The Lancet’in online yayın organlarından E Clinical Medicine’de geçtiğimiz hafta yayınlanan geniş çaplı bir araştırma, Covid-19’un uzun vadede bedende yarattığı tahrip edici izleri gözler önüne serdi.
Amerika, Kanada, Avrupa, Orta Doğu mesken hatta Asya’dan toplam 56 ülkeden 3 bin 762 Covid hastasının uzun periyodik takibi ile sonuçları kıymetlendiren bilim insanları, Haziran 2020’den evvel Covid’e yakalanmış ve hastalığı PCR testiyle doğrulanmış yahut antikor varlığı ile tespit edilmiş hastaları çalışmaya dahil etti. Bu bireylerin 7 aylık takibini yaparak 28 günden uzun süren şikayetlerini kıymetlendiren çalışma takımı, sonuçları bilimsel bir makale haline getirerek “uzun Covid (Long Covid) tesirleri konusunda dünyanın en büyük yayınını yapmış oldu.
Çalışmaya nazaran Covid hastalığı, 203 semptom ile 10 farklı organı etkiliyor. Bu semptomlardan 66 tanesi ise hastalığın üzerinden 7 ay geçmiş olmasına karşın sürüyor. En yaygın uzun Covid tesiri yorgunluk, halsizlik ve genç yaşlı fark etmeksizin her yaş kümesinde görülen zihinsel sorunlar. Çalışmada, en çok (yüzde 31 ile) 40-49 yaş kümesinin bu tesirlerden mustarip olduğu dikkat çekerken, 1700 kişinin çalışma saatlerini azaltmak zorunda kaldığı belirtiliyor. Uzun Covid tesirine dair şimdiye dek yapılmış en geniş kapsamlı yayın olan bu araştırmayı pahalandıran Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Şurası Üyesi ve Türkiye’nin en büyük pandemi merkezlerinden Feriha Öz Acil Durum Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Nurettin Yiyit, Delta varyantı tehlikesine de dikkat çekerek değerli ikazlarda bulundu.
HASTALARIN DÖRTTE BİRİ 7 AY SONRA BİLE İŞ HAYATINA DÖNEMEDİ
Prof. Dr. Yiyit, “E Clnical Medicine’de, 56 ülkeden hastaların dahil edildiği, Covid’e bağlı 28 günden daha uzun müddet devam eden şikayetlerin değerlendirildiği iyi bir çalışma yayınlandı. 7 ay mühletle bu hastaların şikayetleri izlenmiş ve görülmüş ki aslında çok büyük bir hastada, biz buna ‘uzun Covid’ diyoruz, 28 günden daha uzun süren bulgular kelam konusu. İşin daha ilginci de bu hastaların yüzde 45’i hiçbir vakit iş hayatlarının eskisi üzere olmadığını söylüyor. Yüzde 22 üzere kıymetli bir küme da hala eski iş hayatına dönemediğini söz ediyor. Tüm bunları üst üste koyduğumuz vakit, Covid’den müdafaanın çok daha değerli olduğunu, kesinlikle aşı olmamız gerektiğini anlıyoruz. Zira bu hastalarda üstten aşağıya gerçek neredeyse bütün organları etkileyen bulgular var. Hastaların büyük bir kısmını aylarca süren halsizlikten bahsediyor. Bunun dışında efor kapasitelerinin çok düştüğünü ve idman sonrası yorgunluğun daha da arttığını ve bence hepimizi ilgilendiren kısmı da bilişsel işlevlerinin düştüğünü söz ediyorlar. Çok büyük bir küme hasta, hani bazen deriz ya, ‘Aradığım kelimeyi bulamıyorum, nasıl söz edeceğimi çıkartamıyorum’ diye; bu şikayetin birçok hasta için uzun mühlet devam ettiğini görüyoruz” dedi.
“BANA BİR ŞEY OLMAZ DEMEYİN, EN ÇOK GENÇLERİ ETKİLİYOR”
Covid enfeksiyonunun kanlanmanın, yani damarların girdiği bütün organları etkilediğine dikkat çeken Prof. Dr. Yiyit, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Sindirim sisteminden tutun da kardiyovasküler sisteme, genital sisteme kadar, bilhassa aşıya bağlanan yan tesirlerin aslında aşı ile değil aşı olmadan Covid’e yakalanma ile ortaya çıkabileceğini gösteren bir çalışma bu. 7 ay üzere uzun bir müddet şikayetlerin devam ettiğini görüyoruz ve hastalarının yüzde 86 üzere büyük bir oranında uzun Covid tablosuna maruz kalıyor. Tüm bunlar, ‘Bana bir şey olmaz’ tutumunun çok yanlış odluğunu gösteriyor. Hastalığı atlatabilirsiniz fakat atlattıktan sonra uzun mühlet bu şikayetlerle yaşamak üzere bir durum kelam konusu. Bunları görüp de aşı olmamak nitekim çok büyük bir yürek işi.ö Kovid sonrası 28 günden uzun süren şikayetlerin her yaş kümesini etkilediğini lakin yükle 40-49 yaş grubundakileri daha çok etkilediğini söyleyen Prof. Dr. Yiyit, “Bunlar, daha genç, dinamik, faal iş hayatının içinde olan küme. Bu manada da ‘Ben gencim bana bir şey olmaz’ telaffuzunun de bir manası kalmıyor” dedi.
