Ulla, evvelki yıl geçirdiği rahatsızlıktan sonra gelen pandemi yüzünden bir yıldır meskende kapalı kalmanın Demir’i yıprattığını, kaslarının zayıfladığını, güçsüz kaldığını söyledi. Bir hafta sonra aradığında ise “Yarım saat evvel Demir’i kaybettik” diyebildi. Zati daha kelama başlarken makus haberin geldiğini sezmiştim. Akşam büyük oğlu Milko aradı. Çok sarsılmış olduğu sesinden muhakkaktı. Son saatleri, son dakikaları anlattı. “Babam son vakitlerde bazen bana Osman diyordu. Senden de kelam ediyorduk. Sen artık benim amcamsın” dedi. Milko ile birebir mahallede oturuyoruz. Sonraki gün kafede buluştuk. O da babası üzere çay içti. Demir Özlü’nün ortamızdan ayrılışıyla hepimizin biraz eksildiğini anlattım. Teselli olsun diye söylememiştim. Demir Özlü’nün tabiriyle, insanların nesneleştirildiği, insansız bir toplumda biz kendi ortamızda nefes aldığımız, susuzluğumuzu giderdiğimiz bir vaha oluşturmuştuk.
Çağdaş Türk edebiyatının seçkin ismi Demir Özlü ortamızdan ayrılıp giderken, edebiyat dünyasını ve bizi öksüz bırakmıştı. O yapıtlarıyla yaşayacaktı ancak onunla bir daha sohbet edemeyecek, gülemeyecek, dertleşemeyecektik. Lütfi Özkök’ten sonra bir bilge insanın daha eksikliğiyle hayatımız biraz daha yoksullaşacaktı. Yaklaşık kırk yıldır kafelerde, restoranlarda, konutlarımızda buluşarak hayatımızı renklendirmiş, zenginleştirmiştik. Artık anılarla yaşayacaktık.
Esrik akşamlar
Demir Özlü, 12 Eylül öncesi her gün 30-35 kişinin teröre kurban gittiği kaos ortamında oğlu Milko’nun “Baba ben büyümek istemiyorum, büyükleri öldürüyorlar” kelamları üzerine süreksiz olarak ailesiyle İsveç’e yerleşme kararı almış, 1979’da Stockholm’e gitmişti. Karanlık periyottan sonra yeniden İstanbul’a döneceklerdi. Fakat terörün yol açtığı kaos ortamı askeri darbeyle faşizan bir rejime evrilmişti. Bunun üzerine bizim de sürgünlük devrimiz başlamıştı. Demir Özlü’yü İstanbul’dan tanıdığım için Stockholm’e gelir gelmez aramıştım. Küçük bir arkadaş kümesiyle sıkça buluşmaya başlamıştık. Türkiye’deki gelişmeleri izliyor, dertleşiyor, geleceğe ait kestirimlerde bulunuyorduk. Ruhu İstanbul’la bütünleşmiş olan Demir Özlü, için için memleket hasreti çekiyordu. Sürgünlük hayatının bunaltıcı günleriydi. Cuma akşamları esrik akşamlara dönmüştü. Umutluyduk, birkaç yıl sonra dönebileceğimizi sanıyorduk.
O denli olmayacağını anlamak oldukça vakit aldı. Almanya’da, Hollanda’da, İngiltere’de, Finlandiya’da konferanslara katıldı. Dönme umutlarımızın yıkıldığı yetmiyormuş üzere 1986’da vatandaşlıktan atıldı. Ancak o, demokrasi ve özgürlük için verilen gayrete katkıda bulunurken kitaplarına da ağırlaştı. Kitaplarında Paris, Berlin, Amsterdam, Stockholm üzere kentleri ve insanları, insanın yalnızlığını, buhranını, varoluş meselelerini ideolojisini yansıtarak dokudu. Son kitaplarında birinci ve ortaokul devrinin geçtiği Ödemiş’i, Gölcük Yaylası’nı ve anılarını anlattı.
Anılar…
Demir Özlü, bilhassa Japon kirazlarının çiçek açtığı günlerde, Södermalm’deki kafenin önünde, ağacın altında oturmayı severdi. Kışları ise “Stockholm Öyküleri”nde “Lilla Maria” olarak anlattığı kafede buluşurduk. Restoran Lilla Maria, Rival ismiyle kafeye dönüşmüştü. Buralardaki sohbetlerimizde 1960 öncesi öğrencilerin şovlarından TİP’in kuruluşuna, parti içindeki çatışmalara, İstanbul günlerine ve12 Mart devrinde yaşadıklarına kadar pek çok müşahedesini, anısını dinledim. Her vakit sakin, alçak tonda konuşurdu. Birkaç yıl evvel tekrar bu türlü bir sohbet sırasında yan masadaki genç bayanın bizi dinlediğini sezdim. Oldukça bir mühlet dinledikten sonra, bize dönüp hangi lisanı konuştuğumuzu sordu. Türkçe deyince şaşırdı. Kimi sözcüklere aşinaymış lakin bizim konuştuğumuz lisan tanıdığı Türklerin konuşmasından farklı olduğu için merak etmiş. Oysaki Türkçemiz kulağa çok güzel gelen melodik bir dilmiş. Hatırladıkça bu sohbetlerin artık yalnızca anılarda kalmasına çok hayıflanıyorum.
Demir Özlü’nün anılarında en çok kelam ettiği iki kişi babası Sabih Beyefendi ve Kabataş Lisesi’nde edebiyat öğretmeni Behçet Necatigil’di. İstanbul sevgisi babasından geçmiş. “İstanbul bir kültür şehridir” diyerek çocuklarının orada büyümesi için Ödemiş’ten naklini istemiş. Demir Özlü de lise yıllarından itibaren İstanbul’u, sokaklarını adım adım gezerek keşfetmiş. Behçet Necatigil’den de edebiyat tutkusunu almış.
Demir Özlü birkaç sefer Berlin’in Wannsee bölgesindeki muharrirlerin çalışması için tahsis edilmiş, kurumun konuğu olmuştu. Bir defa orada ziyaret etmiştim. Binayı gezdirdikten sonra beni bir mezarlığa götürmüştü. Büyük Alman Muharriri Heinrich von Kleist’ın mezarını ziyaret etmiş, sonra bir kafede sohbet etmiştik. Kleist’ı lise yıllarında Behçet Necatigil sayesinde keşfettiğini anlatmıştı.
Vefalı bir insandı. Bir İstanbul beyfendisiydi. Işıklarda uyusun.
[email protected]Cumhuriyet
