İnsanın kendisini zora sokan ve üzen şartları kabullenmesi, savunması, zahmete sokan şartların nedenlerini görmemesi, ezilmesine karşın ezenin yanında yer alması, hatta ezen bireye karşı minnet duyması olarak da tanımlanabilen Stockholm Sendromu; rehinelerin, kendilerini esir alanların hislerini manaya durumuna gelmeleri ve daha sonrasında hatalılara yardımcı olmaya çalışmaları ve sonunda özdeşim kurmaları hali olarak tanımlanır. Stockholm sendromu, tam olarak, rehinenin kendisini rehin alan bireyle mümkün diyalog sürecinde oluşan, duygusal manada sempati ve empati oluşması olarak özetlenebilecek ruhsal durumu anlatan bir tabirdir.
Stockholm Sendromu’na nazaran kurban/ezilen durumunda olan topluluk, kendilerini tehditle, şiddet yoluyla ve özgürlüklerini kısıtlamakla ağır gerilime sokan bireylerin bakış açısını benimseyebilir. Bu durumda artık kendi bakış açılarına nazaran bir “kurban/ezilen” durumunda değildirler. İçinde bulundukları durum bir anda yasal ve yanlışsız bir duruma, kendilerini ezen insan da aslında yanlış anlaşılmış bir şahsa, hatta bir çeşit kahramana dönüşür.
İSMİNİ STOCKHOLM’DEKİ BANKA SOYGUNUNDAN ALDI
Birinci defa Psikiyatr Nils Bejerot tarafından tanımlanan sendrom, ismini 1973 yılında İsveç’in başşehri Stockholm’de yaşanan bir olaydan alır.
23 Ağustos 1973 günü Stockholm’de yaşanan olayda, soyguncular bir bankayı soymak için basarlar ve bankada 4 banka görevlisini 6 gün boyunca 131 saat rehin meblağlar. Soyguncular, rehinelere iyi davranır ortalarında iyi bağlar oluşur. Polisin bankaya operasyon düzenleyeceğini fark eden rehineler, soyguncuları uyarırlar. O denli ki rehineler olay sonrasında yakalanan rehineler aleyhine söz vermekten kaçındıkları üzere, soyguncuların avukatlık ve savunma masraflarını karşılamak için ortalarında para toplarlar. Günün gazeteleri bu olay üzerine ‘ soyguncular bankadan para çalamadılar, fakat birtakım insanların kalbini çaldılar’ diye manşet atar. Rehinelerden Stockholm Sendromu’na yakalanan bir vazifeli özgür kaldıktan sonra nişanlısını terk ederek, olay sırasında bankada ilgi duyduğu soyguncunun mahpustan çıkmasını bekler ve onunla evlenir.
İKİNCİ HADİSE: PATTY HEARTS OLAYI
Bu olaydan bir sene sonra ABD’de güçlü bir ailenin kızı olan Patty Hearst, kendilerine Simbiyonez Özgürlük Ordusu diyen bir küme tarafından kaçırıldı. Küme üyeleri, bayanı ışık geçirmez, ufak bir dolapta kilitli tuttu, bayanı daima vefatla tehdit etti ve ona tecavüz etti. Yalnızca birkaç gün “ödül” ismi altında dolabın kapısı biraz açık bırakılarak bayanın hava almasına müsaade verildi. Patty Hearst bu formda o dolapta iki ay boyunca yaşadı. Olayın üzerinden yaklaşık bir yıl geçtikten sonra Patty Hearst, San Francisco’da elinde tüfekle bir bankayı soymaya çalışırken yakalandı. Eski rehine, Tania takma ismini almış ve kendisini kaçıran örgütün silahlı bir militanı olmuştu. Avukatı Stockholm Sendromu’nu savunmada mahkemeye sunsa da, mahkeme bu savunmayı kâfi bulmamış ve mahpus cezasına çarptırılmıştır.
STOCKHOLM SENDROMU’NUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
En büyük belirtilerinden birinin küçük bir iyilik için bile karşıdaki beşere minnettar olmak olmak olan Stockholm Sendromu’nda; şiddete maruz kaldığını reddetmek ve berbata kullanımdaki öfkenin reddedilmesi de belirtiler ortasındadır. Ezilen kişi, içinde bulunduğu durumdan ötürü kendisini kabahatler.
Stockholm Sendromu’nun belirtileri şu halde sıralanabilir:
– Küçük bir iyilik için bile çok ağır şükran hisleri
– Şiddeti ve şiddet tehdidini reddetme
– Akılcılaştırma
– Berbata kullanımı tedbire gücüne sahip olduğu inancı
– Durum ve istismar için kendini suçlama eğilimi gereksinimleri
– Küfürlü şiddet davranışını azaltmak için onu şad etme uğraşları
– Dünyayı istismarcı perspektifinden kıymetlendirme, kendi perspektifini kaybetme
– Kendini istismarcı perspektifinden kıymetlendirme
– İstismarcıyı iyi bir kişi olarak kıymetlendirme ya da onu bir mağdur olarak görme
– Hayatta kaldığı ve öldürülmediği için istismarcıya minnettarlık duygusu hissetmek
STOCKHOLM SENDROMU’NUN AYKIRISI: LİMA SENDROMU
Lima Sendromu, Stockholm sendromunun tersine, rehin alan kişinin rehinesine sempati geliştirmesiyle ortaya çıkan ve rehinesiyle duygusal bağ kurmasına verilen isimdir. Stockholm sendromunun tam zıddı olduğu söylenebilir. Paradoksal bir formda, rehin alan kişi kurbanlarıyla empati kurmaya başlar ve bir noktada, kurbanlarının muhtaçlıkları ve sıhhatleri hakkında endişelenmeye bile başlar.
Lima Sendromu Aralık 1996’da Peru’nun başşehri Lima kentinde 14 gerillanın, Japon Büyükelçiliği’nde düzenlenen bir resepsiyonu basarak birçok diplomat, iş insanı ve askeri 4 ay boyunca rehin alması sonucu ortaya çıkmıştır. 4 aylık bu kriz boyunca militanlar, rehinelere sevecen davranmış ve gereksinimlerini karşılamış, hatta rehinelerin büyük bir kısmını da özgür bırakmışlardır. Bu olay da Lima Sendromu’nun doğuşu olarak kabul edilir.
Cumhuriyet
