O kadar gam, ıstırap sonrası SIKINTI BÜLBÜLÜM ÇİLEMİYOR ARTIK! Zira o, Atatürk’ten hatıra, Türk halkının gönlünde hâlâ özel bir yeri var. Onun öyküsü sinemalara husus olabilecek kıymette, niteliği ise şimdiki üzere kof değil.
Safiye Ayla’nın babası, Hicazizade Hafız Abdullah Beyefendi, annesi Suudi Arabistan’dan gelip küçük yaşta Osmanlı sarayına girmiş, Seyyide Hanım olan küçük Safiye evvel babasını ve şimdi 3 yaşında iken annesini kaybetmiş. Bir mühlet Kâğıthane’deki Çağlayan Darüleytamı’na bırakılır, ilkokulu burada bitirir.
I. periyot Bursa milletvekilliği yapan Pir Servet Efendi tarafından evlat edinildikten sonra ise Bursa Muallim Mektebi’ne kaydolur. Lakin okul hayatı Bursa, Adana ve Konya’da farklı okullarda devam eder. Tuncay Özverim’in annesi Kazime Hanım ile yolları birinci sefer Konya İlköğretmen Okulu’nda kesişir.
Cumhuriyetin birinci bayan öğretmenlerini Tuncay Beyefendi şöyle anlatıyor: Ne keyifli bana ki ben de Cumhuriyetin birinci öğretmenlerinden birinin oğluyum. Safiye Hanımefendi, o yıllarda annemin hem sınıf hem en yakın arkadaşı. Ve bize yıllarca nahoşluğu yüzünden kendisinin perde gerisinden dinlediği anlatılan, Atatürk’le ilgili akla hayale getirilemeyecek çok yakıştırma yapıldı.
Bana, sizi etkileyen en değerli bayan sesi hangisi deseler elbet Safiye Ayla derim. Dokunaklı sözü az kalır. Onun sesi, insanın içine işler. Anne tarafından Suudi Arabistanlı ve güçlü bir aileden gelme. Dahası o vakitler varlıklı aile kavramı olmadığından, paylaşmak ve kaynaşmak daha kolay.
Samimiyet, arkadaşlık asıl zenginlik. Annem kendisiyle çabucak hemen her bahiste arkadaşlık yapmış. Vakit zaman dönüp anılarıma baktığımda iyi ki bu insanları tanıdım ve hayatı algılayışlarına şahitlik ettim, diyorum. O vakitlere ilişkin ve Safiye Hanımefendi’yi bağlayan en büyük ayrıcalık olabilecek gerçek, öğretmenin bazen derse orta verip “Safiye, haydi sen bize bir şeyler söyle!” kısmı.
Annemle dostlukları uzun vadeli lakin onun hayranları yalnızca öğrenci ve öğretmen ile sonlu kalmıyor. Malum asıl başöğretmen, kendisinin en büyük hayranı. Bundan farklı olarak öteki anı da üniversite yıllarımda kendisinin açık hava tiyatrosundaki konser biletlerini satmış ve harçlığımı çıkarmış olmam. Sonra da kumaş alıp kadro elbiselerimi diktirebildim, Safiye Ayla’nın biletleri bir hafta evvelden satışa çıkmıştı. Telefon açtı ve “Tuncay Beyefendi, nasıl gidiyor satışlar” diye sordu.
Alışılmış hem satışlar iyi hem aramasından ötürü bir öteki memnun olarak söz kısmında zahmet çekiyorum. Dolayısı ile hoş hatırladığım vakitler. Yıllar sonra Almanya’da yaşadığım süreçte, kendisini Atatürkçü Niyet Derneği balomuza davet ettik. Artık müzik söylemiyordu, yaşlanmıştı ve durumunu şu biçimde söz etmişti: “Çile bülbülüm, çilemiyor artık!” Fakat o denli bahsedildiği üzere berbat bir hanım değildi, hatta son periyotlarında bile bir bayan anatomisi olarak fiziği çok iyiydi. Ayrıyeten biz çocukken Cihangir’de kendisini gören hanımefendilerin konuşmalarından bildiğim kadarı ile de o denli.
