Büyüme iştahı içinde olmak çok zor. Henüz dibi görüp görmediğimizi de bilmiyoruz

Kategori Mağazacılığı Derneği (KMD) İdare Şurası Lideri Serhan Tınastepe, “Talep yüzde 60’ın altına düşerse, devlet takviyeleri sürmezse, AVM ve işyeri sahiplerinden gereğince kira indirimi alamazsak o vakit kimsenin nefesi yetmez, bu iş kopmaya başlar. O noktaya getirmemek lazım” dedi. Tınastepe, nefeslerinin ne kadar yetip yetmeyeceğinin kamunun atacağı adımlar sonucunda belirli olacağını belirterek “Ticari gayrimenkul kiralarında stopaj ve KDV’nin sıfırlanmasını istiyoruz. Çalışanlara dönük dayanaklar artarak devam etmeli. Devlet düzenleyici, denetleyici ve destekleyici olarak bu süreçte hem hanehalkının hem şirketlerin çökmeden, ağır hasarlar almadan çıkmasını sağlamalı” tabirlerini kullandı. Şu anda yeniden mart-nisan periyodu belirsizliğine girildiğini vurgulayan KMD Lideri Serhan Tınastepe ile bu devirde perakendecinin yaşadığı sıkıntıları konuştuk.

– Koronavirüs sizin üyelerinizi nasıl etkiliyor?

Dokuma ve besin dışında kalan organize perakendenin yüzde 40-50’sini, Koçtaş’tan Boyner’e 75 üyesiyle yaklaşık 250 milyar TL ciroyu, 50 bin mağazayı ve 300 bine yakın istihdamı temsil ediyoruz. Teknoloji, yapı marketler, mobilya, kozmetik, kırtasiye, aksesuvar, büyük mağazacılık kategorileri bizim bünyemizde. Pandemiyle hiç alışık olmadığımız bir ortamda bulduk kendimizi. Bugün 40-50 yaşındaki bir yönetici bile geçmişinde en az 3-4 tane çok büyük kriz yönetmiş. Lakin hem globalde hem Türkiye’de bu krizi yönetme deneyimi olan kimse yok. Bilinmezliği çok fazla olan bir sürece girdik. Pandeminin birinci devrinde birçok perakendeci mağazalarını kapatma kararı aldı ve satışlar e-ticarete döndü. Pandemiden evvel 100 ünite iş yapan biri bu periyotta toplam 40 ünite iş yapabildi. Haziranda yine dönüş başladı. Tekrar dönüşte her kategori çok farklı reaksiyonlar verdi. Mesela teknoloji perakendecileri geçen yılın birebir devrine nazaran cirolarını artırdı. Mobilya konut geliştirme, yapı marketlerinde önemli artış oldu. Birtakım kategoriler geçen yıla yakın ciro elde ettiler. Birtakım kategoriler var ki geçen yılki cirolarının yüzde 20-30’larına bile ulaşamadılar. Üyemiz olmayan sinema, tiyatro, çocuk oyun ve yemek alanları çok önemli sorun yaşıyorlar can çekişiyorlar. Yeni yasaklar da tekrar en çok onları etkiliyor.

YÜZDE 30-35 KÜÇÜLME

– Dalınızda bir hasar tespiti yaptınız mı?

Kasım ayı prestijiyle düşünürsek üyelerimizin yüzde 30-35 küçülmesi kelam konusu. Bu küçülmeyle bile iyi makûs ayakta kalmak mümkün olabiliyor. Kitap kırtasiye, hobi oyuncak, aksesuvar nispeten kozmetik, turiste yönelik iş yapanla önemli manada kaybetti. Fakat şimdi onların yıkılmasına neden olacak boyutta değil. Bunların birden fazla ya güçlü yerli sermayedar ya da yabancı sermayedar. Geçen yılın cirolarını yakalayanlar çok şükür ufak tefek hasarlarla ilerliyorlar. Geçen yıldan fazla ciro yapanlar dua ediyor bizi Allah korudu diyorlar.

DAYANAK YOKSA NEFESİMİZ KESİLEBİLİR

– Ya bundan sonrası?

Şu anda yeniden mart-nisan devri belirsizliğine ve kısıtlamalara girmiş durumdayız. Pandeminin seyri aldığınız hasarın derinleşip derinleşmeyeceğini gösterecek. Kamunun atacağı adımlar da bizim ne kadar hasar alıp almadığımızı ve 2020’yi nasıl tamamlayacağımızı, 2021’e nasıl başlayacağımızı, nefesimizin ne kadar yetip yetmeyeceğini gösterecek. Kapalı kalınan devirde perakendecileri ayakta tutan dayanaklar vardı. AVM’ler kapalı kalınan periyotta kira almadılar bu çok değerli. Cadde mağazalarının sahipleri de kıymetli indirimler yaptı. Kısa çalışma ödeneği, fiyatsız müsaade, sigorta primlerinin ertelenmesi üzere devlet dayanakları de en azından çalışanlarımızı kaybetmememizi sağladı

– Açıklanan yeni kısıtlamalar yasaklar var, nefesiniz nereye kadar yetebilir?

