Erdoğan-Biden görüşmesi öncesi Türkiye’den ABD’ye hangi mesajlar veriliyor?

Getty Images

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 26 Nisan ve 26 Mayıs’ta yaptığı açıklamalarda, Biden ile görüşmesinin Türk-Amerikan ilgilerinde yeni bir sayfa açmasını umduğunu belirterek buluşmaya verdiği ehemmiyeti lisana getirmişti.

Ankara’nın Washington’dan beklentisinin bu iletinin üzerine inşa edildiği öngörülüyor. Diplomatik etraflarda yapılan değerlendirmelerde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023 seçimlerine giden yolda ABD ile çalkantılı bir bağlantı yerine siyasi ve ekonomik işbirliği ve diyaloğu öne çıkarmak istediği, mevcut meselelerin derinleştirilmesinden çok tahlil yollarına odaklanılmasından yana olduğu kaydediliyor.

ABD ile daha yakın alakalar

Biden’ın 24 Nisan iletisinde 1915 olaylarını “soykırım” olarak nitelemesinin akabinde yaşanan süreçte, taraflar ortasında artan diplomatik trafik -özellikle Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ile iki ülke başkanının danışmanları İbrahim Kalın ve Jake Sullivan ortasında kurulan diyalog- her iki tarafın da münasebetlerin daha da bozulmasını istemediğini gösterdi.

Getty Images

Çavuşoğlu, geçen hafta basına yaptığı açıklamalarda, “Yeni ABD idaresinin Türkiye ile daha iyi münasebet içinde olma arayışını görüyoruz” tabirleriyle bu durumu somutlaştırmıştı.

Biden-Erdoğan doruğu öncesi Ankara’ya gelen ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman ile İbrahim Kalın’ın yaptığı görüşmenin akabinde yapılan yazılı açıklamada da “Görüş ayrılıklarına karşın münasebetlerimizin stratejik bir anlayışla ve müspet gündemle ilerletilmesinin kıymetine değinildi,” beklentisi lisana getirilmişti.

Türkiye açısından olumlu gündem oluşturacak ögelerin başında Afganistan, Libya ve Suriye’de ABD ile devam ettirilen işbirliği bulunuyor. Türkiye’nin değerli bir NATO üyesi olarak birçok misyonda ve operasyonda faal olarak yer alıyor olması da Ankara’nın işlediği tezlerden bir tanesi.

Bu kapsamda NATO’nun çekilmesi sonrasında Afganistan’da askeri varlığını sürdürüp Kabil Hamid Karzai Havalimanı’nın inançlı formda yönetim edilmesi için yaptığı teklif ittifak için büyük ehemmiyet taşıyor.

Afganistan’da değerli işbirliği

Türkiye ve ABD, Afgan hükümeti ile Taliban ortasında kesin bir barış mutabakatı olması istikametinde Şubat ayından itibaren bir arada çalışıyorlar. Türkiye’nin hem Afgan hükümeti hem de Taliban ile daima irtibat kanallarına sahip olmasına değer veren ABD, Nisan sonunda İstanbul’da düzenlenecek bir konferansla mutabakatın imzalanması için çalışmıştı. Taliban yabancı güçlerin vaktinde çekilmediği gerekçesiyle konferansa katılmamıştı.

Getty Images

Afganistan açısından şimdiki en kıymetli süreç NATO’nun 20 yıllık misyonunu tamamlaması ve ülkeden çekilmesi. Lakin hem Kabil’deki diplomatik varlığın sürmesi hem de ülkenin dış dünyaya kontağının sürmesi açısından Hamid Karzai Memleketler arası Havalimanı’nın inançlı halde çalıştırılması büyük kıymet taşıyor. Mayıs ayında yapılan NATO toplantısında Türkiye’nin bu vazifesi siyasi, lojistik ve güvenlik açısından aşikâr şartların karşılanması durumunda üstlenebileceği önerdiği basına yansımıştı.

NATO açısından kıymeti olan bu teklifin 14 Haziran’da başkanlar tepesi sırasında ele alınacağı, bu durumun Erdoğan-Biden görüşmesinde de olumlu bir öge olarak değerlendirileceği kaydediliyor. Libya ve Batı Suriye’de yaşanan işbirliği de önderlerin üzerinde duracağı bir mevzu başlığı olarak görülüyor. Ankara’dan son devirde Libya’dan kimi milis güçlerinin çekilebileceğine ait işaretler, bilhassa 23 Haziran’da yapılacak 2. Berlin Konferansı öncesinde olumlu bir öge olarak bedellendiriliyor.

Getty Images

Doğu Akdeniz’de sakin yaz

Ankara’dan Washington’a verilen en güçlü bildirilerden bir tanesi de Doğu Akdeniz’e ait. Yunanistan ile Ocak ayından itibaren siyasi, askeri ve ekonomik temasları artıran Türkiye, 2020’de yaşanan tansiyonun bu yaz yaşanmayacağı iletisini veriyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ile Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias ortasında 31 Mayıs’ta yapılan son vakitlerin en samimi ve sıcak görüşmesi Yunan basınına “Bu yaz sakin geçecek” başlıklarıyla yansıması, bu fikrin Atina’ya da iletildiği değerlendirmelerine yol açıyor.

