ekilir ekin geliriz
ezilir un geliriz
bir sarfiyat bin geliriz
beni vurmak kurtuluş mu
Hasan Hüseyin
12 Eylül 1980 darbesinin yaklaşık dört ay öncesi… Çapa Tıp Fakültesi birinci sınıf öğrencisi Süleyman Atlas, Cevizlibağ Atatürk Öğrenci Yurdu’nun merdivenlerini ağır ağır çıkarken gözü saatlerdir elinde tuttuğu gazetenin manşetine bir defa daha takıldı.
“Sağ terör bu kere de Çorum’u amaç aldı”(1)
Başlığın altındaki habere nazaran MHP Genel Lider Yardımcısı Gün Sazak’ın 27 Mayıs’ta Ankara’da öldürülmesinin akabinde Çorum’da olaylar çıkmış, sağcı militanlar “Kana kan intikam”, “Ya kan kusturacağız ya da tam susturacağız” sloganlarıyla solcu ve Alevilere ilişkin olan işyerlerini tahrip etmişler, bir kişiyi öldürmüşler, onlarca kişiyi yaralamışlardı. Militanların ortasında etraf vilayetlerden gelenler de vardı. Saldırganlar, solcu ve Alevilerin ağır olarak yaşadığı, Süleyman’ın ailesinin de oturduğu Milönü Mahallesi’ne yanlışsız yürüyüşe geçmiş, lakin mahalle sakinleri barikatlar kurarak saldırıyı engellemişlerdi. Esasen bir iki hafta evvel babası Sadık Atlas, nisan ayında Alaca’da birtakım bombalama, yaralama ve öldürme olayları yaşandığını ve Alevilere ilişkin dükkânların tahrip edildiğini söylemişti telefonda. 19 Mayıs bayramından evvel de “İslamcı Gençlik” imzalı bir bildiri yayımlanmış ve “Namuslu bacılarımız müstehcen kıyafetlerle teşhir edilmek istenmektedir” denilerek halk cihada çağırılmıştı. Çok değil, bir buçuk yıl evvel, yüreklerde onulmaz yaralar açan Maraş Katliamı’nın bir gibisi güya tekrarlanmak isteniyor üzereydi. Süleyman, Çorum’daki ailesini, arkadaşlarını düşündü. Bir yük hissetti yüreğinin tam üzerinde. Yüzlerce kilometre uzaktaydı ve elinden bir şey gelmiyordu. Bir hafta sonra biyoloji imtihanı vardı. Ona da girip bir an evvel memleketine, Çorum’a gidecekti. Babası birkaç defa yurdu aramış ve gelmemesini söylemişti ancak o yerinde duramıyordu.
YAVUZCA ANLATIRIZ
O cuma gecesini daima bunları düşünerek, iki üç saatlik uykuyla geçirdi. Sonraki gün Cumhuriyet’in “Faşist terörün tırmanışı sürüyor” başlıklı haberinde Çorum’a geniş yer veriliyor ve polislerin kayıtsız tavrı ve olaylara seyirci kalmasından yürek alan faşist kümelerin tekrar akına geçme olasılığından bahsediliyordu.(2) Kahvaltıda yurttaki arkadaşlarıyla kararını paylaştı. Bir kısmı, olaylar sakinleştikten sonra gitmesinin daha hakikat olacağını söylediğinde, “Benim halkım Çorum’da bu türlü bir uğraş verirken ben burada kalamam. Bu faşizme karşı bir direniştir ve benim de orada olmam gerekir” demişti.
Onun bu kararı arkadaşları için hiç şaşırtan olmamıştı. Süleyman, fakirlerin, ezilenlerin, personellerin yanında; sermayenin ve halka hükmetmeye çalışanların karşısındaydı. Şimdi yirmisinde gencecik bir fidandı ve Deniz üzere, Ulaş üzere, Yetenekli üzere kendini halkın eşitlik, özgürlük ve emek uğraşına adamıştı. Ailesinin maddi durumu iyi olmasına rağmen yaz aylarında tuğla fabrikasında çalışmış, tabip olma dileğiyle Harbiye’den ayrılıp üniversite imtihanına hazırlandığı yıl bir yandan da İskilip’in Dut köyünde vekil öğretmenlik yapmıştı.
