Fotoğraf: Meltem Ulusoy/ csgorselarsiv.org
Her yıl 8 Mart Dünya İşçi Bayanlar Günü’nde tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de bayana karşı şiddete, eşitsizliğe, ayrımcılığa ve cinayetlere dikkat çekmek için meydanları doldurup seslerini duyurmak isteyen bayanlar talepleriyle alanları dolduruyor.
2020 YILINDA EN AZ 300 BAYAN ÖLDÜRÜLDÜ
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun 2020 yılı raporuna nazaran, 300 bayan öldürüldü, 171 bayanın vefatı de ‘şüpheli’ olarak kayıtlara geçti. Ocak ayı raporlarında ise erkekler tarafından 23 bayanın katledildiği yer aldı. Öldürülen bayanlardan 2’si ekonomik, 5’i ise boşanmak, evlenmeyi ve barışmayı reddetmek istekleri nedeniyle öldürüldü.
Bayanların çalışma durumlarının epey kıymetli bir kriter olduğunu lakin bu belirleyici özelliğin tespit edilemediğinin belirtildiği raporda şu değerlendirmeye yer verildi:
“Kadınların çalışma durumlarını tespit etmek ise çok sıkıntı. Kıymetli olan bu bilginin de basın mensupları tarafından dikkate alınması gerektiğini düşünüyoruz. Bu ay TÜİK’in açıkladığı datalara nazaran, ‘ev işleriyle meşgul’ bayanların sayısı bir evvelki yıla nazaran 1 milyon 348 bin azaldı. Böylelikle TÜİK’e nazaran işgücü dahi sayılmayan bayanların sayısı Eylül 2020’de 10 milyon 056 bin oldu. TÜİK’in bilgileri bu biçimde açıklaması, bayan işsizliğinin gerçek boyutunun üzerini örtmeye çalışmaktır. Çalışma hayatına alınmayan ya da istihdamdan uzaklaştırılan bayanlar toplumda oluşan toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık, şiddet ve bayan cinayetleri tehlikelerine karşı daha korunmasız hale gelmektedir. Ulaşılabilen bilgiye nazaran bayanların 45’i bir işyerinde çalışıyor ve 247 bayanın çalışma durumu bilinememektedir.”
“YARGI SİSTEMİNDE BAYANLARA İNDİRİM SAĞLANMIYOR”
Gazete Kolektif’ten Deniz Ogan’ın haberine nazaran, Türkiye’de ölmemek için öldürmek zorunda kalan bayana legal müdafaa kaidelerinin uygulanmadığını lisana getiren Mor Çatı gönüllüsü Elif Ege ve Ezgi Tetik Sağlam, “Meşru müdafaa kaidelerinin uygulanmadığını erkek hâkim yargı sisteminin şiddet uygulayan erkeklere her türlü indirimi sağlarken bayanlara bunu sağlamadığını görüyoruz. Yapılması gereken cinayete giden süreçte önleyici bir çalışma yürütmek ve bayanların şiddetten uzaklaşabilmesini sağlayacak dayanak düzeneklerinin oluşturulması ve bayanların her taraftan (sosyal, ruhsal, ekonomik vs.) desteklenmesidir” dedi. İstekli Elif Ege ve Ezgi Tetik Sağlam ile 8 Mart Dünya İşçi Bayanlar Günü’nde Türkiye’nin en büyük problemlerinden biri olan bayana yönelik şiddet hakkında konuştuk.
‘ERKEKLİK İNDİRİMİ’ İÇİN BAYANLAR UĞRAŞ VERMEYE DEVAM EDİYOR
-Kadın cinayetlerinde reaksiyon çeken iyi hal ve tahrik indirimi neden uygulanıyor?
Bayana yönelik şiddetin arkasında, erkeklerin toplumun her alanında görülen egemenlikleri ve bayan ile erkek ortasındaki eşitsizlikler yatar. Uygun hal ve tahrik indirimleri de erkek hâkim bakışa sahip olan cinsiyetçi hukuk sisteminin sonuçları olarak karşımıza çıkıyor ve bayana yönelik erkek şiddetinde cezasızlığı getiriyor. Feministler, ‘erkeklik indirimi’ de dedikleri bu indirimlerin kaldırılması ve bayana yönelik şiddetin cezasız kalmaması için uzun yıllar uğraş verdiler, vermeye de devam ediyorlar.