Doğu Akdeniz’de tansiyonun düşmesi sonucu Türkiye-AB diyaloğunda başlayan olağanlaşma süreci de ABD’nin dikkatle izlediği bir gelişme. Türkiye, bu bağlamda da “pozitif gündem” isteğinde olduğunu hem Brüksel’e hem de Fransa üzere külfet yaşadığı önde gelen üyelere de aktarıyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun kıymetli diplomatik süreçlerin yaşanacağı Haziran ayının çabucak başında evvel Atina’ya sonra Paris’e gitmesi de Washington’a iletilen bu bildiri açısından kıymetli görülüyor.

Getty Images

Münasebetlere S-400 ve YPG parantezi

Taraflar ortasındaki en kıymetli problemler Rusya’dan S-400 satın alınması ve ABD’nin YPG’ye takviyesinin devam ediyor olması olarak görülüyor. Taraflar ortasında son periyotta gelişen “çözülemeyen meselelerin paranteze alınması” fikri, bu iki bahiste kendini gösteriyor.

ABD’nin son devirde S-400 konusunda “Durumu daha da zorlaştıracak adımlardan kaçının” içerikli bildirilerinin Ankara’da karşılık bulduğu değerlendirmesi yapılıyor. Ankara’nın şu ana kadar “S-400’lerin aktive edilmemesi, test atışı yapılmaması ve Rusya’dan yeni silah sistemi alınmaması” istikametindeki Amerikan ikazlarına zıt bir aksiyonda bulunmadığı kaydediliyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ve Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın son devirde S-400 konusunda verdiği iletilerin Washington tarafından olumlu olarak not edildiği belirtiliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, TRT’ye verdiği röportajda, YPG’ye verilen dayanak konusunda ABD’yi çok önemli biçimde eleştirmiş ve Biden ile yapacağı görüşmede bunları lisana getireceğini kaydetmişti. Buna rağmen, son periyotta üst seviye Amerikalı diplomat ve askerlerin bölgeyi ziyaret ederek YPG’nin üst seviye yöneticileriyle görüşmelerine Ankara’nın önemli bir reaksiyon vermemesi dikkat çekmişti.

Getty Images

Erdoğan’dan ‘lider diplomasisi’ vurgusu

Erdoğan’ın görüşme öncesi verdiği en kıymetli iletilerden biri, evvelki Amerikan liderlerinin bilakis Joe Biden ile yakın temas kuramaması, meselelerin tahlili için en üst seviyede bağlantı gerekliliği vurgusu oldu.

TRT’de röportajı sırasında “Sizden evvel demokratlarla çalıştık. Lakin bu türlü bir görünüm olmadı. Bush’la çalıştık, Obama ile çalıştık lakin bunların hiçbiriyle bu türlü bir tansiyon yaşamadık. Akabinde Trump ile çalıştık ve hiçbir tansiyon yaşamadık. Tersine telefon görüşmesinde huzurluyduk, rahattık. Şu toplantıda buluşuruz üzere bu konuşmaları yürüttük. Tabi Biden ile bu görüşmeler bu türlü olmadı,” diyen Erdoğan, mevcut Lider Biden ile “liderler diplomasisi” kurmak isteğini dolaylı olarak lisana getirmiş oldu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, birebir röportajda, Biden’la yapacağı görüşmede 1915 olaylarına ait anma iletisinde Ermeni soykırımı tabirini kullanmasından duyduğu rahatsızlığı da lisana getireceğini kaydetmişti. Türk basınına yansıyan haberlerde, Erdoğan’ın bu hususta özel bir hazırlık yaptırdığı ve Biden’a bu çalışmayı sunacağı belirtilmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu husustaki rahatsızlığını, “Şimdi NATO tepesinde görüşeceğiz. Artık bu tansiyonun sebebi ne. Kelamda Ermeni soykırımı. Artık bıktık ya. Senin bütün işin bitti de Ermenilerin avukatlığına mı soyunuyorsun? Bırak bu işi tarihçiler, hukukçular çalışsın. Şu anda ortada rastgele bir şey kelam konusu değilken, kalkıyorsunuz bunu gündeme getiriyorsunuz?” kelamlarıyla lisana getirmişti.

Getty Images

İktisat ve yatırım bildirisi

Ankara’dan Washington’a verilen bildiriler ortasında ekonomik işbirliği ve ticaretin artırılması istemi ve bilhassa Amerikan yatırımcılara dönük davetler yer aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD’nin önde gelen şirketlerinin CEO’larıyla yaptığı görüşme ile ilgili bilgi verirken, “Biz de ‘Kapımız açık, yatırım takviye ofisimiz emrinizde. Bizde size her türlü dayanağı vermeye hazırız’ dedik,” dedi.

Türkiye ile ABD’nin bir evvelki lider Donald Trump periyodunda koydukları 100 milyar dolar ticaret hacmi maksadını Biden idaresi ile de devam ettirmek istediğini kayda geçiriyor. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman da Ankara’daki temasları sırasında ticaret ve yatırımlar açısından büyük potansiyel olduğunu kaydetmiş, öngörülebilirlik ve hukukun üstünlüğü problemlerine dikkat çekmişti.

Cumhuriyet