Dünyanın en önemli su yollarından: Süveyş Kanalı nedir, ne zaman yapıldı?

Mısır’da 24 Mart’ta Süveyş Kanalı’nda enlemesine karaya oturan ve deniz ticaretinin durmasına neden olan Evergreen şirketine ilişkin Ever Given isimli konteyner gemisi, dünyanın en kıymetli ticaret kanalını ulaşıma kapattı. Tıkanan kanal nedeniyle yük dolu 320 gemi, geçiş için sıraya girdi. “The Ever Given” isimli geminin, dar kanalda enlemesine sıkışarak geçiş yolunu kapatması sonucu deniz trafiğinin durması nedeniyle ham petrol ve LNG sevkiyatlarında aksamalar yaşandı. Son olarak, milletlerarası ticarete günlük 7 milyar dolar üzere bir ziyan verdiği varsayım edilen Ever Given gemisi ile ilgili bir haftadır devam eden kurtarma çalışmalarında sona gelindi. Inchcape Shipping denizcilik hizmetleri tarafından yapılan açıklamada, “Ever Given sabah 4.30 sularında başarılı bir biçimde yüzmeye başladı. Şu anda inançta. Sonraki adımlar hakkında daha fazla bilgi, öğrenildikten sonra paylaşılacaktır” sözleri kullanıldı.

Süveyş Kanalı’nda yaşanan bu olay, dünyada kapakları olmayan en uzun kanal olarak bilinen ve Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayan kanalı da gündeme getirdi.

İşte Süveyş Kanalı’nın, gelişimi ve önemi…

FİKİR, FİRAVUNLAR PERİYODUNA DAYANIYOR

Süveyş Kanalı, Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayan ve Mısır’ın Osmanlı yönetiminde olduğu devirde açılan dünyanın en değerli kanallarındandır. Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlama kanısı Birinci Çağ’da Firavunlar devrine kadar gidiyor. Firavun II. Ramses vaktinde açılan kanal sonradan kumla doldu ve kullanılamaz hale geldi. Firavunlar devrinde açılan kanalın ana güzergahı Romalılar ve İslam hakimiyeti periyodunda de çeşitli tarihlerde tamir ettirilerek kullanıldı. Halife Ömer’in buyruğuyla Mısır valisi Amr bin Âs kanalı tamir ettirdi ve bu kanal 8. yüzyıla kadar kullanıldı.

16. Yüzyılda Portekizliler Hint Okyanusu’na geçerek Baharat Yolu’nu denetim altına alıp Osmanlı’nın doğudaki topraklarını tehdit etmeye başladılar. Bu tehlike karşısında Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa ve Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayacak bir kanal açma konusunda teşebbüste bulundular. Ama bu teşebbüsler çeşitli sebeplerden ötürü muvaffakiyete ulaşamadı. Napolyon, Mısır’ı işgal ettikten sonra burada bir kanal açtırmayı düşündü. Lakin kendisine vazife verilen Fransız Mühendis Le Pere, kusurlu bir ölçüm yaparak Kızıldeniz’in Akdeniz’den 10 metre daha yüksek olduğunu söyledi. Bu sebeple Napolyon fikrinden vazgeçti.

KANAL 1869’DA TAMAMLANDI, DENETİMİ İNGİLTERE ELE GEÇİRDİ

Süveyş Kanalı’nın inşasına Osmanlı Devleti’nin Mısır Valisi Said Paşa vaktinde bir Fransız şirketi tarafından başlandı. Kanal, Mısır valisi İsmail Paşa vaktinde 1869 yılında tamamlandı. Süveyş Kanalı’nın açılışına karşı olan İngiltere, 1882’de Mısır’ı işgal ederek Kanal’ın denetimini ele geçirdi. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı’nı geri alabilmek emeliyle 1. ve 2. kanal harekâtlarını düzenledi. Ama bu harekâtlar başarısızlıkla sonuçlandı.

