Çağdaş Gazeteciler Derneği: Gazetecilerin baskı altında tutulması kabul edilemez
Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD), basın kartı yönetmeliğine karşı açıklamada bulundu. Açıklamada “‘Milli Güvenlik ve kamu nizamına muhalif davranış’ kart iptal münasebeti olamayacak”, “Basın kartı almak ‘keyfi’ olarak engellenemeyecek”, “Gazetecilerin baskı altında tutulması kabul edilemez” tabirleri kullanıldı.
‘Basın Kartı Yönetmeliği gazetecileri baskı altında tutuyor’ denilen ÇGD Genel İdare Kurulu’nun açıklamasının tamamı şu formda:
Danıştay, iktidarın kendisine yakın olmayan basını cezalandırmak maksadıyla değiştirdiği Basın Kartı Yönetmeliği’ne basın özgürlüğüne karşıt olduğu gerekçesiyle “dur” dedi. İktidara “makbul” gazeteci incelemesi yapamazsın” diyen Danıştay İdari Dava Daireleri Şurası ”milli güvenlik ya da kamu tertibine karşıtlık yahut bunları alışkanlık edinme”, “gazetecilik meslek onurunu zedeleyecek işler yapılması” üzere muğlak ve keyfi münasebetlerle basın kartlarının iptal edilemeyeceğine karar verdi. Gerçek gazetecilerin basın kartları iptal edilirken Cumhurbaşkanlığı çalışanları başta, bürokrat ve memurlara hiçbir kural aramadan “ulufe” üzere basın kartı verilmesine imkân sağlayan Yönetmeliğin değerli hususlarının yürütmesi durduruldu. Danıştay kararında mevcut Yönetmeliğin gazetecileri baskı ve tasa altında tutacağına dikkat çekilirken basın kartının verileceği şahıslarda aranacak kuralları içeren temel unsurların, bu hakka keyfi bir halde müdahale edilmesini önleyecek biçimde düzenlenmesi gerektiği uyarısı yapıldı.
ÇGD AÇMIŞTI
Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığının hazırladığı tartışmalı Yönetmelik Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) tarafından yargıya taşınmıştı. ÇGD avukatı Onur Can Keskin’in açtığı davada Danıştay 10. Daire, Yönetmeliğin yalnızca bir unsurunun yürütmesini durdurmuştu. Avukat Keskin ÇGD ismine karara itiraz ederek, mevzuyu Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na taşıdı.
Danıştay’ın en üst organı olan İdari Dava Daireleri Konseyinin (İDDK) kararı aşikâr oldu. Şura, yüzlerce gazeteciyi mağdur eden tartışmalı Yönetmeliğin en kıymetli düzenlemelerinin yürütmesini durdurdu. Şura kararına nazaran, İrtibat Başkanlığı’nın “basın meslek onurunu zedeleyecek işler yaptığı/yapması”, “milli güvenlik ya da kamu tertibine karşıt davranışlarda bulunması” ile “bunları alışkanlık edindiği/edinmesi” üzere “ muğlak ve keyfi” münasebetlerle basın kartları ve daima basın kartlarını iptal yetkisi engellendi.
İŞTE MÜNASEBETLER
Kararları bağlayıcı nitelik taşıyan Danıştay İDDK kararında “hukuk devleti” “basın özgürlüğü” “eleştirme ve bedel yargısında bulunma hakkı” “gazetecinin savunma hakkı”na vurgu yaparken iktidara çok kuvvetli “hukuk devleti” bildirileri verdi. Konsey, Anayasanın 2. Hususuna nazaran hukuk devletinin hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı kontrolüne açık, yasa koyucunun da uyması gereken temel hukuk prensiplerinin bulunduğunun şuuruna sahip devlet olduğu vurguladı.
NET VE AÇIK OLMALI
Kaydedilen kararda “öngörülebilirlik” prensibinin, hukukun temel prensiplerinden olduğu ve bu unsura nazaran, yasal ve idari düzenlemelerin açık ve net olması gerektiği kaydedildi. Kararda, “Buradaki gaye, ilgili şahısların davranışlarını belirleyebilmesi ve muhakkak aksiyonların yol açabileceği sonuçları evvelce öngörebilmesidir” denildi.
BELGİSİZ DÜZENLEME YAPAMAZSIN
Kararında AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarına da atıf yapan Şura “belirlilik” unsuruna de vurgu yaparak, “Düzenlemenin keyfiliğe müsaade vermeyecek halde yani yönetim tarafından takdir yetkisine dayanılarak keyfi uygulamalara imkân verilmeyecek biçimde yapılması gerekmektedir” münasebetine dayandı.