Talebin devamlılığı kıymetli. Yeniden mart-nisan ayındaki üzere önemli kira indirimleri alabilirsek, devlet bu süreçte kiranın stopajında ve KDV’sinde önemli takviye verirse, kısa çalışma ödeneği ve fiyatsız müsaade üzere imkânlar devam ederse, talep de yüzde 60-70’lerin altına inmezse ve bu süreç de 3-4 aydan daha fazla sürmezse biz bu işi bir formda atlatırız.

ARTIK DAHA SIKINTI BİR VİRAJDAYIZ

– Ya bu saydığınız takviyeler olmazsa…

Talep yüzde 60’ın altına düşerse, devlet dayanakları sürmezse, AVM ve işyeri sahiplerinden gereğince kira indirimi alamazsak o vakit kimsenin nefesi yetmez. O vakit bu iş kopmaya başlar. O noktaya getirmemek lazım. Turizm, gastronomi, sinema, çocuk oyun alanlarında yangın çok büyük. Oralar cayır cayır yanıyor. Oralara müdahale edilmesi gerekiyor. Bizim tarafta o kadar büyük bir problem yok. Ancak pandeminin seyri, iktisadın genel gidişatı, talep, kur, enflasyon, faiz, fiyatlamalar bunlar sıkıntı bir sürece girdiğimizi gösteren belirtiler. Optimist bir tabloyu şu ana kadar çizdim lakin bundan sonrası için iyimser bir tablo bizi beklemiyor. Artık her türlü sorun ve problemde biz kamuyu ve dükkân sahiplerini ardımızda bulup bulamayacağımızdan o kadar emin değiliz.

– Bu takviyeler kâfi mi pekala?

Ticari gayrimenkul kiralarında yasal düzenlemeyle bir indirim yapılmalı. Burada kamunun, işyeri sahibi ve kiracının bir ortaya gelip kimsenin mağdur olmaması gerekiyor. Ben kira öderken devlete yüzde 25 stopaj ve yüzde 18 KDV ödüyorum. Ticari gayrimenkul kiralarında stopaj ve KDV’nin sıfırlanmasını istiyoruz. Çalışanlara dönük takviyeler artarak devam etmeli. Bunlar olursa biz bu virajı döner badireyi atlatırız. Asıl bundan sonrası değerli. Artık daha sıkıntı bir virajdayız. Birinci kademe iyi makûs bir halde atlatıldı lakin bu noktadan sonra ne çalışanın kasvet yaşamaya tahammülü kaldı ne tüccarın, esnafın dayanacak bir gücü kaldı. Artık kamunun daha da yardımcı olması gerektiği bir sürece girdik. Yalnızca kredi dayanağı vererek olmaz. Kamunun çok net oyunun içinde olması gerekiyor. Hepimiz özgür piyasaya inanıyoruz. Fakat bu afet durumu. Şu periyotta devlet girmeyecekse ne vakit girecek. Devlet düzenleyici, denetleyici destekleyici olarak bu süreçte hem hanehalkının hem şirketlerin çökmeden ağır hasarlar almadan çıkmasını sağlamalı.

TABANI GÖRÜP GÖRMEDİĞİMİZİ BİLMİYORUZ

– Bahsettiğiniz dayanaklar olmazsa iflaslar olacaktır?

Elbet olur. Bir şirket düşünün geçen yıl yaptığı cironun yüzde 30’una düşmüş nasıl yaşayacak. Mümkün değil. Bu markalar, bu şirketler kolay oluşmuyor. Bir şirketin Covid-19’dan batmasına şayet devlet göz yumuyorsa buradaki şirketler sahipsiz demektir. Şu ana kadar bu türlü şeyler yaşanmadı, önemli zorlananlar var. İnşallah bir iflas dalgası görmeyiz.

– Üyelerinizden mağaza kapatanlar oldu mu?

Eski büyümeler yok artık. Biz 2010’dan bu yana her yıl yüzde 10-15 m2 büyümesi yapardık. Bu yıl yüzde 3’te kalacak. 2021’de takviyeler olmazsa küçülmeler de olabilir

– 2021 için şu an planlama yapabiliyor musunuz?

Aşı bulunmadıkça, bir şeyleri planlayabilmek ve öngörmek çok sıkıntı. Büyüme iştahı içinde olmak çok güç. Şimdi tabanı görüp görmediğimizi de bilmiyoruz.

DİJİTALE BÜYÜK YATIRIM

– Firmalar bu krizle baş etmek için nasıl bir çalışma yoluna geçti?

Kesimin yüzde 80’i kredi gereksinimi olmadan işini yürütüyor. Fakat yüzde 20’lik kısmı var ki borçlanıyorlar ya da sermaye artışında bulunuyorlar. Herkes maliyetlerini kısmanın peşinde. Birçok perakendeci ofislerini küçültüyor. Genel idare masraflarını kısmanın peşinde. Dijitalde 5 yılda yapacağımız yatırımları 5 ayda yaptık. E-ticaret lojistiği konusunda önemli yenilikler var. Bu devirde sahiden çalışanlarımıza sahip çıkmak zorundayız.

– Yılı nasıl kapatacaksınız?

Ciroda düşüş öngörmüyorum. Çalışan sayısı korunur. Perakende genç işsizliğin ilacı. Bugün hiç tartışmasız Türkiye’nin en yakıcı sorunu genç işsizliği, 3 gençten 1’i işsiz. Üniversite mezunu gencin meskende umutsuz işsiz beklemesi büyük bir yıkımdır.

Cumhuriyet