Dijital medya raporu yayımlandı: Bağımsız medyayı baskılayan Google, okurları iktidar medyasına yönlendiriyor

Viyana merkezli Memleketler arası Basın Enstitüsü’nün (IPI) yeni Dijital Medya Raporu yayımlandı.

IPI Türkiye Ulusal Komitesi Lider Yardımcısı Emre Kızılkaya ve gazeteci Burak Ütücü’nün hazırladığı “Yeni Ana Akım Yükseliyor (Ve Dayanağa Muhtaçlığı Var)” başlıklı raporda, Türkiye’de bağımsız yayıncıların ve iktidara yakın kuruluşların dijital medyadaki tesiri detaylı olarak incelendi.

68 sayfalık rapor, Türkiye’den 16 bin 104 internet kullanıcısının yer aldığı bir panele, haber bahisli aramalardan toplanan 84 bin 430 satırlık Google verisine, toplumsal medya platformlarında kaydedilen milyonlarca etkileşime ve 28 medya kuruluşunda misyonlu gazetecilerle yapılan görüşmelere dayanıyor.

GOOGLE, KULLANICILARI İKTİDAR YANLISI HABER KURULUŞLARINA YÖNLENDİRİYOR

Türkiye’de bağımsız medyanın kapasitesine ve gereksinimlerine dair bugüne dek yapılmış en kapsamlı araştırmayı sunan raporda yer alan sonuçlar özetle şöyle:

• En yüksek arama hacmine sahip olan haberlerle ilgili aramalarda Google, kullanıcıların yüzde 90,6’sını üç adet iktidar yanlısı haber kuruluşuna yönlendiriyor. Bu kuruluşlar Hürriyet, Sabah ve Milliyet.
• Google Haberler ise iktidar medyasına yüzde 73,8, bağımsız medyaya ise yüzde 26,2 oranında yer veriyor. Yani Google; bağımsız medyaya, iktidar medyasına kıyasla çok daha az dijital trafik ve reklam geliri sağlıyor.
• Google, tıpkı vakitte, iktidar medyasının, demokratik toplumu hedefleyen nefret söylemi ve dezenformasyon içeriklerinin sesini artırmayı sürdürüyor. Şirket ABD’de, Türkiye’ye kıyasla kullanıcılara haber kaynakları konusunda çok daha geniş ve sağlam bir menü sunuyor.

‘YOUTUBE ALGORİTMASI DA İKTİDAR MEDYASINA AVANTAJ SAĞLIYOR’

Rapora nazaran:

• Google’a ilişkin YouTube’un teklif algoritması da, bağımsız medyanın haber görüntülerini izleyenleri iktidar medyasının kanallarına yönlendiriyor.
• Buna rağmen iktidar medyasının izleyicileri YouTube tarafından bir ‘yankı odasında’ tutuluyor, onlara bağımsız medyanın görüntüleri önerilmiyor.
• Raporda görüşlerine yer verilen bağımsız medya yöneticileri, Google’ın tık avcılığını teşvik ettiğini, büyük medya kuruluşlarının ihlallerini görmezden geldiğini söylüyor.
• Facebook’un “sahtekârları ve trolleri” kayırmasını ve Twitter’ın ise Türkçe haber yayıncılarına içeriklerini gereğince gelirleştirme imkânı vermemesini eleştirenler de var.

İKTİDAR MEDYASI YERİNDE SAYIYOR, BAĞIMSIZ MEDYA YÜKSELİŞTE

Rapora nazaran, bağımsız yayıncıların toplumsal medyadaki etkileşimi, iktidar medyasına kıyasla daha yüksek olmasına karşın, Google algoritmaları bağımsız medyayı baskılayıp iktidar medyasına görünürlük ve dijital gelir avantajı sağlıyor.

