Ölmüş oysa. Konuta kapanmışken daha çabuk haberdar oluyorum dünya ahvalinden diye boşuna inandırmışım kendimi. Geç duydum mevt haberini. Enteresan bir adamdı. Tuhaf manasında söylemiyorum. Yürek isteyen onca projeyi hayata geçirmiş, inançlarını sonuna adar savunmuş olması yüzünden de ona farklı dediğim yok. Bunu çağına saygılısorumlu her insan yapar zira ya da yapmalı. Bu adam “açık eve” dönüştürdüğü meskeninde tam kırk yıl boyunca binlerce insanı “akşam yemeğinde” ağırlamış, bunu tahminen de benzerleri ortasındaki en uzun toplumsal sorumluluk projesine dönüştürmüştü. Nasıl farklı bulunmaz?
BU TÜRLÜ BİR ISRAR GÖRÜLMEMİŞTİR
Hedef fakirleri doyurmak desem, pek o denli değildi. Paranız olmasa da giderdiniz akşam yemeğine lakin iştirakçilerin birçok gittiklerinde küçük ölçüde bağış yaparlardı zira. O paralar da öteki projelere harcanırdı. Neydi o vakit bu türlü yapması diye düşündüğümde, “herhalde” dedim “yaşadığı toplumda pek de sık rastlanmayan ‘ikram kültürünü’ yaygınlaştırmaktı amacı”. Çok sevdim bu tespitimi. Herhalde o denli olmalıdır zira tam kırk yıl boyunca insan ağırlamak yalnızca hobi olamaz. O “kültür” yerleşti mi yerleşmedi mi bilemem fakat her şeyin kolay kolay eskitildiği günümüzde bir tavırda ısrarlı olmak neymiş bu adamda görürdünüz. Jim Haynes’dan kelam ediyorum.
“Serbest cinsellik” için verdiği uğraştan bilir birçok kişi onu. Lakin yalnızca bu yanıyla bilmek, tanımak büyük eksikliktir kuşkusuz. ABD doğumluydu. 1950’lerin sonunda yaşadığı İskoçya’nın Edinburgh kentinde birinci karton kapaklı kitapların satıldığı bir kitapçı açmıştı. Lakin ne kitapçı? Sohbete, kahve, çay içmeye geçenlerle dolup taşan bir mabetti burası adeta. 1962’de Haynes Traverse tiyatrosunun kurulmasında da tesirli oldu. Henry Miller, Norman Mailer, Mary McCarthy, William Burroughs başta olmak üzere edebiyat dünyasının ne kadar devi varsa onların da iştirakiyle birinci Edinburgh memleketler arası kitap şenliğini de düzenleyen Haynes’tir.
1969’da Hollanda’da Amsterdam’da Suck mecmuasının kurulmasına da yardım etmiştir. Cinsel özgürlüğün savunucusu kabul edilmesine yol açan teşebbüsü budur. Ailesi ABD’den Venezüela’ya taşındığında 13 yaşındaydı. Liseden sonra kalktı ABD ordusuna yazıldı fakat birinci büyük pişmanlığıdır bu kendi sözüyle. Babasının kendisine verdiği bir öğüt vardır ki, bayıldım: “Biri için hoş bir şey yaptığında çabucak unut. Biri senin için hoş bir şey yaptığında bunu asla unutma”. Bu türlü yetiştirildiği içindir ki en büyük fazileti hoşgörülü olmasıydı.
Yaşadığı mali zorluklar nedeniyle 60’lı yılların ortasında Londra’ya taşındı. Orada da bir yer yarattı, herkesin gelip kendini gösterdiği, hangi kolda iyiyse onu sergilediği bir yer. David Bowie, John Lennon, Yoko Ono da gelenler ortasındaydı, düşünün. Gelirken fakat, kendi iskemlenizi getirmek zorundaydınız, koltuk vs yoktu yerde zira. 1969’da Paris VIII Üniversitesi’nde bir yıllık konuk öğretim vazifelisi olarak çalıştı. Paris’te komşularından biri Samuel Beckett’di.
PAZAR AKŞAMLARI SOFRASI
Jim Haynes, yüz binlerce yabancıyı (abartılı bulmayın doğrudur bu) Paris’teki konutunda her Pazar akşam yemeğinde ağırlamıştır. Yerliler, göçmenler, gezginlerden oluşan her ulustan insanlardı bunlar. Bugüne kadar ağırlananların sayısının 150 bini bulduğu söyleniyor. Ocağın üzerinde son derece doyurucu bir yemek olurdu. Yabancılarla irtibat kurmanın yolunu açan kişidir.
Global barış/özgürlük yanlısı biri olarak ulusal pasaportları ciddiye almayışını anlayabilirim. İsteyen herkese, gerçek bir pasaporttan ayırt edilmesi imkansız olan “dünya pasaportları” üretmesi de güzeldir. Global barıştan/özgürlükten yana birine yakışır elbette. O pasaportlar o kadar inandırıcıydı ki, bazıları hudutları onlarla geçmiştir derler.
Pandemi, yakınlarının yalnızlığı sevmediğini söyledikleri bu iyi adamı da vurdu. Covid – 19 kısıtlamaları yüzünden ziyaretçi sayısı azaldı haliyle. 6 Ocak’ta ölmüş halbuki Haynes. Oğlu Jesper “bütün gayesi tüm dünyayı birbiriyle tanıştırmaktı” Neredeyse başardı” diyor.
Yanlış hatırlamıyorsam Fatih Sultan Mehmet yemeklerini yalnız yermiş. “Zatımdan oburuyla sofraya oturmam” dediğini müellifler. Fatih’le, benzerilerini bu türlü kaydeden tarih Haynes gibilerini de muharrir, “sofraya tek oturmayan biri” olarak. İster Fatih üzere ister Haynes üzere davranın, Montaigne’in dediği ne kadar doğrudur: “Kral da, dilenci de birebir iştahla acıkırlar”.
Bu “eşitliği” her manada eşitliğe çevirme arbedesinde olanlara hürmet, sevgi elbette.
Haynes’a da.
Cumhuriyet