GAZETECİ RAHATSIZ EDEBİLİR
Kararda, basın özgürlüğüne ait anayasal kurallar ve demokratik toplumlardaki fikir özgürlüğüne ait prensipler sıralandı. Basının, kamu güçlerine olduğu kadar özel güçlere karşı da korunması gerektiğinin anlatıldığı kararda şöyle denildi:
“Bağımsız ve tarafsız yayıncılığın sürdürülebilmesi için alınacak tedbirler de bu ödev kapsamındadır. Söz özgürlüğünün kelamı edilen toplumsal ve ferdî fonksiyonunu yerine getirebilmesi için, AİHM’in de söz özgürlüğüne ait kararlarında sıkça belirttiği üzere, yalnızca toplumun ve devletin olumlu, yanlışsız ya da zararsız gördüğü “haber” ve “düşüncelerin” değil, devletin yahut halkın bir kısmının olumsuz ya da yanlış bulduğu, onları rahatsız eden haber ve niyetlerin de serbestçe söz edilebilmesi ve bireylerin bu tabirler nedeniyle rastgele bir yaptırıma tabi tutulmayacağından emin olmaları gerekmektedir.”
DEMOKRATİK TOPLUM İÇİN ÖZGÜR BASIN
Söz özgürlüğünün çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin temeli olduğu, bu özgürlük olmaksızın “demokratik toplumdan” bahsedilemeyeceğinin anlatıldığı kararda, basın kartının, gazetecilerin mesleksel faaliyetlerini yürütürken faal çalışmaları, dalın her türlü zorlukları karşısında kendilerini savunabilmeleri için değerli olduğu anımsatıldı.
BASIN KARTI YALNIZCA KART DEĞİLDİR
Basın kartının ayrıyeten her türlü kamusal faaliyete katılma konusunda akreditasyon görevi gördüğü belirtilerek, “Basın kartı yalnızca bir meslek kartı olmayıp, birebir vakitte basın kartı sahibi olan şahsa habere, bilgiye, olaya erişebilme imkânında kolaylık sağlayan ve bu doğrultuda toplumun yanlışsız bilgilendirilmesine araç olan bir karttır” denildi.
“KEYFİ BİÇİMDE ENGELLENEMEZ”
Kararda, bu nedenle, basın kartının niteliği ile ne formda verileceği konusunda ve bu kartın verileceği şahıslarda aranacak kuralları içeren temel unsurların, anılan hakka keyfi bir formda müdahale edilmesini önleyecek formda düzenlenmesi gerektiği vurgulandı.
İŞTE DURDURULAN UNSURLAR
Danıştay İDDK öncelikle Basın Kartı Yönetmeliğinin daima basın kartı ve basın kartı iptallerine destek yapılan hususlarının yürütmesini durdurdu.
ULUSAL GÜVENLİK VE KAMU SİSTEMİ MUĞLAK
Tartışmalı unsurlardan kimileri 25, 29 ve 30. Hususlarında düzenleniyordu. Yönetmeliğin “Basın meslek onurunu zedeleyecek işler yapması, davranışlarda bulunduğu yahut alışkanlıklar edindiği “, “Milli güvenlik ya da kamu nizamına karşıt davranışlarda bulunması yahut bu cins davranışları alışkanlık edinmesi” hallerinde kartların iptal edilebileceğini düzenleniyordu. Kararda bu tabirlerin tarifinin Yönetmelikte olmadığı vurgulanarak, şöyle denildi:
“Muğlak sözler içeren bu düzenlemeler, üstte açıklamasına yer verilen, ‘hukuki öngörülebilirlik’ ve ‘hukuki belirlilik’ prensiplerine ters olduğu üzere, bu ibarelerin yer aldığı düzenlemelerin basın kartı sahibi ilgilileri, mesleğini baskı altında, tasa içinde yerine getirmek zorunda bırakabileceği; bu nedenle de, anılan ibarelerin basının misyonunu tam olarak yerine getirmesine mani olabileceği sonucuna varılmıştır.”
GAZETECİYE SAVUNMA HAKKI KAİDE
Kararda “Diğer taraftan, anılan düzenlemeler çerçevesinde bedellendirilen fiillere ait tespitin hangi metot ile ne biçimde yapılacağı soruları açıkta kalmakta olup; bu sürece ait soruşturma ya da inceleme yapılıp yapılmayacağı; ilgililerin savunmalarının alınıp alınmayacağı da meçhuldür. Kaldı ki, ‘savunma hakkı’nın, bireyin en temel haklarından olduğu ve Anayasamızda da bu durumun karar altına alındığı; bu hakkın ihlal edilmesinin hukuka karşıtlık oluşturacağı açıktır.
Yönetim tarafından, bu düzenlemelerin içeriğinin geniş tutulması, muğlak tabirler kullanılarak, hudutlarının tam olarak belirtilmemesi nedeniyle basın kartının iptali konusunda tanınan yetkinin keyfi olarak kullanılabileceği ve yönetim ile bireyin bu manada karşı karşıya gelebileceği de göz önünde bulundurularak, düzenlemenin çerçevesinin açık ve net halde belirlenmesi gerekmektedir.” denildi.
