Birinci derece doğal sit alanı olan Boğaziçi Üniversitesi yerleşkesi ve yakın etrafının bulunduğu 422 bin metrekarelik alanın müdafaa statüsü düşürüldü, ikinci ve üçüncü derece doğal sit alanı haline getirildi. Bu değişiklikle birlikte Boğaziçi Üniversitesi ve etrafı yapılaşmaya açılabilir.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Muhafaza Genel Müdürlüğü’nün 8 Eylül’de duyurduğu karara nazaran, yeşil alan içinde bulunan Boğaziçi Üniversitesi ve yakın etrafı doğal sit alanının statüsünde değişikliğe gidildi.
Tamamı “kesin korunacak hassas alan” statüsündeki 422 bin metrekarelik birinci derece doğal sit alanı, “nitelikli müdafaa alanı” ve “sürdürülebilir müdafaa ve denetimli kullanım alanlarına” çevrildi.
İstanbul Mimarlar Odası’na nazaran bu değişiklikle birlikte imara açılan yerleşke yerleşkesi ve ağaçlık alanlarda yapılaşmanın önü açıldı.
Nitelikli doğal muhafaza alanı yani ikinci derece sit alanlarında, “atık su arıtma tesisi, atık su deşarjı, kanalizasyon şebekesi, içme suyu temini, jeotermal suyun çıkartılması ve iletim sınırı, güç nakil çizgisi, trafo, şalt alanı, bağlantı çizgisi, ulaşım sınırı, açık otopark, teleferik ve telesiyej” yapılabiliyor.
Bunun yanı sıra ikinci derece sit alanlarında park ve rekreaktif bölgeler yapılabiliyor, bu alanlar şehitlik yahut mezarlığa dönüştürülebiliyor. Ayrıyeten Tarım ve Orman Bakanlığı bu alanlarda tarım, hayvancılık ve balıkçılık faaliyetlerine müsaade verebiliyor.
Sürdürülebilir müdafaa ve denetimli kullanım alanları yani üçüncü derece sit alanları ise “düşük yoğunluklu yerleşim yerleri” olarak planlanıyor. Bu alanlarda kültürel bakımdan uyumlu faaliyetlerin yanı sıra turizm tesislerine ve yerleşim bölgelerine müsaade veriyor.
Boğaziçi Üniversitesi’nin sit alanı statüsünde yapılan değişikliğe itiraz eden akademisyenler, bugün toplu olarak Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na itiraz dilekçelerini sundu.
Şimdiye kadar 100’e yakın itiraz dilekçesi sundukların söyleyen akademisyenler, itirazları kabul edilmezse, tüzel yollardan yerleşkenin korunması için teşebbüslerde bulunacaklarını duyurdu.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, haber yayımlanana dek, BBC Türkçe‘nin mevzuyla ilgili sorularına karşılık vermedi.
‘Park, turizm tesisi ve konut yapılma riski var’
Boğaziçi Üniversitesi’nde akademisyen His Erten, “Birinci derece sit olduğu için muhafaza altında bulunan ve hiçbir yapılaşmaya müsaade verilmeyen yerleşkemiz; bu değişiklikle birlikte park, turizm tesisi ve konut yapılma riskiyle karşı karşıya” diyor.
BBC Türkçe’ye konuşan kaynaklar, kararın sebebi ve bilimsel destekleri hakkında hiçbir kamu kuruluşundan bilgi edinemediklerini söylüyor.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı ilgili kararda, Boğaziçi Üniversitesi ve yakın etrafının müdafaa statüsünün yine kıymetlendirilmesi için hazırlanan “Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu’nu” işaret ediyor.
Raporun 8 ve 13 Temmuz 2021 tarihlerinde İstanbul 3 Numaralı Tabiat Varlıklarını Müdafaa Bölge Komitesi’nde görüşülerek karara bağlandığını söz ediliyor.
Raporun kamuoyu ile paylaşılmadığını belirten TMMOB Mimarlar Odası’na nazaran Etraf ve Şehircilik İstanbul Vilayet Müdürlüğü, raporun paylaşılması için yapılan ferdî ya da kurumsal müracaatları da reddediyor.
‘Turizm ve yerleşim alanı olarak yapılaşmaya açık hale geldi’
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Lideri Esin Köymen, yalnızca Boğaziçi Üniversitesi’nin değil, içerisinde konut alanlarının yer aldığı yakın etrafının de yeni yapılaşma riskiyle karşı karşıya olduğunu söylüyor:
“Boğaziçi Üniversitesi’nin ve yakın etrafının birinci derece doğal sit alanı statüsünün düşürülmesi, bilhassa üçüncü derece doğal sit alanı ilan edilen kısımlarda turizm ve yerleşim alanı olarak yapılaşma riskinin yolunu açmış oldu. Yerleşke içerisinde ve konut alanlarının bulunduğu yakın etrafında inşaat ve yapılaşma yoğunluğu artabilir.”