DÜNYADA KAPAKLARI OLMAYAN EN UZUN KANAL

Sina Yarımadası’nın batısında yer alan Kanal, 193,3 kilometre uzunluğunda ve en dar yeri ise 313 metre genişliğindedir. Kanal, Afrika etrafında dolaşmaya gerek kalmadan Asya ile Avrupa ortasında deniz nakliyeciliği yapılmasını sağlar. Dünyanın en kıymetli su yolları ortasında yer alır. Eski gemiciler ticarette çok uzun yol ve aralık kat ettikleri için bu türlü bir kanal yapma ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır. Başka kanallarla karşılaştırıldığında kaza oranı çabucak hemen sıfırdır. Gece ve gündüz geçiş yapılabilir. Güney Avrupa ülkeleri ile Basra Körfezi ülkeleri ortasındaki deniz ticaretinin canlanması, Süveyş Kanalı’nın dünya ticaretindeki ehemmiyetinin artmasına imkan sağlayacak bir durumdur.

KANALIN GELİŞİMİ

– 1869 yılında kanal uzunluğu 164 km, kanal derinliği 8 m olarak inşa edildi.

– 1869-1956 yılları ortasında kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 22 ft draft ve yüklü ağırlık 5000 DWT olarak belirlendi.

– 1956 yılına kadar kanal uzunluğu 175 km, kanal derinliği 14 m, kanalın yüzeydeki genişliği 148 m, 11 m derinlikteki genişliği 60 metre olarak geliştirildi.

– 1956-1962 yılları ortasında kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 35 ft draft ve yüklü tartı 30000 DWT olarak değiştirildi.

– 1962 yılına kadar kanal derinliği 15.5 m, 11 m derinlikteki kanal genişliği 89 m’ye çıkarıldı.

– 1962-1980 yılları ortasında kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 38 ft draft ve yüklü ağırlık 60000 DWT olarak değiştirildi.

– 1980 yılına kadar kanal uzunluğu 189.80 km, kanal derinliği 19.5 m, kanalın yüzeydeki genişliği 263 m, 11 m derinlikteki genişliği 160/175 metre olarak geliştirildi.

– 1980-1994 yılları ortasında kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 53 ft draft ve yüklü ağırlık 150000 DWT olarak değiştirildi.

– 1994 yılına kadar kanal derinliği 20.5 m, 11 m derinlikteki kanal genişliği 170/190 m’ye çıkarıldı.

– 1994-1996 yılları ortasında kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 56 ft draft ve yüklü tartı 170000 DWT olarak değiştirildi.

– 1996 yılına kadar kanal derinliği 21 m, 11 m derinlikteki kanal genişliği 180/200 m’ye çıkarıldı.

– 1996-2001 yılları ortasında kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 58 ft draft ve yüklü ağırlık 185000 DWT olarak değiştirildi.

– 2001 yılına kadar kanal uzunluğu 191.80 km, kanal derinliği 22.5 m, kanalın yüzeydeki genişliği 303 m, 11 m derinlikteki genişliği 195/215 metre olarak geliştirildi.

– 2001-2010 yılları ortasında kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 62 ft draft ve yüklü ağırlık 210000 DWT olarak değiştirildi.

– 2010 yılından itibaren kanal uzunluğu 193,3 km, kanal derinliği 24 m, kanalın yüzeydeki genişliği 313 m, 11 m derinlikteki genişlik ise 205/225 m olarak geliştirildi.

– 2010 yılından itibaren kanaldan geçmesine müsaade verilen gemi ölçüleri en fazla 66 ft draft ve yüklü tartı 240000 DWT olarak değiştirildi. Bu ölçüler günümüzde kullanılmakta olan limit ölçülerdir.

– 2015 Mısır’ın yeni idaresi bir yıllık bir çalışmadan sonra 6 Ağustos 2015 tarihinde kanalın bir kısmına paralel olarak yaptırdığı 2. kanalı açtı.

Cumhuriyet