Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Taliban’ın idaresi ele geçirdiği Afganistan’la ilgili “Libya gibisi bir mutabakat yapabiliriz” açıklaması, Türkiye’nin Afganistan’da üstlenmek istediği rolle ilgili tartışmaları Kâbil Havaalanı’nın işletilmesinden farklı bir noktaya taşıdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Bosna Hersek ve Karadağ ziyaretlerinin dönüşünde uçakta gazetecilere yaptığı açıklamalarla Afganistan konusunda da değerlendirmelerde bulunmuş, Afganistan’la Libya ile yapıldığı üzere bir mutabakat yapılıp yapılmayacağı sorusu üzerine “Aynı çeşit bir muahedeyi yaparız. Kâfi ki tıpkı halde karşımızda bir muhatap bulalım. Şayet tıpkı halde bir muhatap karşımızda olursa niçin o denli bir mutabakat yapmayalım? Kaygımız sorun çözmek” sözlerini kullanmıştı.
Türkiye, iç savaşın yükseldiği ve Hafter öncülüğündeki “Libya Ulusal Ordusu” güçlerinin başşehir Trablus’u kuşattığı periyotta Libya Ulusal Uzlaşı Hükümeti’yle (UUH) Askeri İşbirliği ve Danışmanlık Muahedesi ve Deniz Yetki Alanlarının Sonlandırılması Mutabakatı imzalamış, daha sonra Askeri İşbirliği Muahedesi uyarınca çıkarılan tezkereyle Libya’ya asker gönderilmişti. Türkiye, o devir imzalanan muahedeler hakkında “Libya’nın BM’de tanınan hükümetiyle imzalandığı” vurgusunu öne çıkarmıştı.
Türkiye’nin Afganistan’la da 2003’te imzalanmış olan Askeri Eğitim İşbirliği Muahedesi bulunuyor. Bu muahede kapsamında Afganistan ordusuna mensup askerler Türkiye tarafından eğitilmişti. Lakin ülkenin ismini “Afganistan İslam Emirliği” olarak değiştirmek isteyen Taliban öncülüğünde kurulacak yeni hükümetin, evvelki Afganistan hükümetinin imzaladığı mutabakatlara bağlı kalması, yakın devirde Türkiye’yle “Libya gibisi bir anlaşma” yapması beklenmiyor.
ÖYMEN: İVEDİ, ANLAŞILIR DEĞİL
Bahse ait Cumhuriyet’e değerlendirmelerde bulunan emekli Büyükelçi Onur Öymen, Afganistan’daki durumun belirsizliklerle dolu olduğuna dikkat çekti.“Taliban’ın kuracağı hükümet dünyadan ne kadar takviye görecek, bu aşikâr değil. Afganistan’ın şimdi nereye gideceği aşikâr değil, ortada bir hükümet yok. Nasıl bir idare oluşacak, Kuzey İttifakı’nın durumu ne olacak belirli değil. IŞİD’in ülkedeki durumu ne, tam olarak bilinmiyor. Bu kadar belirsizlik ortasında ‘Anlaşma yapabiliriz’ diye çabukla ortaya çıkmak anlaşılır değil” dedi. Türk askerinin Afganistan’dan çekilmesinin tamamlanmasına rağmen Türkiye’nin hala Taliban’la anlaşarak Kâbil Havaalanı’nın işletmesini üstlenme arayışı içinde olduğuna dikkat çeken Öymen, “Afganistan’da durum belirginleşmeden bu türlü hallerle ortaya çıkılırsa yarın Türkiye güç durumlarda kalabilir. ‘Zamana vakit vermek lazım’ derler. Belirli hususlarda ön almanın yararlı olacağı bedellendiriliyor olabilir, ancak burada bu türlü bir tablo yok. Afganistan üzere belirsizliklerle dolu bir ülkede Türkiye’nin ön plana çıkmakta ısrar etmesinin sebebi anlaşılabilir üzere değil” diye konuştu.
ER: SIKIŞMIŞLIKTAN ÇIKIŞ ARAYIŞI
Emekli Tuğgeneral Ali Er de Afganistan’daki durumun Libya’dakinden çok farklı olduğuna işaret etti. “Şu an Taliban bile kendisini ‘geçici yönetim’ olarak tanımlıyor, ortada bir hükümet yok. ‘Libya gibisi anlaşma’ tabiri telaşlı yapılmış bir açıklama. Bu aceleciliğin ardında ne var, asıl sorun burada” dedi. İktidarın, “Ne olursa olsun Afganistan’ın bir köşesinde yer alalım” halinde bir ısrar içinde olduğunu belirten Er, şu görüşleri lisana getirdi: “Bu ısrardan şu anlaşılıyor; iktidar, dış siyasetteki sıkışmışlıktan çıkışın bir aracı olarak Afganistan’ı görüyor. Şimdi Afganistan’da idare kurulmadan ‘Anlaşmaya hazırız’ açıklamalarıyla Türkiye, kendisini Afganistan’da kilit bir pozisyona yerleştirmek istiyor. Bu, havaalanı işletmesiyle olabilir, Taliban’la mutabakatla olabilir. Bunun üzerinden hem ABD ve AB başta olmak üzere Batı hem de Çin ve Rusya karşısındaki muhataplığını güçlendirme niyetiyle açıklayabiliyorum.”
Türkiye’nin bugüne kadar Afganistan’da tüm bölümlerle diyaloğu önceleyen bir siyaset izlediğini kaydeden Er, “Bundan vazgeçilip Taliban’ı önceleyen bir muahede arayışına girilmesi, bugün Afganistan’la gönül bağı olan tüm kümeleri dışlamak manasına gelecektir. Bugün Pencşir Vadisi’nde Taliban’a karşı uğraş eden bütün kümeler var, yalnızca Taliban’ı muhatap almak Türkiye’nin Afganistan’daki güvenilirliğini yıpratacaktır” tabirini kullandı.
Cumhuriyet