İmtihanları bittikten sonra Çorum’a giden Süleyman, insanlık tarihine birinci yazılı barış antlaşmasıyla ismini yazdırmış olan kentini tanıyamadı. Silah sesleri, Alevilere ilişkin mesken ve işyerlerinden yükselen dumanlar, yakılan ağıtlar ve tasaları yüzlerinden okunan beşerler… Binlerce yıldır çeşitli kültür ve medeniyete mesken sahipliği yapmış olan bu kadim kentin sokaklarında artık “Alevilere ve komünistlere ölüm” sesleri duyuluyor, duvarlarına “Çorum ovası bozkurtların yuvası”, “Dinsizlere Çorum’da yer yok”, “Yunusça anlamayana, Yavuzca anlatırız” üzere sloganlar yazılıyordu. Barış yerini çatışmaya, müsamaha ise düşmanlığa bırakmıştı.
‘BABAMA HABER VERİN’
Milönü Mahallesi’nde ise saldırganları içeri sokmamak için inanılmaz bir uğraş vardı. Mayıs ayının sonundaki birinci atağın Maraş’taki üzere büyük bir katliama yol açmadan püskürtülmesi, halkın moralini yükseltmişti. Herkeste kısa müddette direniş ruhu hükümran olmuştu. Çeşitli komiteler kurulmuş, herkes bir komitede kesinlikle misyon üstlenmişti. Süleyman, günlerce barikattan barikata koştu. Halkın güvenliği için arkadaşlarıyla birlikte hava aydınlanıncaya kadar Milönü’nün sokaklarında dolaşıyordu. Barikatların gerisinde sabahladığı günlerin birinde son bir yılı Vezneciler’de, Beyazıt’ta, Cevizlibağ’da bir ortada geçirdikleri yoldaşlarına bir mektup yazdı. Bu mektupta, yollar maskeli ve silahlı faşistlerce tutulduğu için manileri zahmetle aşarak bir akşam vakti Çorum’a girebildiğini, babasından nöbeti devraldığını ve mahallelinin ataklara karşı koymak için sopa, kürek ve çakaralmazlarla barikatlar ardında beklediğini yazıyordu. Hükümran sınıflara ve ırkçılığa karşı sürdürülen direnişin zafere dönüşeceğine inancı tamdı Süleyman’ın. Çorum asla Maraş üzere olmayacaktı.
Haziran ayı boyunca kentte toplu çatışma olmadı lakin yer yer kişisel öldürmeler, yaralamalar, azaplar, yangınlar devam ediyordu. Halk, devrimcilerin önderliğinde direnmekteydi.
Temmuz ayı başında ise kentte büyük bir hareketlilik göze çarpıyordu. Güya birileri yine düğmeye basmış üzereydi. Belediye hoparlörlerinden “Alevilere mevt, komünistlere ölüm” anonsları yapılıyor, sağcı militanlar bildiri dağıtıp halkı cihada çağırıyorlardı.
1 Temmuz Salı günü, Süleyman ve kardeşi Ufuk, Eti Ortaokulu’nun çabucak gerisinde bir yüzbaşı ve komuta ettiği bir komando birliğinin barikatları aşmaya çalıştığını gördüler. Süleyman çabucak orada bulunan bir at arabasının üzerine çıktı ve halka, Milönü’nün savunulması gerektiği istikametinde tesirli bir konuşma yaptı. Süleyman’ın konuşması devam ettikçe halk kalabalıklaştı. “Askerler mahallemize girmemeli, buna karşı çıkmalıyız, bizi lakin biz koruyabiliriz” dedi ve kalabalığın daha da artmasıyla askerler uzaklaştı. At arabasının üzerinde konuşan güya Süleyman değil de Gorki’nin devrimci kahramanı Pavel’di.(3)
4 Temmuz günü, sıcak havaya karşın kent alışılmadık bir biçimde kalabalık ve hareketliydi. Valilik hangi münasebetle olduğu bilinmeyen bir kararla sokağa çıkma yasağını kaldırmıştı o gün. Yaklaşık kırk gündür direnen Alevi ve solcular, o günün Çorum olaylarının en kanlı günü olacağını biliyormuşçasına tedirgindiler. Günlerden cuma idi ve tıpkı Maraş Katliamının başında olduğu üzere sokaklarda yabancı beşerler dolaşmaktaydı. Güvenlik güçleri güya katliamın önünü açmak için saldıranları değil de savunma halinde olanları gözaltına almaktaydı. Kentin gergin olduğu bu saatlerde barut fıçısının fitili yeniden