Doğu Karadeniz’in 3’üncü zelzele riski bölgesine çekilmesinin akabinde bölgede dolgu alanları ve yumuşak yerlerin yanı sıra heyelanlı alanlar daha da riskli hale geldi. Uzmanlar, bilhassa İzmir sarsıntısının, Doğu Karadeniz için değerli bir ikaz olduğunu belirterek 1999’dan evvel yapılan binaların güvenirliği, bütünü ile gözden geçirilmesi davetinde bulunuyor.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) eski öğretim üyesi, Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, AFAD tarafından yapılan son sarsıntı tehlikesi haritasına nazaran Trabzon’un zelzele tehlikesinin 2, Rize’nin ise 3 kat arttığına dikkati çekerek; Doğu Karadeniz’in sarsıntıya hazırlıklı olması gerektiğini söyledi.
‘DEPREM RİSKİ 3 KAT ARTTI’
Karadeniz kıyısının iki sismik sınır ortasında kaldığını belirten Prof. Dr. Osman Bektaş, “Karadeniz kıyısı doğudan batıya yanlışsız, güneyden kuzey Anadolu fayı, kuzeyden de kıyıya paralel yeniden kuzey Anadolu fayına paralel bir fay ile sonlandırılmıştır. Yani hem kuzeyde hem güneyde iki fay var. Güneydeki fay çok daha etkin, yıllık suratı 20 milimetre. Kuzeydeki Karadeniz fayı ise çok yavaş hareket eden sinsi bir faydır. Yıllık suratı 1-2 milimetre civarında. Lakin bu Karadeniz fayı üzerinde de gerek Kandilli gerek AFAD’ın istasyonları sarsıntıları algılamaktadır. Yani burası sismik bir sınırdır. Özetle; Karadeniz kıyısı iki sismik çizgi ortasında kalıyor. AFAD tarafından yapılan son sarsıntı tehlikesi haritasına nazaran Trabzon’un sarsıntı tehlikesi iki kat, Rize’nin zelzele tehlikesi ise 3 kat arttı. Bu ne demek; 100 tonluk bir binaya daha evvel yataydan 10 tonluk bir zelzele tesiri öngörülüyordu, artık Trabzon için 20 ton, Rize için 30 ton öngörülüyor. Bunun da manası bu direktörlükten evvel Trabzon-Rize taraflarında yapılan yapı stokları bütünüyle şu anda zelzele tehlikesine açıktır. Trabzon ve Rize’nin yapı stoku ne durumdadır sorusu akıllara geliyor. Zelzele tehlikesi haritasına nazaran olabilecek olan zelzeleye karşı sağlam mıdır, dayanıksız mıdır? Yahut yer parametreleri ne durumdadır bu bilinmiyor” dedi.
‘DOLGU ALANLARINDA KRİTİK YAPILARIMIZ VAR’
Dolgu alanlarının sarsıntı büyütmesine neden olabileceğini de kaydeden Prof Dr. Bektaş, “Bu nedenle dar alanda taban etütlerine ehemmiyet verilmesi gerekir. Bu bağlamda Doğu Karadeniz Bölgesi’nde bilhassa Trabzon ve Rize’de dolgu alanları, kıyı kesitindeki bilhassa eski plaj üzerine kurulmuş binaların sorgulanması gerektiğini öngörüyoruz. Rize’nin esasen yapı stoku muhakkak. 3’de 1’i büsbütün dolgu alanı üzerinde bulunan Rize’nin nüfus yoğunluğu gitgide artıyor. Bu da zelzele riskini artırıyor. Rize kentsel dönüşüme esasen geçmiştir. Fakat Trabzon için rastgele bir çalışma yok. Bence Trabzon için acile yapı stoku çalışmalarının ivedilikle güvenliği sorgulanmalıdır. Trabzon’daki yer yerin özelliklerinin bilinmesi gerekiyor. Olabilecek olan bir sarsıntıda yerin sarsıntıya karşı davranışı nasıl olacak? Sarsıntının şiddetini artıracak mı? Ne kadar artıracak? Bunun bilinmesi lazım. Trabzon’da dolgu alanlarında çok kritik yapılarımız var. Akyazı Stadı eski direktörlüğe nazaran yapılmış. Dolgu üzerinde bir direktörlük. Rize tarafında dolgu üzerinde yapılmış resmi binalarımız var. Bunların güvenliği kesinlikle sorgulanmalıdır” diye konuştu.
‘BURADA SARSINTI OLMAZ’ ALGISI YANLIŞ’
Bölge için insanlarda ‘burada zati sarsıntı olmaz’ halindeki algının yanlış olduğunu söz eden Bektaş, şöyle dedi:
“‘Burada sarsıntı olmaz’ algısı yanlıştır. Aslında ‘deprem olmaz’ algısı Trabzon’da bilinçsiz, sorgusuz, güvenliksiz yapı stokunun oluşmasına sebebiyet vermiştir. Bu yapı stoku bilhassa 1999 yılından evvelki yapılar hemen test edilmeli yahut sorgulanmalıdır. 1999’dan sonraki direktörlükte nispeten çok daha iyidir. Lakin 2018 yılı direktörlüğüne nazaran tüm Karadeniz Bölgesi’ndeki yapı stoklarımız zelzele riskine açıktır. Rize’nin zelzele tehlikesi daha fazla zira Karadeniz Bölgesi doğudan da fayla çevrilmiştir. Hem Karadeniz fayı, hem kuzey Anadolu fayı, hem de kuzey Doğu Anadolu fayı ile çevrildiği için ve 2012’deki zelzeleye Rize çok daha yakın olduğu için, birebir vakitte Rize’nin büyük kısmı dolgu alanı üzerinde olduğu için zelzele tehlikesi daha fazla. Ancak Trabzon’un da heyelanlı alanları var. O da farklı bir risk, farklı bir tehlike oluşturuyor.”
‘ÖNGÖRÜLEN SARSINTIYLA BURADA FELAKET OLABİLİR’
Trabzon’da 2017 ile 2020 yılı ortasında bina üretimi bakımdan rekor kırıldığını kaydeden Bektaş, “Zemin etütleri burada çok değerlidir. Maalesef taban etütleri istenildiği biçimde yapılmıyor. Yani formaliteden öteye geçmiyor. Hal bu türlü olunca sarsıntıya karşı dayanıksız binalar oluşuyor. Bu noktada belediyelere, mahallî idarelere değerli misyonlar düşüyor. Yer etüt raporlarının kesinlikle denetim edilmesi gerekiyor. Bilhassa belediyelerde afete karşı yer bilimleri dairesi kurulması gerekir. Son yapılan çalışmalar şunu gösteriyor ki; burada olabilecek olan en büyük sarsıntı 6.6 büyüklüğünde. Yani öteki yerde olabilecek olan sarsıntının birebiri Trabzon’da, Rize’de de olur. 6.6 büyüklüğündeki bir zelzele bu bölgede sıvılaşmaya ve sarsıntının büyümesine neden olur. Bu da felaket olur. Hemen yapı stoklarının denetim edilmesi lazım ve ‘bölgede zelzele olmaz’ algısı ve önyargısından kurtulmamız, sarsıntıya hazırlıklı olmamız lazım. İzmir, bunun en değerli örneğidir. İzmir’de yaşanan zelzelenin şiddetinden 2 kat daha fazlasının bu bölgede olması öngörülüyor” tabirlerini kullandı.
Cumhuriyet