NET VE AÇIK OLUN
Kararda, basın kartının verilip verilmeyeceği yetkisinin komiteye bırakılmasına karşılık, nasıl ve kim tarafından iptal edileceğinin yönetmelikte belirtilmediği, yönetmelik düzenlemelerinin, muğlak tabirler içermesi, net ve açık olmaması, hudutlarının tayin edilmemesi nedeniyle hukuksal öngörülebilirlik ve bellilik unsuruna ters vurgulandı.
“İSTEDİĞİN KAMU GÖREVLİSİNE BASIN KARTI VEREMEZSİN”
Danıştay gerçek gazetecilerin basın kartları iptal edilirken Cumhurbaşkanlığı çalışanları başta, bürokrat ve memurlara hiçbir kaide aramadan “ulufe” üzere basın kartı verilmesine imkan sağlayan düzenlemeyi de durduruldu. Şura kararında, Yönetmeliğin 14. hususunun 1. fıkrasının a, b, c bentleri sıralandı. Bu düzenlemelere nazaran, şu şahıslara basın kartı verilebileceği anlatıldı:
”- Cumhurbaşkanlığı Merkez Teşkilatında basın-yayın faaliyeti yürüten ve Cumhurbaşkanlığına bağlı kurum ve kuruluşlarda basın-yayın ünitesinde çalışan çalışandan en üst yönetici tarafından belirlenecek bireylere
– Bakanlıklarda, Basın ve Halkla Alakalar Müşavirliği ünitesi amiri ile basın-yayın faaliyeti yürüten çalışandan bakan tarafından belirlenecek iki şahsa
– İrtibat Başkanlığında; Lider ve lider yardımcılarına, 1. hukuk müşaviri, daire liderleri, taşra teşkilatı müdürleri, basın müşavirleri, basın ataşeleri ile Başkanlık ünitelerinde fiilen vazife yapan hukuk müşavirlerine, irtibat uzmanlarına ve uzman yardımcılarına, merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatı ünitelerinde fiilen misyon yapan işçiden Başkanlıkça uygun görülenlere…”
BASIN KARTI GAZETECİYE VERİLİR
Kararda, Bağlantı Başkanlığı’na basın kartı düzenleme yetkisinin verildiği fakat kartın kamu görevlilerine verilmesine ait düzenleme yapma yetkisi tanınmadığı vurgulandı. Yönetmelikte, basın kartı verilmesine ait değerlendirmelerin komite tarafından yapılacağı belirtilmesine karşın dava konusu düzenlemelerde yalnızca en üst seviye yöneticinin, bakanın ya da liderin uygun görmesinin kâfi sayıldığı vurgulandı.
Basın kartı verilecek işçi konusunda da yönetmelikte sınırlama olmadığının anlatıldığı kararda, “Oysa ki basın kartı verilecek şahıslara ait hangi ölçütlerin temel alınacağının somut olarak ortaya konulması; objektif ölçütlerin dava konusu Yönetmelik ile belirlenmesi gerekmektedir” denildi.
TÜREL BELLİLİK PRENSİBİNE MUHALİF
Kararda, bu nedenle, kelam konusu düzenlemelerin türel bellilik unsuruna karşıtlık teşkil ettiği belirtilerek, “Yönetmeliğin 6. unsurunda basın kartı verilecek bireyler için makul kurallar aranırken dava konusu düzenlemelerde rastgele bir koşul aranmadan velhasıl bu kartın sınırlama getirilmeden her pozisyondaki işçiye verilebilir olması Yönetmeliğin kendi içerisinde çelişkili kararlar barındırmasına yol açmıştır. Bu prestijle, türel bellilik unsuruna karşıt biçimde düzenlenen anılan kararların hukuka karşıt olduğu sonucuna varılmıştır” denildi.
ARTIK NE OLACAK?
İrtibat Başkanlığı, basın kartı başvurusu yapan gazetecilere, karşılık vermeyerek, belgelerini incelemede tutuyor ya da sürece koymuyordu. Başkanlığın basın kartı almaya hakkı olup olmadığı istikametindeki formu koşulların dışına taşan ve yorum yoluyla ulaşılabilecek “makbullük” incelemesini mümkün kılan yasal destek ortadan kalktı. Danıştay İDDK kararı kesin ve bağlayıcı.
ÇABUCAK UYGULANMASI GEREKİYOR
Karara nazaran, İrtibat Başkanlığı, bu yolu izlemeksizin, müracaatları komiteye iletmek zorunda olacak. Başkanlığın bu tarafta inceleme yapmasını gerektirecek bir mühlete de muhtaçlığı kalmadı. Tekrar karara nazaran, yürütmenin durdurulması kararı derhal uygulanacak, davanın bitmesi beklenmeyecek.
Danıştay’ın bu kararıyla Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı’nın bugüne kadar verdiği basın kartı ve daima basın kartı iptal kararları, basın kartı yenilememe ve basın kartı vermeme kararları hukuksal destekten mahrum hale geldi. Evrak bu karar üzerine Danıştay 10. Dairesine geri gönderildi. Artık, müracaattaki iptal istemleri asıldan görülerek karara bağlanacak.
Cumhuriyet
