David Buick: Otomobilin, her şeyini kaybeden öncüsü

General MotorsDavid Buick başarılı bir mucit olmasına karşın sonunda tüm mal varlığını kaybetti

Mucitler kelam konusu olduğunda, David Dunbar Buick en güzellerinden biridir.

Ömrü boyunca, çim fıskiyesi, tuvalet sifonudüzeneği ve bugün bile kullanılmakta olan dökme demir lavabo ve küvetleri emaye ile kaplamanın yolunu buldu.

Lakin en büyük icadı, dünyanın en büyük araba üreticilerinden biri olan General Motors’un temeli olacak araçtı.

Geçen yüzyılda 50 milyondan fazla araç Buick ismini taşıdı.

Ama Buick, bir değil iki sefer servet kazanmasına karşın, sonunda neredeyse beş parasız kalacaktı.

Kıssası, çağdaş bir Amerikalı iş insanı ve hayırseveri şu kelamları söylemeye sevk etti: “En büyüklerin bardağından bir yudum aldı ve sonra içindekileri döktü.”

Ancak bu nasıl oldu?

Buick’in öyküsü, onun bir mucit dehasına sahip olduğunu, fakat ticaret anlayışının pek de gelişmediğini gösteriyor.

General Motors1904 model Buick Runabout’un bir kopyası

İskoçya’daki Arbroath’tan ABD’ye 1856’da küçük bir çocukken taşındı, ilerleyen yıllarda sıhhi tesisatçılık yapmaya başladı.

Maksadı, yaratıcı fikirlerini kullanarak başarılı olmaktı.

Lakin Buick memnun değildi. 19. yüzyılın sonunda, diğer bir fikri takıntı haline getirdi: içten yanmalı motor.

Su tesisatı işindeki hissesini 100.000 dolara (bugünün 3,3 milyon doları) sattı ve kendi araba firmasını kurdu.

Buick Auto Vim hâlâ kullanılan üstten subaplı motoru yaratacaktı lakin 1902’ye gelindiğinde yalnızca bir otomobil üretmişti ve sermayesi tükendi.

Detroit merkezli şirketi William Crapo Durant satın aldı ve yakın vakte kadar dünyanın en büyük araba üreticisi olan General Motors’u (GM) kurdu.

General Motors, Buick’e olan minnetini lisana getirirken, “günümüzün Buick markasına ve General Motors’a olan katkısı küçümsenemez” tabirlerini kullandı.

Şirketin bir sözcüsü, “David Buick’in öyküsü içeriden bakıldığında çok karmaşık gözükse de, elbet o olmasaydı, Buick arabası olmazdı” dedi.

Getty ImagesGeçen yüzyılda 50 milyondan fazla Buick arabası satıldı

Birkaç yıl sonra Buick’in 100.000 dolar karşılığında şirketten ayrılması sağlanacaktı – bu, şirketteki paylarını elinde tutsaydı elde edebileceğinin çok küçük bir kısmıydı.

Lakin bu serveti de California’da petrole yatırım yaparak ve Florida’da arazi satın alarak kaybetti.

1924’te, 69 yaşındayken Detroit’e işsiz ve neredeyse beş parasız döndü, meskenine bir telefon bile alacak parası yoktu.

Sonunda Detroit Ticaret Okulu’nda eğitmen olarak bir iş bulmayı başardı, lakin sıhhati berbata gidiyordu.

‘Kambur, küçük, yaşlı adam’

Buick anısına kasabaya bir heykel diktirmek için kampanya yürüten, Arbroath merkezli emekli gazeteci Ian Lamb onu şöyle anlatıyor:

“Çelimsizleştikçe, müracaat vazifelisi olarak bir iş buldu ve ziyaretçilere ağır gözlüklerle bakan zayıf, kambur, küçük yaşlı bir adam olarak hatırlanıyor.”

Mart 1929’da, kalın bağırsağındaki tümör nedeniyle geçirdiği ameliyatın akabinde Detroit’teki Harper Hastanesi’nde zatürreden öldüğünde 74 yaşındaydı.

Hastaneye yatmadan kısa bir müddet evvel verdiği bir röportajda Buick, “Endişelenmiyorum. Başarısız; düştüğünde sıçrayıp ayağa kalkmak ve bugün ile yarın ne yapacağını düşünmek yerine, yerde kalan, oturup dün olanlar hakkında endişelenen adamdır. Muvaffakiyet budur – ileriye, yarına bakmak. Kimseyi beni aldatmakla suçlamıyorum. Kurduğum şirkette kaybettiğim hayatın cilvesiydi” dedi.

Ian LambDavid Buick anısında 1994’te Arbroath’a bir levha asıldı

Haziran 1994’te, Arbroath’taki Masonların eski merkezinin duvarlarına bir hatıra plaketi asıldı – doğduğu sokaktan ayakta kalan tek binaya.

Plaketin asıldığı merasimde, General Motors’un üst seviye yöneticilerinden Robert Coletta şunları söyledi:

“Buick, neredeyse 20. yüzyılın tamamında Amerikan araba dalının en kıymetli isimlerinden biri oldu.

“Bu kişiyi, sırf ismi arabalarımızı tanımladığı için değil, dehası ve çalışkanlığı, otomotiv alanında hala yazılmakta olan eşsiz bir muvaffakiyet hikayesinin başlangıcını oluşturduğu için onurlandırmamız gerek.”

O vakitten bu yana Buick’in tanınırlığı azaldı ve ismi unutulma tehlikesiyle karşı karşıya.

New York Times iki yıl evvel, Buick isminin artık Kuzey Amerika’daki modellerin gerisine damgalanmadığını bildirdi. Bugünlerde birden fazla Buick’in satıldığı Çin’de isim levhası çoktan ortadan kayboldu.

Ian Lamb ve oburlarının eforlarına karşın, Buick’in isminin yakın bir vakitte memleketindeki bir heykelle tarih kitaplarına geçeceğini söylemek güç.

‘Önemli gelişmeler’

Arbroath’ta onu hatırlatan tek şey, bir duvarın yan tarafında yer alan ve birden fazla mahallî sakinin gözünden uzak olan hatıra plaketi.

Ian Lamb, arabanın öncüsünü bir heykelle anmanın uygun olacağını düşünüyor.

“David Buick, motorlu otomobillerin gelişiminde değerli ilerlemeler kaydedilmesini sağladı. Yeniden de kaç kişi bu yaratıcı dehanın burada, Arbroath’ta doğduğunu biliyor?

“Evet, doğduğu sokakta ayakta kalan son binada asılı bir plaket var, ancak kentte yaşayan beşerler bile onu bulmakta zorlanırdı.

“Buick hatırlanmayı hak ediyor.”

Cumhuriyet