Batı ile Ankara ortasında bağlar inişli-çıkışlı seyirde ilerlerken müttefikliğin itimat duvarına ait tartışmalar da artıyor. Doğu Akdeniz, Suriye bahisleriyle birlikte Rus S-400 şiddetli kriz başlıklarından. Galatasaray Üniversitesi Milletlerarası İlgiler Kısım Lider Yardımcısı Doç. Dr. Ali Faik Demir, Rusya’nın son yıllarda Türkiye’nin en değerli müttefiki haline geldiğini söylerken şu sözleri kullanıyor: “İlginç olan birçok mevzuda farklı tarafta olunmasına karşın, bu bağ muvaffakiyetle sürüyor. Avrupa’nın tavrı ise iki tarafı daha çok birbirine yaklaştırıyor.” Demir, “Rusya, Türkiye açısından değerli bir partner olmaya devam etmeli lakin dış siyasette alternatiflerin olmasının pahası asla unutulmamalı” diyor.
– Biden devriyle birlikte Transatlantik işbirliğinde yeni sayfa arayışlarını nasıl okuyorsunuz?
ABD başkanlık seçimi tüm dünya için bir değişim ihtimali ümidini yarattı. Lakin bu yeninin ne açılardan olabileceğini, daha değerlisi yeninin dünyadaki hangi aksilikleri bitireceği ve ne tıp siyasetleri başlatacağını görmek gerekiyor. Kartların tekrar dağıtılacağı bir sürece girildiği yadsınamaz. Biden devrinde Transatlantik bağların sıkılaştırılacağı ve “Önce Amerika” diyen Trump yerine Batı kampının tekrar canlandırılması öncelik kazanacak görünüyor.
‘SÖZDE MÜTTEFİKLİK’
– Gerek AB gerekse ABD’den NATO üyesi Türkiye’ye yönelik yaklaşımlarda farklı bir tavır bekliyor musunuz… Ankara’ya baskı siyasetleri artar mı?..
Türkiye-ABD bağlarının kıymetli bir boyutunu Türkiye’nin Batı ile müttefiklik alakasının istikrarları belirleyecek üzere. Bu çerçevede 2021’deki önderler doruğu NATO’nun yeni sürecinin önemli şifrelerini ortaya koyacak. Türkiye’nin bu süreçte nerede duracağı merak konusu. Bu kademede iki kritik sorun ortaya çıkıyor: Doğu Akdeniz ve Rus S-400 füze savunma sistemi. Doğu Akdeniz büyük ve karmaşık bir sorun yumağı ve AB boyutu ön planda yer alıyor.
S-400 ise ABD, AB ve NATO çerçevesinde kritik bir sorun olma özelliğini taşıyor. ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Türkiye’nin S-400 sistemini kullanmaması gerektiğini ve bu bağlamda bir müttefik üzere davranmadığını söyledi. Bu açıklamasında bir birinci olarak Türkiye için kelamda stratejik müttefikimiz sözünü kullandı. Türk tarafının ABD ve NATO’nun taleplerini dikkate alan ve alternatif sunan yaklaşımına karşın bu sorunun gündemde birinci sıradaki yerini koruyacağı anlaşılıyor. Tarafların tansiyonu yükseltmek üzere bir niyeti yok lakin paralel olarak siyasetlerinde ısrarlılar ve bu da mümkün yeni gerginliklerin sinyali niteliğinde.
– ABD idaresinin Suriye’de terör örgütü YPG’ye dayanağın süreceği bildirisini nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye, Rusya ile işbirliği konusunda Batı ittifakı kanadından baskılara karşı nasıl bir yol izlemeli…
Suriye konusunda problemler çözülmüş değil. Ürküten sessizlik hâkim bölgeye. ABD’nin yeni Savunma Bakanı, Ortadoğu’yu yakından tanıyan, CENTCOM’un başında bulunmuş bir isim, Lloyd Austin. IŞİD’le gayret kılıfı altında terör örgütü PKK-PYD-YPG’yi silahlandırmasıyla biliniyor. ABD’nin PYD/YPG konusunda nasıl bir tutum takınacağı Türkiye açısından son derece kıymetli. Türkiye, bu hususta Blinken’in kullandığı kelamda müttefik tarifini ABD için kullansa herhalde hiç yanlış olmaz… Rusya ile alakalara gelirsek, son yıllarda en kıymetli müttefikimiz haline geldiğini söylemek yanlış olmayacak.