ÖLMEYEN SES
Birinci plağını 1930’da Columbia Plak Şirketi ismine doldurdu. Yesari Asım Bey’in “Bekledim de gelmedin” ile “Sevda Yaratan Gözlerin” müziklerini seslendirdikten sonra şöhret kapıları açılmıştı. Darüttalim-i Musiki Heyeti’nin bir konserinde sahneye çıkan sanatçı, siyah önlükle sahneye çıkmasına maarif müfettişlerinin reaksiyonu nedeniyle bir müddet sonra öğretmenlikten ayrıldı ve gazinolarda çalışmaya başladı.
Hafız Ahmet, Saadettin Kaynak, Selahattin Pınar ve Udi Nevres Bey’in müzik bilgilerinden yararlandı. 1931 yılında Küçükçiftlik Parkı ve Mulen Ruj Gazinosu’nda sahneye çıkan Safiye Ayla, assolistliğe yükseldi. Birinci kere İstanbul Vali Yardımcısı Nuri Bey’in 1932 yılında meskeninde düzenlenen davette, bir birinci de Atatürk’ün huzurunda müzik icra edecek olmasıydı. Birinci defa söyledi ve kendisinin en beğendiği ses oldu.
Mustafa Kemal Paşa ismine düzenlenen konserde Sadettin Kaynak’ın Türk Kurtuluş Savaşı’nı mevzu alan “Yanık Ömer” isimli bestesini seslendirmiş ve konser sonunda Mustafa Kemal, “bu müziğin Batı müziği usulünde çoksesli düzenlemesinin hoş olacağını” söz etmişti.
Atatürk’ün vefatından sonra onun vasiyetini yerine getirmek için teşebbüslerde bulunan Safiye Ayla, Muammer Sun’a orkestrasyonunu hazırlatıp Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde çoksesli bant kaydını gerçekleştirdi. Tüm sanat hayatı boyunca birinci olarak İstanbul Radyosu olmak üzere sayısız konser, beş yüzden fazla plak kaydetti. Hepsi satış rekorları kırdı ve yurtdışında tanınan bir sanatçı oldu.
İstanbul Belediye Konservatuarı İcra Heyeti vazifesinde bulunduğu sırada tanıştığı bestekar Şerif Muhittin Targan ile 1950 tarihinde evlendikten sonra gazinolarda sahne almadı, sadece 1951-1974 ortası ayda bir kere Saray Sineması konserlerinde dinleyicileri ile hasret giderdi. Eşini 1967 yılında kaybetti ve en son konserini Atatürk’ün anısına Türk Kültürüne Hizmet Vakfı faydasına 1987 tarihinde AKM’de gerçekleştirdi.
Hoş bir diksiyon, yapıtlarda ölçüye ahenk, tıpkı kararda düzgün ve coşkun özelliği ile cazibeli formda okuyan Safiye Ayla’nın sesindeki pürüzsüzlük, en tiz perdelerde bile kaybolmazdı. Türk sanat musikisinin en seçkin yapıtları kadar Rumeli türkülerini de içine alan geniş repertuvarıyla çok seveni vardı.
“Seninle doğan güldür bu gönül” ve “Aşk yaprağına konarak koza öresim gelir” isimli iki de bestesi bulunan Safiye Ayla, 1942’de Rey Kardeşler’in “Alabanda” revüsünde Kraliçe Mimoza rolünü canlandırarak oyunculuk da yapmıştı. 1968 yılında hazırladığı vasiyetinde, mal varlığını Türk Eğitim Vakfı’na bağışlayan sanatçıyı TEV de her yıl hürmetle anıyor.
Cumhuriyet