-Talep edilen uzaklaştırma kararları uygulanıyor mu, sonrasında da davanın takibi yapılıyor mu?
Şiddete maruz kalan bayanlar, polis ya da jandarma üzere kolluk kuvvetlerine başvurmaları halinde 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Yönelik Şiddetin Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında uzaklaştırma kararı çıkarılmasını talep edebilirler. Kanun kapsamında bayana uygulanan şiddet ve tehditlerin önlenmesi emeliyle, şiddet uygulayan kişinin müşterek meskenden uzaklaştırılması, varsa silahına el konulması, müşterek çocukla ilgili olarak ferdî ilgilerinin kaldırılması ya da sonlandırılması, irtibat araçları kullanarak bayanın rahatsız edilmesinin engellemesi ve gerekli görülmesi halinde bayana önlem nafakası ödenmesi talep edilebilir. Bayan ayrıyeten gerek görülmesi halinde saklılık kararı da talep edebilir.
Bayanlar, 6284 sayılı Kanun’dan doğan hakları ile ilgili olarak karakol, savcılık ya da mahkemeye başvurduklarında şiddetin aile içinde doğal olduğu, aile birliğini bozmamaları gerektiği istikametinde caydırıcı telaffuzlar ve bu doğrultudaki yaklaşımlarla karşılaşıyorlar, eksik ve yanlış bilgilerle şiddet gördükleri meskene dönmeye teşvik ediliyorlar. Bayanlar lakin haklarını bildikleri vakit ve ısrarla talep edebildikleri ölçüde bu haklara erişebiliyor.
Ayrıyeten mevcut uzaklaştırma kararının şiddet uygulayan tarafından ihlali kolluğa şikayet edildiğinde bu şikayetler birden fazla vakit sürece alınmıyor, tazyik mahpusu için süreç yapılmıyor.
Sol: Ezgi Tetik Sağlam Sağ: Elif Ege
“PSİKOLOJİK ŞİDDET, FİZİKÎ ŞİDDETİN UYARICISI OLABİLİR”
-Şiddete maruz kalan bayan birinci olarak ne yapmalı, beşerler nitekim neyin şiddet olup neyin olmadığını biliyor mu, ruhsal şiddet ve fizikî şiddet ortasında bir ayrım var mı?
Bayana yönelik şiddet, cinsiyeti nedeniyle mesken içinde ve dışında bayana uygulanan sistematik şiddet davranışlarıdır. Bu şiddetin arkasında, erkeklerin toplumun her alanında görülen egemenlikleri ve bayan ile erkek ortasındaki eşitsizlikler yatar. Şiddetin tiplerine baktığımızda bayanı denetim etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak yahut cezalandırmak hedefiyle, bedensel şiddet ve güç kullanılıyorsa ‘fiziksel şiddet’ kelam konusu olmaktadır. Şayet şiddet duygusal şiddet ve muhtaçlıklar kullanılarak uygulanıyorsa ‘psikolojik şiddet’ olarak isimlendirilmektedir. Sevgi, ilgi üzere duygusal gereksinimlerin karşılanmaması, cezalandırmak, küçük düşürmek, alay etmek, kıskançlık ismi altında bayanın hareketlerinin kısıtlanması, hasta, sıkıntılı ya da meczup olduğunu hissettirmek, hakaret etmek ruhsal şiddet sistemlerinden bazılarıdır. Ruhsal şiddet sıklıkla fizikî şiddetten evvel başlar ve tecridin eşlik ettiği ağır ruhsal şiddet, fizikî şiddetin uyarıcısı olabilir.
Şiddete maruz kalan bayanlar en yakın karakola, jandarma komutanlığına, Şiddet Tedbire ve İzleme Merkezi’ne (ŞÖNİM), Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Vilayet Müdürlüğüne, cumhuriyet başsavcılığına, kaymakamlığa/valiliğe, aile mahkemesine, belediyelere ve bayan örgütlerine başvurabilir. Ayrıyeten günün her saatinde Alo 183 Toplumsal Dayanak Hattı’nı ve 155 Polis İmdat’ı arayabilirler.