temelsiz bir haberle yakıldı. Çorum’un tüm mescitlerinde cuma namazını kılmakta olan halka komünistlerin Alaaddin Camii’ni bombaladığı söylendi. TRT de “Olaylar Alaaddin Camii’ne bomba atılması ve dışardan ateş açılmasıyla başladı” haberini sık aralıklarla vererek bu kışkırtmaya dayanak sağladı. Büyük bir atağın eşiğinde olduğunu anlayan Milönü halkı, saldırganları mahalleye sokmamak için caminin bulunduğu meydana aktı adeta. Onların içinde Süleyman da vardı. Saat 13.00 sularıydı. Uzaklardan “tekbir” sesleri ile karışık bir uğultu geliyordu fakat cadde boyunca baktığında yalnızca komandoları ve panzerleri görüyordu. Tam bu sırada kardeşi Ufuk ile karşılaştı ve ona çabucak meskene gitmesi gerektiğini söyledi. Bombalandığı ve yakıldığı söylenen caminin şerefesine yerleştirilmiş kum torbalarının akabinde makineli tüfeklerle halka ateş ediliyor, panzerler rastgele kurşun yağdırıyordu. Faşizm her yerden namlusunu gösteriyor lakin halk direniyor, geçit vermiyordu. Süleyman, aklında az evvel konuta gönderdiği kardeşi Ufuk, Cengiz Topel Caddesi’nden aşağı gerçek koşarken bir anda sol omzunda yanma hissetti. Vurulduğunu anlayarak kendisini çabucak sağındaki üç katlı bir binanın bahçesine attı. Nefes nefeseydi. Balkondan atılan bir bez ile yarasını sarmaya çalışırken “Babama haber verin, ben Sadık Atlas’ın oğluyum” dedi etraftakilere. Birkaç kişi onu bahçesine sığındığı meskene almaya çalıştılar ancak o kısa müddette bu mümkün olmadı ve panzerden inen iki polis onu kollarından tutarak panzere gerçek sürükledi. Süleyman, tıp fakültesi öğrencisi olduğunu, ölümcül bir yaralanmasının olmadığını, kendisini almamalarını söylese de zorla panzerin içine koydular onu. Tam binerken “Devrimciler ölmez” dediği duyuldu. Bir bayan panzerin gerisinden “Ne olur onu Sigorta Hastanesi’ne götürmeyin” diye bağırdı ancak panzerin istikameti alt katı işkencehaneye dönüştürülmüş olan Sigorta Hastanesi idi.
1. Cumhuriyet gazetesi, 30 Mayıs 1980.
2. Cumhuriyet gazetesi, 31 Mayıs 1980.
3. Maksim Gorki. Ana.
ZALİMCE ÖLDÜRÜLDÜ…
O gün Süleyman’dan bir haber alamayan ailesine sonraki gün onun azap edilmiş cansız vücudu teslim edildi. Ağabeyi Zihni Atlas ağlayarak kucakladı Süleyman’ı. Göğsünde ve yüzünde sigara yanıkları ve demir beş lira izleri vardı. Bedeninde sivri bir mille delinmiş üzere dört tane delik gördü. Sol eli bilekten kesilmiş, yalnızca deri tutuyordu. “Doktor olmayı çok istemişti. Hastanede azap görerek öldürüldü. Bunu kabul etmek çok güç” dediği duyuldu Zihni Atlas’ın.
Atlas ailesi için zulüm bitmemişti. Bu sefer nereye defnedileceği sorunu baş gösterdi. Her yer faşist işgal altındaydı. Ne köyleri Sevindikalan’a ne de Çorum’un tek mezarlığı olan Ulumezarlık’a defnetmek mümkündü. Çaresizlik içinde konutlarının bahçesine mezar kazmayı düşünmeye başladıkları sırada Palabıyık köyüne götürülebileceği söylendi ve kendisiyle birebir gün katledilen Raif Erden ile birlikte güç şartlarda oraya götürülerek defnedildi.
“Baba ben ilerde iyi bir tabip olup gariban halka yardımcı olacağım” diyen Süleyman Atlas, Çorum’da vahşice öldürülen ve geleceği elinden alınan onlarca pak beşerden biriydi. Her birinin anısı önünde hürmetle eğiliyor, devletin himayesinde ve Emniyet güçlerinin dayanağı ile bu kitlesel soykırıma kalkışan zorbalara karşı kırk gün boyunca gibisi görülmemiş bir direniş gösteren Çorum’un Alevilerine, sosyalistlerine ve devrimcilerine dayanışma ve minnet hislerimizi sunuyoruz.
Cumhuriyet