Raporda şu bulgular yer alıyor:

• Türkiye’de bağımsız medyanın dijital erişimi (33,5 milyon aylık kullanıcı), iktidar yanlısı medyanınki (47,8 milyon kullanıcı) ile kıyaslanabilir bir hacme ulaştı.
• İktidar yanlısı medyanın erişimi son periyotta yerinde sayarken bağımsız yayıncılar erişimlerini süratle artırmayı sürdürüyor.
• Bağımsız yayıncıların toplumsal medyadaki etkileşimi, iktidar medyasına kıyasla yüzde 16,5 daha yüksek. Örneğin bağımsız yayıncıların haberleri, Facebook’ta, iktidar medyasına kıyasla 5 kat daha fazla etkileşim alıyor.
• Bağımsız medyanın Facebook sayfalarının takipçi sayısı bu süreçte yaklaşık yüzde 10 büyürken, iktidar medyası yüzde 0,61 küçüldü.
• Hürriyet ise bir yılda 85 bini aşkın takipçi kaybederek Facebook’ta en süratli küçülen yayın oldu (yüzde 2.7).

EN TANINAN PAYLAŞIM, CUMHURİYET’İN TWEET’İ OLDU

Raporda incelenen üç kümedeki medya kuruşlarının Ocak-Kasım 2020 periyodunda Facebook, Twitter ve Instagram’da en az 10.000 etkileşim alan 61 içerik paylaştığı saptandı.

Rapora nazaran en tanınan paylaşım, toplam 119.053 etkileşim alan gazetemiz Cumhuriyet’in tweet’i oldu. Bu haber, oyuncu Şevket Çoruh’un, Sabah müellifi Mevlüt Tezel’in “Özel tiyatroların hiç mi birikmiş parası yok kenarda” tabirine verdiği yanıttan ibaretti. Kendisi de koronavirüs salgını nedeniyle perde açamayan bir özel tiyatronun sahibi olan Çoruh, habere husus olan iğneleyici tweet’inde, “Hiç mi kenara para koymadınız ülke altın çağını yaşarken, halka IBAN gönderiyorsunuz” demişti.

Tiyatrocu Şevket Çoruh, hükümete yakın Sabah gazetesinde Mevlüt Tezel'in "Salgından önce özel tiyatrolar altın çağını yaşıyordu, kenara hiç mi para koymadınız” ifadesine "Hiç mi kenara para koymadınız ülke altın çağını yaşarken halka İBAN gönderiyorsunuz" karşılığını verdi pic.twitter.com/YMsUwNleqW

— Cumhuriyet (@cumhuriyetgzt) May 29, 2020

‘ARAMA MOTORLARININ OLUMSUZ TESİRLERİ İZLENMELİ’

Raporun sonuç kısmında ise şu teklifler yer aldı:

• Türkiye’de nitelikli gazeteciliğe kendisini adayan medya kuruluşları, birlik olmalı.
• Paydaşlar, nitelikli gazeteciliğin yeşereceği bütün bir ekosistemi uzun vadede desteklemeli.
• Bağımsız medya kuruluşlarının, en çok muhtaçlık duydukları gazetecilik eseri geliştirme ve iş operasyonları üzere alanlarda insan kaynaklarına ve hizmetlere makul maliyetlerle erişmesinin yolu açılmalı
• Arama motorlarının ve toplumsal ağların Türkiye’deki bağımsız medya üzerindeki olumsuz tesirleri izlenmeli ve bu hususta tesirli tahliller üretilmeli. Bilhassa de algoritmaları yoluyla platformların, haber kuruluşlarına şeffaflık içinde ve adilce muamele etmesi, haber içeriklerinin dağıtımını etkileyen kararlarını kamu faydasını önceliklendirerek alması sağlanmalı.

Rapor bugün TSİ 15.00’te, IPI Yönetici Yardımcısı Scott Griffen’ın moderatörlüğündeki bir çevrimiçi basın toplantısında, Kızılkaya ile Ütücü tarafından Türkiye ve dünya kamuoyuna sunulacak.

Raporun Türkçesi için buraya, İngilizcesi için ise buraya bakılabilir.

Cumhuriyet