Mor Çatı: “Amacımız, bayanların şiddetle çaba yollarını öğrenmesi ve kişisel olarak güçlenmesidir”
-Şiddetin her türlüsüne maruz kalan bayanlarla nasıl irtibat kuruyorsunuz, Mor Çatı olarak bayan cinayetleri ve bayana yönelik şiddetle nasıl çaba ediyorsunuz?
Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı 1990 yılında bayana yönelik şiddetle uğraş etmek gayesiyle feministler tarafından kuruldu. Mor Çatı’da erkek şiddetine karşı uğraş feminist prosedürlere dayalı olarak yürütülür ve bayanların özgür ve eşit şartlarda yaşadığı, toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık ve erkek şiddetinden uzakta bir ömür kurabilmeleri hedeflenir. Dayanışma merkezi ve sığınakta bayanları güçlendirici toplumsal çalışma yapılır. Bayanlarla birebir dayanışma kurmanın yanı sıra şiddetle çaba etmek ve toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak için ulusal ve milletlerarası mukavele, kanun ve yönetmeliklerin uygulamaları izlenir, raporlanır ve karar vericilere gerekli siyasetlere dair teklifler sunulur. Alandaki bilgi ve tecrübesi paylaşmak için şiddet alanında çalışan bayan örgütleri, sivil toplum kuruluşları, barolar ve belediyelerle atölyeler yapılır. Ulusal ve memleketler arası bayan örgütleri ile dayanışma içinde kampanyalar ve hareketlilikler yoluyla patriyarkaya karşı, bayanların özgür ve bağımsız hayatlar kurabilmeleri için uğraş edilir.
Mor Çatı’ya bayanlar telefon, e-mail ya da direkt merkeze gelerek yüz yüze müracaatta bulunabilirler. Görüşmenin akabinde bayanlar talepleri doğrultusunda sığınağa yönlendirilebilir ya da dayanışma merkezinden ruhsal, toplumsal, tüzel dayanak almayı sürdürebilirler. Bayanlar Mor Çatı’ya en çok yaşadıklarını paylaşmak, toplumsal ve tüzel hakları konusunda bilgi edinmek için başvuruyorlar. Arayan her bayana toplumsal takviye verilirken muhtaçlık duymaları halinde tüzel, ruhsal ve sığınak dayanağı de alabiliyorlar. Bayanlar Mor Çatı’yı bir yahut birden çok defa arayabilmekte ve farklı dayanaklara tıpkı anda gereksinim duyabilmektedir.
Mor Çatı’ya başvuran bayanlarla irtibat kurarken, bayanların kendi kıymet sistemleri ve inançları göz önünde bulundurulur. Her bayan ‘biricik’tir ve bu nedenle her bayanın şiddetle basa çıkma usulü farklı olabilir. Bayanların hayatları ile ilgili verecekleri kararlara müdahale edilmez. Bayanlar hiçbir karar vermeye zorlanmaz ya da yargılanmaz. Mor Çatı olarak emelimiz, bayanların şiddetle gayret yollarını öğrenmesi ve ferdî olarak güçlenmesidir.
İSTANBUL KONTRATI YAŞATIR!
-Kadına yönelik şiddette hükümetin yapması gereken nedir?
Türkiye Devleti, 2011 yılında İstanbul Sözleşmesi’ni birinci imzalayan devletler ortasında yer almaktadır, bayanları şiddetten müdafaa ve şiddeti tedbire sorumluluklarını yerine getirmeyi taahhüt etmiştir. Bu kapsamda 6284 sayılı Kanunu çıkarılmıştır. Bayanların 6284 sayılı Kanun’da açıkça tanımlanan haklara erişimlerinin ve bu hakları kullanmalarının sağlanması devletin yükümlülüğüdür. Şiddete uğrayan bayanların başvurduğu kolluk kuvvetlerinin, ŞÖNİM’lerin, savcılıkların, aile mahkemelerinin ve öteki kurumların bayanları hakları konusunda tam ve yanlışsız bilgilendirmeleri gerekmektedir. Bayanların şikayetlerinin dinlenmesi ve 6284 sayılı Kanun kapsamında dikkate alınması gerekmektedir. Gerekli görülmesi durumunda bayana sığınakta kalma hakki sağlanması ve bu sığınakların güvenliğinin ve kapalılığının titizlikle korunması gerekmektedir.
Cumhuriyet