Farklı olan birçok bahiste farklı tarafta olunmasına ve başka siyasetler uygulanmasına karşın, bu bağ muvaffakiyetle sürüyor. Avrupa’nın tesirine gelince, tam aksine iki tarafı daha çok birbirine yaklaştırıyor. Batı açısından bakılırsa son derece yanlış bir strateji. Türkiye bir manada Rusya ile yakın bağ kurmaya mahkûm bırakılıyor. Biden idaresinin Rusya’ya bakışı ve muhtemel siyasetlerinin Türkiye açısından kimi zorluklar ve yeni yol arayışları yaratabileceği düşünülebilir.
‘TÜRKİYE KİLİT KONUMDA’
Rusya, Türkiye açısından kıymetli bir partner olmaya devam etmeli lakin dış siyasette alternatiflerin olmasının bedeli asla unutulmamalı. Rusya için Türkiye neden kıymetli sorusunu sorarsak vereceğimiz yanıt bize hakikat yolu gösterecektir. Bu soruya kuşkusuz birçok açıdan karşılık mümkün. Lakin Türkiye’nin jeopolitik pozisyonu en öne çıkanlardan. Türkiye’nin komşu olduğu bölgeler ve devletler günümüz memleketler arası ilgilerinin odağında yer alıyor. Bu çerçevede Rusya’nın nüfuzunu kurmak ya da artırmak istediği her alanda Türkiye de var.
Rusya’nın güç ve bilhassa boru çizgileri siyasetlerinde Türkiye kilit pozisyonda. Türkiye’nin Avrupa ile her şeye karşın süren müttefiklik bağı ve NATO üyesi olması, saydıklarım kadar tahminen bunlardan da kıymetli. Batı Bloku ile ortası soğuk ve aralıklı bir Türkiye Rusya açısından son derece bedelli. Batının içinde kalmakla birlikte, böylesi bir gergin ve sıkıntılı bağ hali Türkiye’yi daha pahalı kılıyor Rusya için. Bir manada Türkiye ile ilgiler daha ihtimamlı ve karşı tarafı kaybetmemek üzerine kuruluyor. Lakin bağlantı, bir mecburiyet, daha berbatı bir devlete mahkûm olmaya dönüşürse, sonu hiç istenmeyen halde olumsuz bir tabloya dönüşür.
‘BLOKUN BÖLÜNMESİNİ SAĞLAMAK GEREK’
– Doğu Akdeniz, Libya mevzularında Ankara ile İsrail-Mısır sınırında tekrar görüşme sistemi kurulması istikametindeki yorumlar için görüşünüz nedir?
Dış siyasette münasebet kanallarını açık tutmak gerek. Bu bağlamda Ankara’nın İsrail ve Mısır ile de diplomatik yerleri kullanması kıymetli. Bu kanalın açılması ve geliştirilmesi kuşkusuz başka bir strateji gerektiriyor. Mısır ile Katar bağlantılarının düzelmesi, Türkiye’nin başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez ülkeleriyle alakaların düzelebileceği istikametindeki sinyalleri diplomasinin aktifliğinin artabileceğini gösteriyor. Doğu Akdeniz, başta Kıbrıs, güç, Libya, Suriye ve Lübnan olmak üzere birçok ülke ve sorunu kapsıyor. Ankara aksisi cepheden gelen, Doğu Akdeniz güç güvenliği üzere sözler akla şu soruyu getiriyor: Doğu Akdeniz’de tehdit kim? Onlar için yanıt çok açık Türkiye. Bu kadar benzemezleri bir ortaya getiren faktör bir manada Türkiye zıtlığı. Bunun çok farklı nedenleri olmakla birlikte oyun bozan rolü Türkiye’de. Türkiye için en hakikat strateji bu blokun bölünmesini sağlamak. Bunun için belirli bahislerde farklı devletlerle uzlaşma ve birlikte hareket etmek gerekir.
Cumhuriyet
