir kızla geldi. Zeki’ye o kızı anlattım, tam sinemaya uygun diye lakin kabul etmedi zira çalışmaya başlanmıştı, evvel Zeki’yi ikna ettim sonra imal sorumlusu Suat’ı kızın konutuna gönderdik, meğerse kız, Emel’in kiracısı. İş zorlaşmıştı, annesi ile ofise çağırıp anlattık, çok sevindiler, çekimlere başlandığında kamera acemiliği vardı fakat oyuncu acemiliği yoktu. Evet, Sultan Mahallesin’de birinci ve son sinemam Türkan Soray’ladır. Sonra Emel Yıldız’la da birkaç çalışmam oldu, aslında hepsi tesadüf.
Usta sohbeti bitirirken şöyle diyor:
Teşekkür ederim, babamın gazetesi CUMHURİYET!
Cumhuriyet
