Hindistan, Brezilya, Güney Afrika ve İngiliz varyantlarının farkları neler, aşılar etkili oluyor mu?

Getty Images

Hindistan’da tespit edilen koronavirüs varyantı İngiltere’ye de ulaştı. İngiliz kamu sıhhati uzmanları virüsün ‘kaygı verici’ olduğunu söylüyor.

Dünya, Hindistan varyantı ve daha kolay yayılan, insanları daha fazla hasta eden yahut aşıların tesirli olmadığı başka yeni genetik tiplerini de yakından inceliyor.

Yeni varyantları anlamak hükümetlerin aşılama programlarını düzenlemelerine ve virüsü denetim altında tutmalarına yardımcı olabilir.

Covid neden mutasyona uğruyor?

Bütün virüsler değişim geçirir, var olabilmek ve yayılabilmek için kendilerinin birer kopyasını üretirler.

Bu değişimlerin birçok değersizdir, kimileri virüse ziyan bile verebilir. Lakin kimi değişimler ise daha bulaşıcı ve daha tehlikeli hale gelebilir, yüklü olarak görülen tipler de bunlardır.

Virüslerin bulaştığı bireyler enfeksiyona karşı bağışıklık kazansa da ya da aşılansa da bu müdafaa kalkanından sıyrılan mutasyona uğramış virüsler gelişmeye devam eder.

Bilim insanları bir mutasyonun ne kadar tehlikeli olduğunu tespit edebilmek için virüsün genetik kodundaki uyarıcı işaretlere bakar. Virüsün laboratuvar çalışmalarında nasıl tepki gösterdiğini, insanlara nasıl yayıldığını inceler.

Farklı varyantlar hakkında neler biliyoruz?

Dünya genelinde binlerce farklı Covid varyantı dolaşıyor.

Potansiyel olarak en tehlikeli görülenler ‘kaygı verici varyant’ olarak isimlendiriliyor ve sıhhat yetkilileri tarafından yakından izleniyor. Yet tasa verici varyantlar şöyle:

• İngiliz yahut Kent varyantı (B.1.1.7 olarak da biliniyor) Birleşik Krallık’ta yaygın. 200.000’den fazla olay tespit edildi ve 50’den fazla ülkeye yayıldı, tekrar mutasyona uğradığı görülüyor.
• Güney Afrika varyantı (B.1.351) İngiltere dahil en az 20 ülkede tespit edildi.
• Brezilya varyantı (P.1) İngiltere dahil 10’dan fazla ülkeye yayıldı.
• Hindistan varyantının bir tipi (B.1.617.2) İngiltee’de 500’den fazla olay tespit edildi, kimileri ülkeye yapılan seyahatlerin sonucu ortaya çıktı.

Getty Images

Yeni varyantlar daha mı tehlikeli?

Bu virüs varyantlarını kapanların büyük çoğunluğunun mevcut hastalıklardan daha ağır rahatsızlık geçirdiklerine dair bir delil yok.

Virüs orjinal haliyle bilhassa yaşlılar ve öteki sıhhat problemleri yaşayan şahıslar için büyük tehlike oluşturmaya devam ediyor.

Fakat daha bulaşıcı ve tehlikeli hale gelecek bir virüs aşılanmayan şahıslar ortasında mevt oranlarının da artmasına neden olacaktır.

Birtakım araştırmalar İngiliz varyantının vefat riskini %30 oranında arttığına işaret ediyor lakin bunlar son ispatlar değil.

Bütün varyantlara karşı sıhhat yetkililerinin tavsiyeleri birebir: Ellerinizi yıkayın, uzaklığınızı koruyun, yüz maskesi takın ve havalandırmaya dikkat edin.

Yeni varyantlar nasıl mutasyona uğruyor?

İngiltere, Güney Afrika, Brezilya ve Hindistan varyantlarının hepsi, virüsü insan hücrelerine bağlayan spike proteinlerinde değişimler yaşadı.

Kimilerinde görülen N501Y isimli mutasyonun, virüsü başka hücrelere bulaşmasında ve yayılmasında güçlendirdiği görüldüğü.

Kimi uzmanlar İngiltere/Kent varyantının %70 oranında daha bulaşıcı olduğunu düşünüyor. İngiltere Kamu Sıhhati Kurumu tarafından yapılan bir araştırma ise bu oranın %30 ila %50 ortasında değiştiğini öne sürüyor.

Güney Afrika ve Brezilya varyantlarında da E484K ismi verilen bir mutasyon görüldü. Bu mutasyon da virüsün enfeksiyona karşı bağışıklık geliştiren antikorlara güçlü hale gelmesine yardımcı olabilir.

Uzmanlar, az sayıdaki İngiliz varyantında da bu değişimi tespit etti.

Hindistan varyantında da (L452R gibi) kimi potansiyel kıymetli mutasyonlar görüldü, bunlar da daha bulaşıcı hale getiriyor olabilir.

Hindistan’da son devirde tespit edilen varyantların, -yalnızca biri ‘kaygı verici’ olarak değerlendiriliyor- daha önemli hastalıklara neden olduğu yahut aşıları etkisiz hale getirdiğine dair kâfi ispat yok.

Aşılar varyantlara karşı işliyor?

Mevcut aşılar koronvirüsün birinci versiyonlarına nazaran tasarlandı fakat bilim insanları, potansiyel olarak biraz daha az ekili olsa da, aşıların virüse karşı hala işe yaradığını söylüyor.

Yakın vakitte yapılan bir araştırmaya nazaran, Brezilya varyantı Covid geçiren ve bağışıklık kazanmış olabileceği düşünülen şahıslarda gelişen antikorlara hala direnç gösteriyor olabilir.

Lakin laboratuvar çalışmalarının erken safha sonuçları ve gerçek hayattan toplanan bilgiler, Pfizer aşısının yeni varyantlara karşı, her ne kadar biraz daha az tesirli olsa da, muhafaza sağladığını gösteriyor.

Oxford-AstraZeneca aşısı araştırma grubunun datalarına nazaran bu aşı da İngiliz/Kent varyantına karşı müdafaa sağlıyor. Güney Afrika varyantına karşı daha az tesirli olsa da tekrar de önemli ve ağır hatalıklara karşı koruyor.

Erken safhada elde edilen bulgulara nazaran Moderna aşısı Güney Afrika varyantına karşı tesirli, fakat hareket geçirilen bağışık sistemi biraz daha zayıf ve daha kısa periyodik olabilir.

Uzmanlar ortaya çıkan yeni mutasyonlara karşı mevcut aşıların tekrar tasarlanabileceği görüşünde.

Varyantlar pekiştirme (rapel) aşılarına gereksinim doğurur mu?

İngiliz hükümeti, gelecekte ortaya çıkabilecek varyantlara karşı aşı geliştirilmesi için biyo-eczacılık şirketi CureVac ile anlaştı ve 50 milyon doz ön sipariş verdi.

Varyantların nasıl geliştiğine bağlı olarak, yıl sonuna gerçek bu dozlar yaşlılar yahut risk altındaki öteki kümeler için pekiştirme (rapel) aşısı olarak kullanılabilir.

BBC

Cumhuriyet