DELTA VARYANTI AŞILAMADAKİ HESAPLARI DEĞİŞTİRDİ
Türkiye’nin yeni bir tehlike ile karşı karşıya olduğunu söyleyerek uyaran Bilim Heyeti Üyesi Prof. Dr. Yiyit, “Virüs şu an yeni bir mutasyonla yeniden karşımıza çıktı ve buna Delta varyantı dedik. Ülkemizde biliyorsunuz hakim virüs Alfa (İngiltere) varyantıydı. BioNTech tek dozunun buna karşı kâfi bir müdafaa sağladığını söylüyorduk o devir. Sinovac için tekrar iki doz diyorduk. Ancak artık Delta varyantında iş değişti. İki doz BioNTech olunması ve Sinovac için de 3. doz aşı olunması noktasına geldik. Sonbaharda ülkemizde de hakim virüs olacak üzere görünüyor Delta varyantı. Zira etrafımızdaki ülkelerde süratli bir tırmanış başladı. Bilhassa Rusya, İran üzere ülkelerde şu anda Delta varyantı baskın durumda. Muhakkak ki bu bizim ülkemiz için de geçerli bir tehlike” biçiminde konuştu.
“YATAN HASTALAR İÇİNDE DELTA ORANLARI ARTIYOR, BİRDEN FAZLA AŞISIZ”
“Kendi ülkemizdeki bilgilere bakacak olursak Delta varyantı oranı yavaş yavaş artıyor diyen Prof. Dr. Yiyit, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yatan hastalar içinde de oransal olarak Delta varyantı artıyor. Bizim kendi hastanemizde yatan hastaların yüzde 10’u Delta varyantı ile enfekte olan hastalar. Bunların çoğunluğunun genelde aşısız küme olduğunu görüyoruz. İkinci küme ise aşısını olmuş ancak şimdi aşı takvimini tamamlamamış bireyler. Yani bir dozu olduktan sonra hastalığa yakalanmışlar ya da ikinci dozu olup şimdi üzerinden kâfi vakit geçmemiş olan küme. İki doz aşı olup da hastalığı kapan çok az bir küme var. Bunlar da genelde inaktif virüs aşısı olup şimdi 3. dozunu yaptırmamış olanlar. Bu sayılar aslında şunu gösteriyor; şayet biz bunu tehlike olarak görmek istemiyorsak, tekrar o sinema başa sarsın istemiyorsak, bir an evvel Bilim Şurası’nın da teklifleriyle şekillenmiş olan aşı takvimimizi tamamlamamız gerekiyor. Şu an aşılarımızı olup kâfi bağışıklığı sağlayıp sonbahara o formda girmek zorundayız. Yoksa tekrar en başa dönüp o yasaklı, kısıtlı, işimizden, okulumuzdan başka günlere geri döneriz“
“EKSİK BIRAKILMIŞ AŞI TAKVİMİ YENİ MUTASYONLARA DAVETİYE ÇIKARIR”
Ülkemizde uygulanan aşı takviminin Delta varyantı nedeniyle güncellenmek zorunda kalındığına işarete den Prof. Dr. Yiyit, kelamlarını şöyle noktaladı: “Delta varyantın ülkemizde de hakim olma ihtimali doğduğunda, aşı takvimini güncelledik. Evvelden aşıların ortasını açmıştık. Amacımız, bir an önce insanları tek doz aşı ile karşılaştırmaktı zira Alfa varyantının suratını kesmek için kâfi üzere görünüyordu. Fakat Delta varyantı hayatımıza girince, süratlice en az iki doz aşı olmamız gerektiği ortaya çıktı. Bu haftaki Bilim Konseyi toplantısından sonra iki doz ortası müddet kısaltıldı ve (BioNTech için) 3 haftaya indirildi. BioNTech faz çalışmaları da 3 hafta ortayla olunabileceğini söylüyordu. Bir an evvel insanların iki doz aşısını yapıp korunabilir hale gelmesini istiyoruz. Yeniden tıpkı formda inaktif aşı için de 3. dozlar açıldı. Lakin onda birinci iki doz ortası tekrar 4 haftalık mühlet geçerli. Üçüncü doz için de ikinci dozdan sonra 3 aylık bir müddet geçmesi gerekiyor. Bu halde vatandaşlarımız BioNTech aşısı için iki doz, Sinovac için de üç dozunu tamamlayıp korunmuş hale gelecekler. Yarım bırakılmış, eksik bırakılmış aşı takvimi, korunmamak bir yana, mutasyonlar için de aslında davetiye çıkarmak oluyor”
Cumhuriyet