“Alanın içerisinde hali hazırda tescil edilmiş kültürel ve tarihi yapılar var ise bunlar 2860 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Maddesi’ne nazaran muhafaza altındadır. Lakin bunların dışındaki binaların bile yıkılıp tekrar yapılması kelam konusu olabilir.”
Güney Yerleşkesi’nde yer alan ağaçlık alanların ikici değil üçüncü derece sit alanı statüsüne düşürüldüğünü söyleyen akademisyen His Erten de bu alanlarda yapılaşmanın hedeflendiğini düşünüyor:
“Boğaziçi toprağının çok özel bir ekolojisi var. 1800’lerden beri yetişen ağaçlar bulunuyor ve birden fazla Japonya’dan, Nepal’den. Botanik bahçelerde bile göremeyeceğimiz bir çeşitliliğe sahip. Bunların tıpkı formda korunması gerekiyor.”
Değişikliğe münasebet gösteren bilimsel rapor nerede?
TMMOB Mimarlar Odası karara karşı dava açma hazırlığında. Boğaziçi Üniversitesi inisiyatifleri ve mezun dernekleri de çeşitli çalışmalar düzenleyerek Ankara’da ve İstanbul’da ilgili kamu kurumlarına itiraz dilekçelerini iletiyor.
Boğaziçi Üniversitesi İçin Mezunlar Girişimi’nden Banu Can, Boğaziçi Üniversite ve etrafını birinci sit alanından çıkaran ekolojik kıymetlendirme raporlarını talep ettiklerini lakin geri çevrildiklerini anlatıyor:
“Koruma statüsünü düşüren rapora ne öğretim üyeleri ne mezunlar ne de STK’lar ulaşabildi. Raporu talep ettiğimiz İstanbul Vilayet Etraf ve Şehircilik Müdürlüğü, “Zaten karara dava açacağınızı biliyoruz, raporu dava belgesinde görürsünüz. Tahminen ortada bu türlü rapor bile yok, tahminen de davaya yetişmek üzere hala hazırlanıyor.”
Esin Köymen ise sürecin hukuksuz olduğunu söylüyor:
“Bu bilimsel raporun içeriğinde ne olduğu, hangi kıstaslara nazaran birinci derece doğal sit alanı statüsünün değiştirildiği istikametinde yapılan çalışmaların, bu türlü bir karar alınmadan evvel kamuoyunun ve bilim insanlarının görüşüne sunulması gerekiyordu.”
‘Boğaziçi Kanunu’na da aykırı’
Muhafaza statüsü düşürülen alan, 1983 yılında Boğaziçi’nde kültürel ve tarihî kıymetleri koruyabilmek ve bu alandaki nüfus yoğunluğunu sonlandırmak emeliyle yürürlüğe giren Boğaziçi Kanunu kapsamında.
Esin Köymen, muhafaza statüsü değiştirilen alanın tamamının tıpkı vakitte bu kanunla korunduğunu söylüyor.
“Bu yasanın temel gayesi, imar planlarıyla burada yapılaşmanın ve yoğunluğun artırılmasının önüne geçmek ve kıyıların halkın kullanımına açık kalmasını sağlamak. Ama bu değişiklikle bütün bu kısıtlamalar da ortadan kaldırılacak.”
“Öte yandan müdafaa statüsü değiştirilen bu alanda tekrar Boğaziçi Maddesi’ne nazaran üçlü bir idari heyet bulunuyor. İdari heyetinin bir kısmı de direkt doğruya İBB’ye bağlı Boğaziçi İmar Müdürlüğüdür. Bu kararla Boğaziçi İmar Müdürlüğü’nün yetki alanı da ortadan kaldırılmış oluyor. Zira Etraf ve Şehircilik Bakanlığı bu sit alanlarını ilan ettikten sonra, imar planlarını direkt doğruya kendisi yapıyor. Münasebetiyle mahallî idare özerkliğine de alışılmamış olarak, merkezi yönetim tarafından mahallî idarelerin alanına bir müdahale kelam konusu.”
Sit alanlarını belirleyen kanun nasıl değişti?
2011 yılında doğal sit alanlarının durumuyla ilgili bütün yetki Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınarak, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na devredildi.
Çabucak akabinde hazırlanan bir yönetmelikle, birinci derece doğal sit alanları için “kesin korunacak hassas alanlar”, ikinci derece sit alanları için “nitelikli doğal muhafaza alanları” ve üçüncü derece sit alanları için ise “sürdürülebilir müdafaa ve denetimli kullanım alanı” tarifleri getirildi.
Bu değişikliklerle birlikte sit alanlarındaki yapılaşmanın önünün açıldığını söyleyen Esin Köymen, “Özellikle sürdürülebilir doğal muhafaza alanlarında, turizm alanı ve hatta maden aramalarına ve yerleşim alanları yapılmasına müsaade verildi” diyor.
Cumhuriyet
